Το ρωσικό λόμπινγκ στην ΕΕ, τα ενεργειακά συμφέροντα και ο πόλεμος στην Ουκρανία

Οι εκτεταμένες οικονομικές σχέσεις της Ρωσίας με χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης είχαν ως αποτέλεσμα τη σύσταση ενός δαιδαλώδους συστήματος λόμπινγκ στις Βρυξέλλες. Αυτό, μάλιστα, αντί να ατονήσει, εντατικοποιήθηκε μετά το 2014, όταν ξεκίνησαν οι κυρώσεις σε βάρος της Μόσχας, με αφορμή την προσάρτηση της Κριμαίας, οπότε τα ινία του λόμπινγκ ανέλαβαν οι ρωσικές εταιρείες ενέργειας.

Ενδεικτικά, τον Ιανουάριο του 2015 ήταν δηλωμένες πέντε ρωσικές εταιρείες στο Μητρώο Διαφάνειας της ΕΕ: η Gazprom που δήλωνε τότε κόστη λόμπινγκ 1.125.000 ευρώ, είχε εννέα άδειες εισόδου στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και δήλωνε 10 συναντήσεις με εκπροσώπους σε κοινοτικούς θεσμούς, η Lukoil, που δήλωνε κόστη λόμπινγκ 475.000 ευρώ, η Activil Ltd που δήλωνε 225.000 ευρώ, ο όμιλος ACIG που δήλωνε 75.000 ευρώ και η Association of European Business που έχει ως αντικείμενο τη διευκόλυνση ευρωπαϊκών επενδύσεων στη Ρωσία.

Σημαντικά ποσά για λόμπινγκ

Στις 14 Φεβρουαρίου 2022, 10 ημέρες πριν από την εισβολή στην Ουκρανία, το Μητρώο Διαφάνειας αποκάλυπτε ακόμη περισσότερες εταιρείες: η εταιρεία παραγωγής αλουμινίου Rusal δήλωνε κόστη λόμπινγκ 750.000 ευρώ, η Gazprom 650.000 ευρώ, η Lukoil 550.000, η εταιρεία αντιιικού λογισμού Kaspersky 250.000 ευρώ, η Nobolipetsk Steel 250.000 ευρώ, ενώ υπήρχαν και άλλες (ανάμεσά τους και η Rusatom) που δήλωναν επίσης σημαντικά ποσά για λόμπινγκ. Ακόμη και η ένωση παραγωγών ρωσικής βότκας δεν παρέλειπε να δηλώνει 37.500 ευρώ ετησίως για έξοδα λόμπινγκ.

Συχνά, οι ρωσικές εταιρείες χρησιμοποιούσαν και εταιρείες δημοσίων σχέσεων ή συμβούλων. Μια έκθεση της Transparency International από το 2017 ανέφερε ως χαρακτηριστικά παραδείγματα την εταιρεία δημοσίων σχέσεων Saas Consulting AG, που είχε ως πελάτες εταιρείες όπως η Νord Stream, η Rusatom και οι Ρωσικοί Σιδηρόδρομοι. Η Nord Stream χρησιμοποιούσε επίσης και την εταιρεία συμβούλων επικοινωνίας Brunswick Group LLP.

Το ρωσικό λόμπινγκ στις Βρυξέλλες δεν αφορούσε μόνο την προώθηση των ρωσικών συμφερόντων με τη στενή έννοια. Όπως έχει καταγγείλει η Greenpeace, οι ρωσικοί ενεργειακοί κολοσσοί, όπως η Gazprom και η Rusatom, έπαιζαν σημαντικό ρόλο και στο συνολικότερο λόμπινγκ που γινόταν στις Βρυξέλλες – και δεν περιλάμβανε μόνο ρωσικές εταιρείες – σε σχέση με την προώθηση του φυσικού αερίου και της πυρηνικής ενέργειας ως «πράσινων» λύσεων. Λόμπινγκ, που όπως εκ των υστέρων αποδείχτηκε, στέφθηκε με απόλυτη επιτυχία αφού ο Κατ’ Εξουσιοδότηση Κανονισμός (ΕΕ) 2022/1214 της Επιτροπής, που δημοσιεύτηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις 15 Ιουλίου 2022, αναγνωρίζει ότι «οι δραστηριότητες παραγωγής ορυκτού αερίου και πυρηνικής ενέργειας μπορούν να συμβάλουν στην απαλλαγή της οικονομίας της Ένωσης από τις ανθρακούχες εκπομπές».

Μετά τον πόλεμο

Χρειάστηκε να ξεκινήσει ο πόλεμος στην Ουκρανία για να σταματήσει η παρουσία Ρώσων λομπιστών στους ευρωπαϊκούς θεσμούς. «Μόνο με την εισβολή στην Ουκρανία η ΕΕ υποχρεώθηκε να κάνει κάτι και μόνο στον έκτο γύρο κυρώσεων, τον Ιούνιο του 2022, αφαιρέθηκαν από το μητρώο ή ανεστάλη η λειτουργία όσων έκαναν λόμπινγκ υπέρ της Ρωσίας ή ρωσικών εταιρειών.

Τότε πραγματικά στριμώχτηκαν και αναγκάστηκαν να κάνουν κάτι, γιατί μέχρι τότε δεν είχαν πρόβλημα να υπάρχουν Ρώσοι λομπίστες, ιδίως σε σχέση με τα ορυκτά καύσιμα στις Βρυξέλλες», σημειώνει η Βίκι Καν, ακτιβίστρια του Corporate Europe Observatory, μιας μη κυβερνητικής οργάνωσης που ειδικεύεται στην καταγραφή των προβλημάτων με το λόμπινγκ στους ευρωπαϊκούς θεσμούς.

Ούτως ή άλλως, το πρόβλημα είναι ότι η ΕΕ επιμένει να αντιμετωπίζει τέτοια προβλήματα μόνο κατά περίπτωση και όχι ως ένα συνολικό πρόβλημα: «Όταν μιλούσαμε για τη Ρωσία τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο και λέγαμε ότι κάτι έπρεπε να γίνει, βλέπαμε την ίδια στιγμή την ΕΕ να χτυπά την πόρτα της κυβέρνησης του Κατάρ και της κυβέρνησης του Αζερμπαϊτζάν και να συζητούν για το φυσικό αέριο και εμείς θέταμε τα ίδια ζητήματα και λέγαμε «απλώς πηγαίνετε από τη μία κακή περίπτωση στην άλλη»», επισημαίνει η Βίκι Καν για τον τρόπο που η ΕΕ αντιμετωπίζει το διαρκές λόμπινγκ από τρίτες χώρες.