Δολοφονία 17χρονου στη Γαλλία: Γιατί η Αριστερά του 2023 δεν είναι αυτή του 2005

Μέσα σε μια εβδομάδα, βίαιων επεισοδίων στη Γαλλία, με αφορμή τη δολοφονία του 17χρονου Ναέλ στη Ναντέρ, φαίνεται πως η Αριστερά να έχει «ξυπνήσει», ευθυγραμμισμένη με τα αιτήματα και τις ανησυχίες των διαδηλωτών.

Ο βουλευτής της Ανυπόκτακτης Γαλλίας (La France Insoumise) Ερίκ Κοκερέλ αναφέρει πως «επιτέλους, η αριστερή ακτιβιστική κοινότητα ήταν εκεί! Σιγά σιγά κάτι συνέβη».

Σε ρεπορτάζ του γαλλικού Mediapart ενώ υπενθυμίζεται η εκκωφαντική απουσία των αριστερών Γάλλων πολιτικών στα μεγάλα γεγονότα του 2005, καταδεικνύεται η σημερινή πιο δυναμική αντίδραση της γαλλικής Αριστεράς στον ξεσηκωμό.

Ανύπαρκτοι οι αριστεροί πολιτικοί στις εξεγέρσεις του 2005

Το 2005, όταν τα προάστια πυρπολήθηκαν μετά τον θάνατο των Zyed Benna και Bouna Traoré, η πολιτική τάξη ήταν στη καλύτερη περίπτωση αδιάφορη, στη χειρότερη εντελώς ξεπερασμένη από τα γεγονότα.

Ενώ ο τότε υπουργός Εσωτερικών Νικολά Σαρκοζί άναψε τις φλόγες του μίσους των νέων μιλώντας για «καθαρισμό στους δρόμους», «αποβράσματα» και «μηδενική ανοχή», το Σοσιαλιστικό Κόμμα ευθυγραμμίστηκε με τις θέσεις της κυβέρνησης: προτεραιότητα ήταν η ενότητα των βασικών πολιτικών δυνάμεων της Δημοκρατίας (απείχε μόνο από την ψηφοφορία για την κατάσταση έκτακτης ανάγκης).

Ακόμη και η άκρα αριστερά ένιωσε «λίγο ενδιαφέρον για τα αυτοκίνητα που πυρπολούνταν», είπε στο Mediapart ο καθηγητής κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Paris 8 Michel Kokoreff.

Σε μια μελέτη του 2007, η κοινωνιολόγος Βερονίκ Λε Γκοαζιού έγραψε ότι η άκρα αριστερά «είχε εμφανιστεί λόγω της απουσίας της κατά τη διάρκεια μεγάλου μέρους των ταραχών».

Σημείωσε τη «σιωπή των ακροαριστερών ομάδων», αλλά και «την αμηχανία, ακόμη και την κακοφωνία της κυβερνώσας αριστεράς (Σοσιαλιστικά και Κομμουνιστικά Κόμματα)», η οποία «άφησε τους ταραχοποιούς βαθιά πολιτικά απομονωμένους».

Το 2005, ο ηγέτης της Ligue communiste révolutionnaire, Alain Krivine, κάτοικος του Saint-Denis, αναγνώρισε μια απατηλή κατάσταση, «όπου ο διάλογος είναι, προς το παρόν, αβέβαιος και δεν έχουμε τα μέσα να ακολουθήσουμε άλλη πολιτική».

«Το 2005, οι ειδήσεις του France 2 μίλησαν για πρώτη φορά για το σκάνδαλο των καμένων αυτοκινήτων, μετά τον θάνατο των παιδιών και οι πολιτικές αντιδράσεις ήταν όλες ευθυγραμμισμένες με αυτή την ιεραρχία πληροφοριών. Υπήρχε συναίνεση στο κάλεσμα για ηρεμία, που άφησε αυτά τα παιδιά απολύτως μόνα», θυμάται ο ειδικός ανθρωπολόγος στο φαινόμενο των ταραχών Alain Bertho.

