Δημόσια υγεία: ο δεκάλογος των εορτών

* της Θεοδώρας Ψαλτοπούλου

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, υπάρχουν πολλά δεδομένα που θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά τη διάρκεια εορταστικής περιόδου, όπως αυτής που διανύουμε, για να παραμένουμε ασφαλείς, για την πρόληψη νοσημάτων και την προάσπιση της ατομικής και της δημόσιας υγείας.

1. Εμβολιασμός και αναμνηστικές δόσεις. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, και λόγω της έξαρσης των αναπνευστικών ιώσεων κατά τους χειμερινούς μήνες, είναι σημαντική η επαρκής εμβολιαστική κάλυψη τόσο έναντι της Covid-19, όσο και έναντι του ιού της γρίπης. Ιδιαίτερο κίνδυνο διατρέχουν τα άτομα τρίτης και τέταρτης ηλικίας και οι ασθενείς με σοβαρά υποκείμενα νοσήματα, όπως καταγράφεται από τα επιδημιολογικά δεδομένα του ΕΟΔΥ. Η Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών του Υπουργείου Υγείας έχει εκδώσει τις αντίστοιχες οδηγίες για τη χώρα μας, οι οποίες επικαιροποιούνται ανά έτος.
2. Αποφυγή συγχρωτισμού. Συνιστάται η χρήση μάσκας από ευάλωτες ομάδες, ειδικά σε εσωτερικούς χώρους, και η απομάκρυνση από άτομα που έχουν «γριπώδη συνδρομή» ή λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος.
3. Κανόνες υγιεινής. Όταν ακολουθούνται γενικοί κανόνες υγιεινής, όπως συχνό πλύσιμο χεριών, περιορίζεται η διασπορά ιών και άλλων μικροβίων.
4. Πρόληψη έναντι των τροφικών δηλητηριάσεων. Η συχνή και μεγάλη κατανάλωση φαγητού αυτές τις μέρες, ειδικά εκτός σπιτιού, ελλοχεύει τον κίνδυνο γαστρεντερικών λοιμώξεων. Είναι σημαντικό το καλό πλύσιμο των λαχανικών και φρούτων, η ασφαλής προετοιμασία και το ψήσιμο των γευμάτων.
5. Αποφυγή υπερκατανάλωσης τροφών. Η συνεχής κατανάλωση φαγητών πλούσιων σε θερμίδες, λίπη (ειδικά trans fat και κορεσμένων), ζάχαρη ή αλάτι, για περίοδο αρκετών ημερών μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση του σωματικού βάρους, απορρύθμιση του μεταβολισμού της γλυκόζης, των λιπιδίων και της αρτηριακής πίεσης. Ασθενείς με σοβαρή υπέρταση, σακχαρώδη διαβήτη ή επιβαρυμένη καρδιαγγειακή λειτουργία, μπορεί να απορρυθμιστούν μετά από ένα πολύ πλούσιο γιορτινό γεύμα.
6. Αποφυγή της επεισοδιακής υπερκατανάλωσης αλκοόλ. Η περιστασιακή άμετρη κατανάλωση αλκοολούχων ποτών αυξάνεται κατά τις εορταστικές περιόδους. Σύμφωνα με το IARC (International Agency for Research on Cancer), αυτή η υπερκατανάλωση μπορεί να προκαλέσει χειρότερες επιπτώσεις από την τακτική κατανάλωση αλκοόλ. Η υπερβολική ποσότητα μπορεί να οδηγήσει σε επιθετική συμπεριφορά, μειωμένο επίπεδο συνείδησης ή τροχαία ατυχήματα .
7. Πρόληψη τροχαίων ατυχημάτων. Ο συνδυασμός δυσμενών καιρικών συνθηκών, αυξημένης κινητικότητας, υπερβολικής ταχύτητας, υπερκατανάλωσης αλκοόλ ή η απόσπαση της προσοχής του οδηγού πχ με τη χρήση κινητού τηλεφώνου, συμβάλουν στην αύξηση των τροχαίων ατυχημάτων κατά την εορταστική περίοδο, άρα η σχετική προσοχή είναι επιβεβλημένη.
8. Προάσπιση της ψυχικής υγείας. Κατά τη διάρκεια των εορταστικών ημερών, η μοναξιά ή η μη ευόδωση προσδοκιών μπορεί να προκαλέσουν άγχος και κατάθλιψη. Τα διεθνή επιστημονικά δεδομένα δεν δείχνουν μία σαφή τάση για την αύξηση ή τη μείωση συμβαμάτων που σχετίζονται με την ψυχιατρική σφαίρα, κατά τη διάρκεια των εορτών των Χριστουγέννων και την Πρωτοχρονιάς. Παρόλα αυτά, χρειάζεται η ευαισθητοποίηση για εμάς και τους δικούς μας, ειδικά αν υπάρχει σχετικό υπόβαθρο.
9. Διατήρηση της καθημερινής σωματικής δραστηριότητας. Κατά την εορταστική περίοδο υπάρχει ο κίνδυνος να περιορίσουμε την σωματική δραστηριότητα, γεγονός που σε συνδυασμό με την αυξημένη πρόσληψη θερμίδων μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση του σωματικού βάρους, επιβάρυνση της υπεργλυκαιμίας και της υπέρτασης. Παράλληλα, απαιτείται προσοχή στον τύπο, την ένταση και τη διάρκεια της σωματικής δραστηριότητας μετά από μεγάλα γεύματα, καθώς μπορεί οξέως να επιβαρυνθεί η καρδιαγγειακή λειτουργία.
10. Ιδιαίτερη προσοχή στην πρόληψη ή την έγκαιρη αναγνώριση καρδιαγγειακών επεισοδίων. Πριν λίγες ημέρες, η Αμερικανική Καρδιολογική Εταιρεία (Americal Heart Association) σε ενημέρωσή της στο ευρύ κοινό υπογράμμισε ότι οι χειμερινές διακοπές επιφέρουν περισσότερους θανάτους από στεφανιαία επεισόδια συγκριτικά με οποιαδήποτε άλλη περίοδο του έτους. Οι σχετικές βιβλιογραφικές αναφορές εκτείνονται μέχρι πριν 20-ετία, με δημοσιεύσεις και στο έγκριτο διεθνές επιστημονικό περιοδικό Circulation. Στις συστάσεις για την αποφυγή θανατηφόρων καρδιαγγειακών επεισοδίων περιλαμβάνονται η έγκαιρη αναγνώριση των συμπτωμάτων και η άμεση επίσκεψη σε νοσοκομείο, που πολλές φορές αργοπορεί από τον ίδιο τον ασθενή. Παράλληλα, γίνονται συστάσεις για λελογισμένη διασκέδαση, προσπάθεια για μείωση του άγχους και ξεκούραση, διατήρηση τακτικής σωματικής κίνησης και τέλος, σταθερή λήψη όλων των συνταγογραφούμενων φαρμάκων του θεράποντα ιατρού, χωρίς παρεκκλίσεις από τον ασθενή.

       * Η Θεοδώρα Ψαλτοπούλου  είναι Παθολόγος, Καθηγήτρια Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής στην Ιατρική Σχολή, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών