Τζενίν: Πώς η βία του Ισραήλ τη μετέτρεψε σε κέντρο παλαιστίνιων μαχητών – Και δεν θα αλλάξει

Τα ισραηλινά στρατεύματα αποχώρησαν από την Τζενίν την Τρίτη μετά από δύο ημέρες σφοδρών αεροπορικών βομβαρδισμών και χερσαίας εισβολής (στη φωτογραφία του Reuters/Ammar Awad, επάνω, Παλαιστίνιος στην Τζενίν μέσα από το ραγισμένο τζάμι αυτοκινήτου, μετά την ισραηλινή επιδρομή).

«Αντιτρομοκρατική επιχείρηση»

Σύμφωνα με αναφορές, 12 Παλαιστίνιοι σκοτώθηκαν και περισσότεροι από 100 τραυματίστηκαν σε αυτό που ο ισραηλινός στρατός περιέγραψε ως «αντιτρομοκρατική επιχείρηση». Ενας ισραηλινός στρατιώτης φέρεται επίσης να σκοτώθηκε.

Η τοποθεσία της τελευταίας αντιπαράθεσης δεν είναι νέα. Ο προσφυγικός καταυλισμός Τζενίν, στο δυτικό άκρο της ομώνυμης πόλης, στα βόρεια της κατεχόμενης Δυτικής Οχθης, έχει βιώσει συχνά βία μεταξύ ισραηλινών στρατιωτών και παλαιστινίων μαχητών.

Τη Δευτέρα, η ισραηλινή κυβέρνηση είπε ότι χρειαζόταν να εισέλθει στην πόλη για να συλλάβει μαχητές που κατηγορεί για τρομοκρατία, με τον πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου να προειδοποιεί ότι η επιχείρηση δεν θα είναι «μια εφάπαξ ενέργεια».

Ως μελετήτρια της παλαιστινιακής ιστορίας, βλέπω αυτό το πρόσφατο επεισόδιο ως το τελευταίο κεφάλαιο σε μια πολύ μεγαλύτερη ιστορία παλαιστινιακού εκτοπισμού και περιφρόνησης της ισραηλινής κατοχής, γράφει σε ανάλυσή της η Μάχα Νασάρ.

(Χάρτης: The Conversation, CC-BY-ND Created with Datawrapper)

Η κατανόηση αυτής της ιστορίας βοηθά να εξηγηθεί γιατί ο καταυλισμός Τζενίν έχει γίνει κέντρο της παλαιστινιακής μαχητικής αντίστασης.

Συνθήκες καταυλισμού

Η Τζενίν, μια αγροτική πόλη που χρονολογείται από την αρχαιότητα, υπήρξε επί μακρόν κέντρο της παλαιστινιακής αντίστασης.

Κατά τη διάρκεια του αραβο-ισραηλινού πολέμου του 1948, άραβες μαχητές απώθησαν με επιτυχία τις προσπάθειες του Ισραήλ να καταλάβει την πόλη.

Στο τέλος αυτού του πολέμου, η Τζενίν έγινε καταφύγιο για μερικούς από τους εκατοντάδες χιλιάδες παλαιστίνιους πρόσφυγες που διέφυγαν ή εκδιώχθηκαν από εδάφη που πήρε το Ισραήλ.

Η πόλη, μαζί με το λοφώδες εσωτερικό της Παλαιστίνης, γνωστή ως Δυτική Οχθη, προσαρτήθηκε από την Ιορδανία.

Η Υπηρεσία Αρωγής και Εργων του ΟΗΕ ίδρυσε τον καταυλισμό Τζενίν το 1953, ακριβώς στα δυτικά της πόλης, και παρείχε βασικές υπηρεσίες στους κατοίκους της, όπως φαγητό, στέγαση και εκπαίδευση.

Οι συνθήκες διαβίωσης ήταν πάντα δύσκολες. Στα πρώτα χρόνια, οι πρόσφυγες έπρεπε να στέκονται σε μεγάλες ουρές για να πάρουν μερίδες τροφίμων και για δεκαετίες τα στενόχωρα σπίτια τους δεν είχαν ηλεκτρικό ρεύμα ή τρεχούμενο νερό.

Ο καταυλισμός Τζενίν έγινε σύντομα ο πιο φτωχός και πιο πυκνοκατοικημένος από τους 19 προσφυγικούς καταυλισμούς της Δυτικής Οχθης.

Και δεδομένης της τοποθεσίας του κοντά στην «Πράσινη Γραμμή» – τη γραμμή ανακωχής που ορίζει τα de facto σύνορα του Ισραήλ – οι κάτοικοί του μπορούσαν πραγματικά να δουν τα σπίτια τους και τα χωριά τους στη βόρεια Παλαιστίνη από τα οποία εκδιώχθηκαν. Αλλά τους εμπόδιζαν να επιστρέψουν σ’ αυτά.

Η άνοδος της μαχητικότητας

Από το 1967, η Τζενίν, μαζί με την υπόλοιπη Δυτική Οχθη, έχει καταληφθεί από τον ισραηλινό στρατό. Η ισραηλινή κατοχή επιδείνωσε τις δυσκολίες αυτών των προσφύγων. Ως ανιθαγενείς Παλαιστίνιοι, δεν μπορούσαν να επιστρέψουν στα σπίτια τους, αλλά δεν μπορούσαν να ζήσουν ούτε και στη νέα γη ελεύθεροι.

Καταστροφή και νεκρούς άφησε πίσω της και η νέα ισραηλινή επέλαση στην Τζενίν (φωτογραφία Reuters/Raneen Sawafta)

Ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχουν τεκμηριώσει εδώ και καιρό αυτό που έχει περιγραφεί ως «συστηματική καταπίεση», η οποία εισάγει διακρίσεις με κατασχέσεις γης, αναγκαστικές εξώσεις και ταξιδιωτικούς περιορισμούς.

