Γαλλία: Ο θάνατος των παραδοσιακών κομμάτων;

Από τη δεκαετία του 1950, τα τρία-τέταρτα των γάλλων προέδρων προέρχονταν από τα παραδοσιακά αριστερά και δεξιά γαλλικά κόμματα, ενώ το ίδιο ισχύει και για όλους σχεδόν τους πρωθυπουργούς της χώρας.

Το κοινοβούλιο επίσης μετατοπιζόταν από τη μια πλευρά στην άλλη, και βαφόταν πότε ροζ (στα χρώματα, δηλαδή των Σοσιαλιστών) και πότε μπλε (στα χρώματα των Ρεπουμπλικάνων).

Όμως στις τελευταίες προεδρικές εκλογές, παρατηρούν οι Times της Νέας Υόρκης, οι υποψήφιοι και των δυο κομμάτων κατακρημνίστηκαν.

• Διαβάστε επίσης: Μακρόν: Του έριξαν ντομάτες κατά τη διάρκεια εμφάνισης σε λαϊκή αγορά

Στον πρώτο γύρω των εκλογών, η Αν Ινταλγκό, η υποψήφια των Σοσιαλιστών, έλαβε μόλις το 1,75% των ψήφων,. Η Βαλερί Πεκρές, η Ρεπουμπλικάνα υποψήφια, έλαβε το 4,78%, ποσοστό πολύ μικρότερο από το 20,01% που  είχε συγκεντρώσει το 2017 ο προηγούμενος υποψήφιος του κόμματος, Φρανσουά Φιγιόν – με τους Times να τονίζουν ότι ο τελευταίος είχε ήδη εμπλακεί σε σκάνδαλο αργομισθίας της συζύγου του.

Ο σημερινός πρόεδρος της χώρας, Εμανουέλ Μακρόν, το κεντρώο κόμμα του οποίου μετρά μόλις έξι χρόνια ζωής, αντιμετώπισε στο δεύτερο γύρο των εκλογών τη Μαρίν Λεπέν, του ακροδεξιού Εθνικού Μετώπου, καταφέρνοντας να επανεκλεγεί.

Κατάρρευση

Η ουσιαστική κατάρρευση Σοσιαλιστών και Ρεπουμπλικάνων ήρθε έπειτα από πολλά χρόνια πτωτικής; πορείας και των δυο κομμάτων, που δεν κατάφεραν να πείσουν τους ψηφοφόρους για τις ικανότητές τους να διαχειριστούν προκλήσεις όπως η ασφάλεια, η ανισότητα και η κλιματική αλλαγή, σύμφωνα με ειδικούς που επικαλούνται οι Times.

Η αριστερά της χώρας, σύμφωνα με τους Times, πλέον έχει χωριστεί σε τρία κύρια κομμάτια. Το κέντρο του Μακρόν, που τάσσεται υπέρ της παγκοσμιοποίησης, πλέον έχει αρχίσει να εποικίζεται από ριζοσπαστικές φωνές. Στα δεξιά του στέκεται η Λεπέν, με τον εθνικισμό και την αντιμεταναστευτική ρητορική της, ενώ στα αριστερά του ο Ζαν-Λουκ Μελανσόν, που υποστηρίζει πολιτικές που να πηγάζουν από το κράτος, σε σύγκρουση με την ελεύθερη αγορά και τους κανόνες της ΕΕ.

Πολλοί αναρωτιούνται τι θα απομείνει τελικά από τα κάποτε κραταιά παραδοσιακά κόμματα της χώρας.

«Πριν υπήρχε η αριστερά και η δεξιά, τα πράγματα ήταν πιο ξεκάθαρα», δήλωσε η 80χρονη Ζανέτ Μπριμπλ, κάτοικος μιας μικρής γαλλικής πόλης. Επί δεκαετίες ψήφιζε τους συντηρητικούς. Αυτή τη φορά, η δεξιά μετατόπιση του Μακρόν την έπεισε να τον επιλέξει.

Η κατάρρευση των παραδοσιακών κομμάτων κατά τη γνώμη της ήταν «ελαφρώς ανησυχητική για τη γενιά μου».