«Η ιδέα που επικρατούσε ήταν «εργατικές τάξεις, επικίνδυνες τάξεις»: είχαμε μια τέτοια άποψη από κάποιον που βλέπει τα πράγματα από μακριά που δεν καταλαβαίναμε», συμφωνεί ο Ερίκ Κοκερέλ.

Η γαλλική Αριστερά πιο δυναμική το 2023

Σχεδόν 20 χρόνια μετά, κάτι μπορεί να έχει αλλάξει. Μπορεί τα αριστερά κόμματα να είναι ακόμα ζαλισμένα από την έκφραση της λαϊκής οργής, αλλά σύμφωνα με το ρεπορτάζ του Mediapart, τα κόμματα αυτά, κατανοούν γιατί αντιδρά έτσι ο κόσμος στις γαλλικές φτωχογειτονιές.

Ο Ζαν-Λυκ Μελανσόν, η επικεφαλής του κόμματος των πράσινων Europe Écologie–Les Verts Marine Tondelier και ο γραμματέας του Σοσιαλιστικού Κόμματος Olivier Faure ζητούν να εισακουστεί ο θυμός του, ακόμα κι αν δεν το κάνουν με τον ίδιο τρόπο.

«Υπάρχουν πολλά ζητήματα, η σχέση αστυνομίας-πολιτών έχει επιδεινωθεί πάρα πολύ, η οικονομική και κοινωνική κατάσταση είναι πολύ ιδιαίτερη: όλα αυτά έχουν γίνει εκρηκτικά και αυτό εκφράζεται σήμερα. Δεν βλέπω κανένα μήνυμα που μπορούμε να στείλουμε που θα ηρεμήσει τα πράγματα», λέει ο Faure.

Παρά τη χιονοστιβάδα των κατηγοριών για μίσος «κατά των μπάτσων» από τη δεξιά και την ακροδεξιά, και τις υπεροπτικές εκκλήσεις του υπουργού Εσωτερικών Gérald Darmanin προς «τους επαγγελματίες της αταξίας» να «πάνε σπίτι τους», η καταδίκη των αριστερών κομμάτων της αστυνομικής βίας είναι ομόφωνοι, και τελικά μιλάνε για τα αίτια του θυμού που εκφράζεται.

Ο βουλευτής της «Ανυπότακτης Γαλλίας», Alexis Corbière, απαντώντας στον πρώην πρωθυπουργό Μανουέλ Βαλς ότι το LFI «φυσάει στις σπίθες» με σκοπό να «εκμεταλλευτεί το πολιτικό πλεονέκτημα», είπε στο Mediapart πως «Αν πιστεύετε ότι οι άνθρωποι θα κάψουν ένα αστυνομικό τμήμα επειδή διάβασαν ένα tweet, αυτός είναι ένας τρόπος θεωρίας συνωμοσίας για να δει κανείς τα πράγματα, ο οποίος αγνοεί τους κοινωνικούς λόγους πίσω από αυτές τις συνθήκες. Άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους και ο τρόπος με τον οποίο το χειρίστηκαν δεν έχει εμπνεύσει καμία εμπιστοσύνη στις οικογένειες. Η αστυνομική δύναμη πρέπει να ανοικοδομηθεί και το όργανο ελέγχου της δεν μπορεί να εξαρτάται από τον εαυτό της».

Στο Σοσιαλιστικό Κόμμα, το οποίο μέχρι το 2022 απέρριπτε ακόμα «τη χρήση της ορολογίας «αστυνομική βία», η γραμμή του αλλάζει και δεν θεωρεί ούτε στο ελάχιστο ότι η γλώσσα του είναι εμπρηστική.