Μη βλέποντας άλλο δρόμο προς τα εμπρός, πολλοί από τους νεαρούς πρόσφυγες του καταυλισμού στράφηκαν στην ένοπλη αντίσταση.

Στη δεκαετία του 1980, ομάδες όπως οι Μαύροι Πάνθηρες, που συνδέονταν με την παλαιστινιακή εθνικιστική οργάνωση Φατάχ, εξαπέλυσαν επιθέσεις σε ισραηλινούς στόχους σε μια προσπάθεια να τερματίσουν την κατοχή και να απελευθερώσουν αυτά που θεωρούσαν ως εδάφη τους.

Καθ’ όλη τη διάρκεια της πρώτης Ιντιφάντα – μια παλαιστινιακή εξέγερση που διήρκεσε από το 1987 έως το 1993 – ο ισραηλινός στρατός εισέβαλε πολλές φορές στον καταυλισμό Τζενίν, επιδιώκοντας να συλλάβει μέλη μαχητικών ομάδων.

Συλλογική τιμωρία

Κατά τις επιχειρήσεις, οι ισραηλινές δυνάμεις μερικές φορές κατεδάφισαν τα σπίτια των μελών των οικογενειών των μαχητών και συνέλαβαν συγγενείς τους. Τέτοιες πράξεις ξεκάθαρης συλλογικής τιμωρίας ενίσχυσαν την ιδέα σε πολλούς Παλαιστίνιους ότι η ισραηλινή κατοχή θα μπορούσε να τερματιστεί μόνο με τη βία.

Η ειρηνευτική διαδικασία του Οσλο τη δεκαετία του 1990 – κατά την οποία πραγματοποιήθηκαν μια σειρά συναντήσεων μεταξύ ισραηλινής κυβέρνησης και παλαιστίνιων εκπροσώπων – καλλιέργησε σε ορισμένους πρώην μαχητές την ελπίδα ότι θα μπορούσε τελικά η κατοχή να τερματιστεί μέσω διαπραγματεύσεων.

Ωστόσο, οι κάτοικοι του καταυλισμού της Τζενίν παρέμειναν περιθωριοποιημένοι στη Δυτική Οχθη και απομονωμένοι από το Ισραήλ, βλέποντας μικρή βελτίωση στη ζωή τους, ακόμη και μετά τη μεταφορά των διοικητικών εξουσιών στην Παλαιστινιακή Αρχή το 1995.

Ανεξάρτητες παρεμβάσεις όπως του The Freedom Theatre παρείχαν κάποια ανακούφιση στα προσφυγόπουλα του καταυλισμού, αλλά δεν ήταν αρκετές για να ξεπεράσουν τη φτώχεια και τη βία που αντιμετώπιζαν.

Φωτογραφίες Παλαιστινίων που σκότωσε το Ισραήλ, σε σπίτι-σουρωτήρι από τις σφαίρες τους, στην Τζενίν (φωτογραφία Reuters/Ammar Awad)

Οταν ξέσπασε η δεύτερη ιντιφάντα το 2000, πολλοί από τους έφηβους του καταυλισμού εντάχθηκαν σε μαχητικές ομάδες.

Αυτή η διαδικασία περιελάμβανε και τον συνιδρυτή του Freedom Theatre, Zakaria Zubeidi, ο οποίος εντάχθηκε στην Ταξιαρχία Μαρτύρων Αλ-Ακσά που συνδέεται με τη Φατάχ.

Οπως η νεολαία της δεκαετίας του 1980, κατέληξαν επίσης στο συμπέρασμα ότι μόνο η ένοπλη αντίσταση θα τερμάτιζε την κατοχή.

Μια ανακύκλωση της βίας;

Τον Απρίλιο του 2002 ο ισραηλινός στρατός εισέβαλε στον καταυλισμό Τζενίν, ελπίζοντας να βάλει τέλος σε τέτοιες ένοπλες ομάδες.

Ακολούθησαν σφοδρές συγκρούσεις μεταξύ ισραηλινών στρατιωτών και νεαρών Παλαιστινίων, ενισχύοντας τη φήμη της Τζενίν ως «πρωτεύουσας της αντίστασης».

Η έλλειψη προόδου στις ειρηνευτικές συνομιλίες έκτοτε, η παράνομη οικοδόμηση οικισμών του Ισραήλ σε κατεχόμενη γη και η ένταξη σκληροπυρηνικών ισραηλινών πολιτικών στην κυβέρνηση έχουν εντείνει τη δυσαρέσκεια στον καταυλισμό.

Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι οι Παλαιστίνιοι υποστηρίζουν όλο και περισσότερο την ένοπλη αντίσταση.

Ανήσυχο όπως φαίνεται από την αύξηση της μαχητικότητας και την αποθήκευση όπλων στον καταυλισμό, το Ισραήλ αύξησε δραματικά τις επιδρομές του εκεί το 2022.

Ηταν κατά τη διάρκεια μιας τέτοιας επιδρομής που η παλαιστινιο-αμερικανίδα δημοσιογράφος Σιρίν Αμπού Ακλεχ σκοτώθηκε από έναν ισραηλινό στρατιώτη.

Η τελευταία επιδρομή, όπως έχουν αναφέρει πολλοί δημοσιογράφοι, μπορεί να είναι η μεγαλύτερη επιχείρηση στον καταυλισμό εδώ και 20 χρόνια.

Αλλά εξαπολύθηκε πάνω σε μια βάση δεκαετιών αντίστασης και μαχητικής ανυπακοής που μόνο θα αυξηθούν μετά τους τελευταίους θανάτους και τις καταστροφές που προκάλεσε.