Παύλος Γερουλάνος: «Οι λύσεις μπορεί να προέλθουν από τα πιο περίεργα μέρη»

Εχοντας μεγαλώσει μέσα σ’ ένα βιβλιοφιλικό περιβάλλον, τα πρώτα σας διαβάσματα υπήρξαν κατά προτροπή ή ως ελεύθερη επιλογή;

Στην παιδική μου ηλικία τα βιβλία που έπρεπε να διαβάσω οπωσδήποτε ήταν, για οικογενειακούς λόγους, τα βιβλία της Πηνελόπης Δέλτα. Από κει και πέρα οι γονείς μου είχαν την ωραία αρχή να μου κάνουν δώρα μόνον βιβλία. Προσωπικά άρχισα να δημιουργώ τη δική μου βιβλιοθήκη όταν ενηλικιώθηκα και είχα πλέον την ευχέρεια να κάνω τις επιλογές μου. Πάντως από πολύ νωρίς με είλκυαν τα βιβλία της ιστορίας. Σε τέτοιο μάλιστα βαθμό ώστε αν και ο αρχικός μου προσανατολισμός ήταν οι θετικές επιστήμες, κατέληξε το πρώτο μου πτυχίο να είναι σε σχέση με τη μελέτη της Ιστορίας.

Σε σχέση με το οικογενειακό και το ευρύτερο κοινωνικό σας περιβάλλον ποιο πρόσωπο έχετε αισθανθεί ως το καταλυτικότερο για τη ζωή σας;

Θα έλεγα τον παππού μου, αν και δεν τον γνώρισα ποτέ γιατί πέθανε πάρα πολύ νωρίς, σε ηλικία τριάντα επτά μόλις χρόνων. Η μητέρα μου έμεινε ορφανή στα τρία της χρόνια. Η μνήμη όμως διατηρούνταν πάρα πολύ ισχυρή μέσα στην οικογένεια, ιδιαίτερα σε σχέση με όσα μας έλεγε η γιαγιά μου. Το αφήγημα λοιπόν αφορούσε έναν νέο πολιτικό που ήταν πολύ κοντά στον Ελευθέριο Βενιζέλο, που είχε πάει στη Φλώρινα ως νομάρχης μόλις είχε απελευθερωθεί η τελευταία και που ανακάλυπτε χωριά που δεν υπήρχαν στον χάρτη. Ακόμη και για έναν πολιτικό που είχε φέρει τα βιβλία της Πηνελόπης Δέλτα στη Βόρεια Ελλάδα ώστε Ελληνες περιοχών που είχαν μόλις προσαρτηθεί στο ελληνικό κράτος να μάθουν την πραγματική ιστορία της Ελλάδας. Ολα αυτά έπαιρναν στο μυαλό μου τις διαστάσεις του μύθου ώστε ο παππούς μου, αν και δεν τον γνώρισα ποτέ, να πάρει μέσα μου τις ανάλογες διαστάσεις.

Δεν πιστεύετε πως ένα τόσο «συμπαγές», αν και συναρπαστικό περιβάλλον, έμοιαζε να δρομολογεί, κατά κάποιον τρόπο, τις επιλογές σας;

Μεγαλώνοντας σ’ αυτό ακριβώς το περιβάλλον, είχα την τύχη να έχω πολλές και διαφορετικές προσλαμβάνουσες. Κατ’ αρχάς δεν ήταν ένα μονοκομματικό περιβάλλον, όσο κι αν φαίνεται περίεργο, υπήρχαν όλες οι φωνές, τόσο οι πιο συντηρητικές όσο και οι πιο προοδευτικές. Ετσι λοιπόν η παλέτα των επιλογών μου ήταν πολύ μεγάλη. Επομένως η ωρίμανση ενός ανθρώπου σ’ ένα τέτοιο περιβάλλον είχε να κάνει με τις δικές του επιλογές και όχι με το «πιστεύω» της οικογένειάς του. Οταν πήγα στην Αγγλία, άρχισα να δουλεύω με τους Εργατικούς κι όταν επέστρεψα στην Ελλάδα αισθάνθηκα ως φυσικό μου χώρο το ΠΑΣΟΚ. Δεν γνώρισα ποτέ τον Ανδρέα Παπανδρέου, τον γνώρισα μόνο μέσα από τα κείμενά του που τα έβρισκα και τα βρίσκω συγκλονιστικά.