Η εκπρόσωπος του Σοσιαλιστικού Κόμματος και πρόεδρος των Νέων Σοσιαλιστών, Emma Rafowicz, υπερασπίζεται τη χρήση αυτών των λέξεων: «Οι αντιδράσεις της Δεξιάς και της ακροδεξιάς, που καταδικάζουν μόνο τις ταραχές και κρίνουν ότι είναι πολύ νωρίς για να σχολιάσουμε τον θάνατο του Ναέλ, τροφοδοτούν ένα τεράστιο κύμα θυμού. Καταλαβαίνουμε αυτή την οργή, η οποία είναι πολιτική. Απέχουμε πολύ από την ειρήνη και την ηρεμία. Πρέπει να βρούμε λύσεις για να ηρεμήσουμε τα πράγματα, αλλά αυτές οι αντιδράσεις είναι το αντίθετο», είπε στο Mediapart.

Γιατί άλλαξε η γαλλική Αριστερά;

Ακόμα κι αν υπάρχουν διαφορές απόψεων στην Αριστερά σχετικά με την ανάγκη να ζητηθεί ηρεμία ή όχι ο Bertho πιστεύει ότι η στάση αυτού του πολιτικού στρατοπέδου μαρτυρεί μια «πραγματική αλλαγή» σε σύγκριση με το 2005.

Υπάρχουν πολλοί λόγοι για αυτήν την αλλαγή.

Πρώτα και κύρια, έχουν τις ρίζες τους στην εμπειρία της αστυνομικής καταστολής που τα κοινωνικά κινήματα και οι πολιτικοί ακτιβιστές έπρεπε να υπομείνουν τα τελευταία χρόνια.

«Η κινητοποίηση ενάντια στη μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος και, πριν από αυτήν, τα «κίτρινα γιλέκα» έκαναν αυτή τη μαχητική γενιά να συνειδητοποιήσει την ατιμώρητη αστυνομική βία που υποφέρουν οι γειτονιές εδώ και χρόνια. Η σημαντική εντατικοποίηση της αστυνομικής καταστολής έχει περιθωριοποιήσει αυτούς τους νέους και αυτές τις γειτονιές και άλλαξε τον τρόπο που τους βλέπουμε σήμερα», αναφέρει ο ειδικός ανθρωπολόγος στο φαινόμενο των ταραχών Alain Bertho.

Ο Coquerel συμφωνεί: «Αυτό που υποφέρουν οι εργατικές γειτονιές εδώ και χρόνια, το υποφέρουν και άλλες σήμερα, έστω και με την ίδια σοβαρότητα. Οπότε όλοι καταλαβαίνουν ότι διακυβεύεται η ίδια κοινωνική τάξη».

Επιπλέον, εδώ και αρκετά χρόνια, έχουν σφυρηλατηθεί δεσμοί μεταξύ των παραδοσιακών οργανώσεων του εργατικού κινήματος και των κινημάτων από εργατικές και περιθωριοποιημένες γειτονιές: για παράδειγμα η Comité Adama (μια ομάδα εκστρατείας που δημιουργήθηκε για να αναζητήσει δικαιοσύνη για τον Adama Traoré, έναν νεαρό μαύρο ο οποίος πέθανε υπό κράτηση από την αστυνομία το 2016) ηγήθηκε της πορείας «ανερχόμενη παλίρροια του λαού» στο Παρίσι στις 26 Μαΐου 2018.

Για τον Kokoreff, αυτή η νέα αντίληψη για την Αριστερά πηγάζει επίσης από την πολιτικοποίηση των συλλογικοτήτων της εργατικής γειτονιάς και την καταπολέμηση της αστυνομικής βίας, που ευαισθητοποίησαν τα πολιτικά κόμματα:

«Υπήρξε μια νέα ευαισθητοποίηση τα τελευταία είκοσι χρόνια, η οποία συνδέεται αναμφίβολα με την ανάπτυξη αποαποικιακών και μετα-αποικιακών κινημάτων, όπως οι ζωές των μαύρων έχουν σημασία, από τα οποία, για παράδειγμα, εμπνεύστηκε η Assa Traoré [ιδρύτρια της Επιτροπής Comité Adama]. Το «λογισμικό» της Αριστεράς άλλαξε και υιοθετήθηκε το βασικό αξίωμα της αμερικανικής κοινωνιολογίας των ταραχών, σύμφωνα με το οποίο έχουν πάντα μια πολιτική εξήγηση. Το υποκείμενο σήμερα είναι: Ποιος μας προστατεύει από την αστυνομία;».

Η αλλαγή στον Μελανσόν

Σχεδόν 20 χρόνια αργότερα, ο πολιτικός του διάδοχος του Alain Krivine, Ολιβιέ Μπεζανσενό, εκπρόσωπος του Νέου Αντικαπιταλιστικού Κόμματος (NPA), ισχυρίζεται ότι είναι πιο κοντά στις κινητήριες δυνάμεις πίσω από το Κίνημα Μεταναστών και Προαστίων και την Επιτροπή Adama: «Η εξέγερση είναι εκεί. Τώρα, είτε πηγαίνουμε στην άρνηση, δηλαδή σε μια απάντηση νόμου και τάξης, είτε ξεκινάμε από τις απαντήσεις που προέρχονται από τις πράξεις. Οι εργατικές γειτονιές δεν είναι πολιτικές έρημοι. Τα αριστερά κόμματα πρέπει να διεκδικήσουν την αλληλεγγύη τους και να απομακρυνθούν από τον πατερναλισμό», υποστηρίζει ο Μπεζανσενό.

Από αυτή την άποψη, η πρόσφατη προεδρική εκστρατεία του Μελανσόν μαρτυρεί επίσης μια αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο τα αριστερά προγράμματα λαμβάνουν υπόψη τους κατοίκους των εργατικών και περιθωριοποιημένων γειτονιών και τη κατάστασή τους.

Η πρώην εκπρόσωπος των Indigènes de la République, Χούρια Μπουτέλτζα, χαιρέτισε «την Ανυπότακτη Γαλλία που διαμορφώθηκε από αγώνες», επιβεβαιώνοντας ένα πολιτικό τοπίο που έχει αλλάξει από το 2005.

Στην ιστορία του πρώην σοσιαλιστή γερουσιαστή Μελανσόν, αυτό το σημείο καμπής ήρθε το 2019, όταν συμμετείχε στην πορεία κατά της ισλαμοφοβίας: «Υπήρξε μια στροφή από την πλευρά του σε αυτό το θέμα, καθάρισε λίγο την πράξη του και, κατά τη διάρκεια την εκστρατεία του 2022, έδειξε το θέμα της αστυνομικής βίας, της αστυνομικής ατιμωρησίας και της απαραίτητης ανεξαρτησίας της αστυνομικής δύναμης», σημειώνει ο Kokoreff.

«Η εκστρατεία του Μελανσόν ο τόνος του προς τα προάστια και η ισλαμοφοβία, που είναι μια διάσταση αυτού που υποφέρουν, έχει χτίσει γέφυρες», επιβεβαιώνει ο Bertho. Στην πραγματικότητα, το Μελανσόν πέτυχε μια θεαματική ανακάλυψη στα αστικά κέντρα και τα προάστιά τους το 2022.

Μικρό καλάθι;

Ωστόσο, όπως σημειώνει το Mediapart, εξακολουθεί να υπάρχει ένα χάσμα που χωρίζει την Αριστερά από τα φτωχότερα στεγαστικά προγράμματα, τονίζοντας ότι δεν πρέπει να υπάρχουν αυταπάτες για την ικανότητά της να επηρεάζει την εξέλιξη των γεγονότων.

Η ευθύνη του πρώην σοσιαλιστή υπουργού Εσωτερικών Μπερνάρ Καζνέβ για τη νομοθεσία που επιτρέπει την ευκολότερη χρήση όπλων από τις αρχές επιβολής του νόμου δεν έχει ξεχαστεί.

Ούτε η πρόσφατη ακόμη συμμετοχή των Σοσιαλιστών και των Πρασίνων στη διαδήλωση του αστυνομικού συνδικάτου στις 19 Μαΐου 2021, μπροστά από την Εθνοσυνέλευση, από την οποία μόνο η Ανυπόκακτη Γαλλία δεν παρευρέθηκε, εκ μέρους της γαλλικής Αριστεράς.