Νόμπελ Λογοτεχνίας – Annie Ernaux: Τα 4 βιβλία της που πρέπει να διαβάσεις

«Για το θάρρος και την κλινική οξύνοια με την οποία αποκαλύπτει τις ρίζες, τις αποξενώσεις και τους συλλογικούς περιορισμούς της προσωπικής μνήμης». Αυτό ανέφερε η ανακοίνωση της Βασιλικής Σουηδικής Ακαδημίας Επιστημών για την απονομή του φετινού Νόμπελ Λογοτεχνίας στην 82χρονη γαλλίδα συγγραφέα Annie Enraux, καταφέρνοντας να αποτυπώσει σε ελάχιστες λέξεις το μεγαλείο που πηγάζει από τον μινιμαλισμό του έργου της.

Στις σελίδες των βιβλίων της, η ζωή της περνά μπροστά από τα μάτια του αναγνώστη απογυμνωμένη, δοσμένη απλά και χωρίς πομπώδεις λυρισμούς και επιτηδευμένες συγκινήσεις. Και κάπως έτσι, καταφέρνει να μας κάνει να αναγνωρίσουμε τον εαυτό της, σε ιστορίες που ξεκινούν από το προσωπικό για να καταλήξουν συχνά οικουμενικές – σε κάθε περίπτωση, πάντως, οικίες.

Αν μέχρι την ανακοίνωση της τόσο σημαντικής βράβευσής της δεν είχε τύχει να έρθεις σε επαφή με το έργο της (εκτός ίσως από το «Γεγονός», η κινηματογραφική μεταφορά του οποίου κέρδισε τον Χρυσό Λέοντα στο Φεστιβάλ της Βενετίας του 2021), δύσκολα θα βρεθεί καλύτερη αφορμή. Σύντομα και πυκνά, τα βιβλία της διαβάζονται μονορούφι ακόμη και μέσα σε ένα απόγευμα, αν και δεν αποκλείεται τα δύσκολα θέματα με τα οποία καταπιάνεται να σε υποχρεώσουν σε ορισμένα διαλείμματα.

Για να κάνεις την αρχή, ξεχωρίσαμε τέσσερα από τα σημαντικότερα δείγματα γραφής της που κυκλοφορούν μεταφρασμένα στα ελληνικά. Όλα τους είναι διαθέσιμα στην τεράστια συλλογή βιβλίων του SHOPFLIX.gr, όπου θα τα βρεις σε πολύ χαμηλή τιμή και θα τα παραλάβεις άμεσα στην πόρτα σου, σε όποιο μέρος της Ελλάδας και αν βρίσκεσαι, χάρη στις εγγυημένες παραδόσεις της πλατφόρμας.

Το Γεγονός

Μια εμπειρία που μοιράζονται τεράστια ποσοστά του πληθυσμού – κι όμως, σχεδόν ποτέ δε μιλάμε για αυτή με τόση ειλικρίνεια. Η παράνομη άμβλωση της Enraux στην ηλικία των 23 ετών, σε μια εποχή που η διαδικασία απαγορευόταν από τη γαλλική νομοθεσία, και το τραύμα που προέκυψε από αυτή και ακολουθούσε τη συγγραφέα πολλά χρόνια αργότερα, είναι το βίωμα που βρίσκεται στην καρδιά του βιβλίου, προκαλώντας έντονα συναισθήματα στον αναγνώστη, χωρίς ποτέ να περνά στη σφαίρα του μελό.

Στο οπισθόφυλλο διαβάζουμε:

Το 1963, η Annie Ernaux, 23 χρονών, ανύπαντρη, μαθαίνει ότι είναι έγκυος. Η ντροπή την κυριεύει σαν πανούκλα: ξέρει πως η εγκυμοσύνη θα στιγματίσει την ίδια και την οικογένειά της, ξέρει ότι δεν πρέπει να κρατήσει αυτό το παιδί. Σε μια Γαλλία όπου οι αμβλώσεις ήταν παράνομες, προσπάθησε μάταια να απαλλαγεί μόνη της, με πρωτόγονες μεθόδους. Τρομαγμένη και απελπισμένη, καταφέρνει τελικά να βρει λύση, και καταλήγει στα επείγοντα ενός νοσοκομείου όπου κόντεψε να πεθάνει.

Σαράντα χρόνια αργότερα, ανασύρει τα ημερολόγιά της και προσπαθεί να βάλει σε τάξη τις αναμνήσεις της, προκειμένου να συλλάβει το ουσιαστικό νόημα, τον λόγο που αυτή η εμπειρία τη σημάδεψε τόσο πολύ, τόσο βαθιά. Το γεγονός είναι η ιστορία αυτού του τραύματος, ενός τραύματος που δεν ξεπέρασε ποτέ. Στο βιβλίο βασίστηκε η ομώνυμη ταινία που κέρδισε τον Χρυσό Λέοντα στο φεστιβάλ της Βενετίας 2021.

Αγόρασέ το από 9,90€.

Μια Γυναίκα

Καθώς διαπραγματεύεται το πένθος που της προκάλεσε ο θάνατος της μητέρας της, η Enraux επιχειρεί να ανασυνθέσει τις αναμνήσεις της και να τη συλλάβει ως αυτόνομη ύπαρξη, ανεξάρτητη από την ίδια τη συγγραφέα. Τι είδους γυναίκα ήταν στ’ αλήθεια; Ποια συμπεράσματα προκύπτουν από τις αντιφάσεις της; Ποια χαρακτηριστικά της προέρχονται απευθείας από την ανατροφή και το κοινωνικό περιβάλλον στο οποίο κινούνταν και ποια είναι εκείνα που έρχονται σε σύγκρουση μαζί τους;

Στο οπισθόφυλλο διαβάζουμε:

Η Annie Ernaux προσπαθεί να ανακαλύψει τα διαφορετικά πρόσωπα και τη ζωή της μητέρας της, που πέθανε εξασθενημένη από μια αρρώστια που κατέστρεψε τη μνήμη της και της στέρησε τη σωματική και πνευματική της ακεραιότητα. Να ανασυνθέσει τη ζωή αυτής της γυναίκας που υπήρξε η μητέρα της, μιας γυναίκας δραστήριας και ανοιχτής απέναντι στον κόσμο, που δούλεψε ως εργάτρια πριν ανοίξει το δικό της κατάστημα, που αγωνιούσε να διατηρήσει τη θέση της στην κοινωνία, που ήταν μανιώδης αναγνώστρια και πίστευε ότι «για να ανελιχθείς πρέπει πρώτα να μάθεις». Καλείται όμως να αντιμετωπίσει και τα αντιφατικά αισθήματα που πολλές φορές νιώθει μια κόρη για τη μητέρα της: αγάπη και μίσος, ενοχή, τρυφερότητα, ενόχληση, τη σπλαχνική και σιωπηλή προσκόλληση στην ηλικιωμένη γυναίκα που δεν ζει πια.

Αγόρασέ το από 5,94€.

Ο Τόπος

Αν και τα δυο βιβλία διαβάζονται και αυτόνομα, η εμπειρία του αναγνώστη είναι σίγουρα πληρέστερη όταν το «Μια γυναίκα» και «Ο Τόπος» διαδέχονται το ένα το άλλο. Στο δεύτερο, η συγγραφέας διαπραγματεύεται τον θάνατο του πατέρα της, αλλά και τη δική της παλιά ζωή που κατά κάποιο τρόπο πεθαίνει μαζί του, αφού εκείνος ήταν ο τελευταίος συνδετικός κρίκος μαζί της. Η ταξική προέλευση, οι οικογενειακές σχέσεις, η αγάπη και οι ενοχές βρίσκονται στο επίκεντρο της αφήγησής της.

Στο οπισθόφυλλο διαβάζουμε:

Η Annie Ernaux, μία από τις σημαντικότερες σύγχρονες συγγραφείς της Γαλλίας, σ’ αυτό το εμβληματικό αυτοβιογραφικό αφήγημα γράφει με βάση την προσωπική της εμπειρία για όλα όσα συνδέουν αλλά και απομακρύνουν τους πατεράδες από τις κόρες αναλύοντας τι σημαίνει να χάνεις έναν γονιό, τα παιχνίδια που παίζει η μνήμη, τη σταδιακή αποξένωση ανάμεσα σε άτομα διαφορετικών γενιών και κοινωνικών τάξεων.

Ένα βιβλίο πάνω στο ορυκτό βίωμα. Πώς οι σπουδές αλλάζουν τον άνθρωπο. Πώς ανοίγει κάτω απ’ τα πόδια σου γκρεμός, που σε ξεκόβει από την παλιά ζωή. Πώς ο γονιός πεθαίνει, γίνεται ανάμνηση. Δεν λες τα λόγια που πρέπει την ώρα που πρέπει, γιατί δεν ξέρεις πώς να τα πεις. Και εκ των υστέρων, τα γράφεις. Ο πόνος αγκαλιά με τη χαρά. Η βαθιά περηφάνια του πατέρα. Η κόρη του ανήκει πια «στον κόσμο που τον είχε καταφρονήσει».

Το βιβλίο αυτό μιλάει για τους ανθρώπους που μας γέννησαν. Για τη μέγγενη του περιβάλλοντος, το τι σημαίνει να είσαι πατέρας, αλλά και να είσαι η κόρη αυτού του πατέρα.

από το προλογικό σημείωμα της Σοφίας Νικολαΐδου

Αγόρασέ το από 6,60€.

Τα χρόνια

Μπορεί σε μια αυτοβιογραφία να πρωταγωνιστεί ο ίδιος ο χρόνος; Η Ernaux απαντά καταφατικά, με ένα μυθιστόρημα που μεταμόρφωσε το είδος, συνδέοντας τις προσωπικές της αναμνήσεις με τις ιστορικές αλλαγές, αλλά και με μια σειρά από θραύσματα των δεκαετιών στις οποίες έζησε, με τη γραφή να παίρνει κάθε φορά τον ρυθμό των εποχών που αλλάζουν.

Στο οπισθόφυλλο διαβάζουμε:

Μέσα από φωτογραφίες και σκόρπιες αναμνήσεις από γεγονότα, λέξεις και πράγματα, η Annie Ernaux μας συμπαρασύρει σε μια περιδιάβαση στη ζωή της, από τα πρώτα χρόνια μετά τον Πόλεμο, μέχρι και σήμερα. Βιβλία, τραγούδια, ραδιόφωνο, τηλεόραση, διαφημίσεις και πρωτοσέλιδα δεκαετιών, σε αντίστιξη με προσωπικές συγκρούσεις και σημειώσεις. Τοπική διάλεκτος, λέξεις των καιρών, σλόγκαν, μάρκες και ονόματα για τα αντικείμενα που διαρκώς πληθαίνουν, εδώ αποκτούν φωνή. Η Ernaux κάνει το πέρασμα του χρόνου χειροπιαστό. Ο χρόνος ο ίδιος, ανένδοτος, αφηγείται το πέρασμά του, εξορίζοντας τους άλλους αφηγητές στην ανωνυμία. Ένα νέο είδος αυτοβιογραφίας ξεπροβάλλει, υποκειμενικό κι απρόσωπο, ιδιωτικό και συλλογικό ταυτόχρονα.

Η ασπρόμαυρη φωτογραφία ενός μικρού κοριτσιού με σκουρόχρωμο μπανιερό σε μια παραλία με βότσαλα. Στο βάθος, οι απόκρημνες ακτές. Κάθεται σ’ έναν επίπεδο βράχο, τα σφριγηλά του πόδια είναι τεντωμένα μπροστά, γέρνει πίσω ακουμπώντας στους αγκώνες, έχει τα μάτια κλειστά, το κεφάλι ελαφρώς σκυμμένο, χαμογελάει. Η μια χοντρή καστανή πλεξούδα είναι ριγμένη μπροστά, η άλλη πίσω στην πλάτη. Όλα μαρτυρούν την επιθυμία του κοριτσιού να ποζάρει σαν τις σταρ στο Cinemonde ή τα μοντέλα στη διαφήμιση του αντιηλιακού Ambre Solaire, να ξεφύγει απ’ το ταπεινωτικό και ασήμαντο κοριτσίστικο κορμί του. Οι μηροί, πιο ωχροί, όπως και τα μπράτσα, πάνω ψηλά,δείχνουν το περίγραμμα ενός φουστανιού, μαρτυρώντας έτσι πως, για τούτο το παιδί, οι διακοπές ή ένα απόγεμα στην ακροθαλασσιά είναι η εξαίρεση στον κανόνα. Η παραλία είναι έρημη. Στο πίσω μέρος της φωτογραφίας: Αύγουστος 1949, Σοτβίλ-σιρ-Μερ.

Απόσπασμα από το βιβλίο

Αγόρασέ το από 12,42€.