Από όσα ταξίδια έχετε κάνει ως σήμερα, σύντομα ή μακροχρόνια, ποιο αισθάνεστε να έχει χαραχτεί εντονότερα στη μνήμη σας;

Στο Τομσκ της Σιβηρίας. Ημουν γενικός γραμματέας Απόδημου Ελληνισμού, όταν έμαθα από κάποια παιδιά που είχαν μια κατασκήνωση στα Καμένα Βούρλα ότι υπάρχουν Ελληνες στο Τομσκ της Σιβηρίας. Με προσκάλεσαν μάλιστα να εγκαινιάσω την έδρα Ελληνικών Σπουδών στο Πολυτεχνείο του Τομσκ. Δεν πίστευα στ’ αφτιά μου. Πήγα με τον πρέσβη Δημήτρη Παρασκευόπουλο και πραγματικά μείναμε άναυδοι με μια πάρα πολύ ζωντανή, μορφωμένη και πλούσια ελληνική κοινότητα, στο μέσον της Σιβηρίας. Ελληνες που είχανε κάνει απίστευτες διαδρομές, δεν είχαν ζήσει ποτέ στην ελληνική επικράτεια και ο μόνος τους πόθος ήταν να μάθουν τα παιδιά τους ελληνικά ώστε να κρατηθεί ζωντανή η μητρική τους γλώσσα. Μια έδρα ελληνικών σπουδών με κύπριο καθηγητή που τον πληρώνανε μάλιστα οι ίδιοι. Ενα δεύτερο ταξίδι, εξίσου συγκινητικό που έχει χαραχτεί στη μνήμη μου είναι στο Γιοχάνεσμπουργκ, την ίδια εποχή μάλιστα με το ταξίδι στο Τομσκ. Επρόκειτο να γιορταστούν τα εβδομηντάχρονα του Γιώργου Μπίζου, που είχε χρηματίσει δικηγόρος του Μαντέλα. Ελληνας ο γραμματέας, ελληνικό το σχολείο που είχε συνιδρύσει με άλλους μαζί και παιδιά από όλες τις φυλές του Ισραήλ που τραγουδούσαν στα ελληνικά «Να ζήσεις Γιώργο και χρόνια πολλά».

Αν θα είχατε να επιλέξετε ανάμεσα σε μια χώρα με μια παράδοση και πολιτισμό αιώνων και σε μια τριτοκοσμική χώρα, ποια θα επιλέγατε να επισκεφτείτε;

Σίγουρα μια χώρα διαφορετική από αυτές που γνωρίζουμε ταξιδεύοντας στην Ευρώπη – δεν μου αρέσει ο όρος «τριτοκοσμική». Δεν θέλω να μειώσω τη σημασία των ευρωπαϊκών ή των αμερικάνικων μουσείων, αλλά να υπογραμμίσω το γεγονός ότι ζώντας σ’ έναν κόσμο παγκόσμιων προκλήσεων, οι λύσεις μπορεί να προέλθουν από τα πιο περίεργα μέρη που θα μπορούσε να φανταστεί κανείς. Το πρόβλημα και η λύση του δεν είναι πια ούτε ευρωκεντρικά ούτε δυτικοκεντρικά. Ο κόσμος έχει αλλάξει πάρα πολύ και όσο περισσότερο τον ανακαλύπτουμε, τόσο περισσότερες ευκαιρίες έχουμε να μάθουμε ποιοι ακριβώς είμαστε, προς τα πού πηγαίνουμε και πώς μπορεί να λυθούν τα προβλήματά μας.