Ο ρόλος του Μακρόν

Το 2017, η πρώτη εκλογή του Μακρόν ήρθε ως πλήγμα στο σύστημα, και κυρίως στην αριστερά της Γαλλίας. Στις τελευταίες εκλογές, η παρουσία του έγινε πιο αισθητή από τη δεξιά.

Ο Μακρόν αναμένεται να παραμείνει στη θέση του προέδρου έως το 2027. Η γαλλική νομοθεσία απαγορεύει την τρίτη θητεία στους προέδρους. Όταν το διάστημα αυτό περάσει, δεν είναι σαφές αν τα παραδοσιακά κόμματα θα μπορούσαν να ανακάμψουν.

Ο Ντομινίκ Ρεϊνιέ, πολιτικός αναλυτής και επικεφαλής του Ιδρύματος για την Πολιτική Καινοτομία, ενός ερευνητικού ινστιτούτου που εστιάζει στις ευρωπαϊκές και οικονομικές πολιτικές, δήλωσε στους Times ότι η απόσυρση του Μακρόν από την πολιτική «θα έδινε στα παραδοσιακά κυβερνώντα κόμματα μια ευκαιρία να ξαναμπούν στο παιχνίδι».

Αστάθεια

Όμως ορισμένοι πιστεύουν ότι αντ’ αυτού, θα επέλθει αστάθεια.

«Δεν πιστεύω ότι τα παραδοσιακά κόμματα θα αναγεννηθούν από τις στάχτες του κόμματος του Μακρόν», υποστηρίζει μιλώντας στην αμερικανική εφημερίδα ο Μαρσιάλ Φουκό, διευθυντής του ερευνητικού ινστιτούτου CEVIPOF του Sciences Pos του Παρισιού. Η πολιτική της Γαλλίας κατευθύνεται όλο και περισσότερο από τα πρόσωπα και οι απογοητευμένοι ψηφοφόροι δεν αποκλείεται να μετατοπιστούν από τον ένα χαρισματικό ηγέτη στον επόμενο, ασχέτως ιδεολογίας, εξήγησε.

«Οι πολίτες θέλουν αποτελεσματικότητα», πρόσθεσε. «Επομένως είναι επιρρεπείς σε τέτοιου είδους μετατοπίσεις, πράγμα που ουσιαστικά αφήνει το σύστημα έκθετο σε οποιαδήποτε αναταραχή».

Στην Εξ-εν-Προβένς, μια πόλη 145.000 κατοίκων που ανέκαθεν έτεινε προς τα δεξιά, η κατάρρευση των παραδοσιακών κομμάτων ήταν εντυπωσιακή. Πριν πέντε χρόνια, ο Φιγιόν είχε συγκεντρώσει τις περισσότερες ψήφους με 27,4%. Αυτή τη φορά, η Πεκρές τερμάτισε έκτη με 5,5%.

Εξευτελισμός για την Πεκρές

Σε ολόκληρη τη χώρα, το ινστιτούτο δημοσκοπήσεων Elabe, διαπίστωσε ότι περίπου το ένα τρίτο των ψηφοφόρων του Φιγιόν αυτή τη φορά επέλεξε τον Μακρόν, σε σχέση με το ένα τέταρτο που ψήφισε την Πεκρές, τη διάδοχό του στο κόμμα των Ρεπουμπλικάνων. Ακόμη και ο Νικολά Σαρκοζί, ο τελευταίος πρόεδρος της Γαλλίας που προερχόταν από το κόμμα, δεν της έδωσε τη στήριξή του.

Οι Times χαρακτηρίζουν την εμπειρία των εκλογών εξευτελιστική για την Πεκρές, που τερμάτισε τέταρτη μετά τον Μελανσόν στις Βερσαλλίες, το πλούσιο προάστιο του Παρισιού που κάποτε εκπροσωπούσε στο κοινοβούλιο. Η Ινταλγκό, που ήταν δήμαρχος του Παρισιού επί πάνω από οκτώ χρόνια, συγκέντρωσε μόλις το 2,17% των ψήφων της πρωτεύουσας.

Ζητήματα χρημάτων

Οι οικονομικές ανησυχίες είναι εξίσου σημαντικές με τη ντροπή των αποτυχημένων υποψηφίων, επισημαίνουν οι Times.

Όσοι καταφέρουν να συγκεντρώσουν μεγάλο μερίδιο των ψήφων, μπορούν να λάβουν κρατική αποζημίωση έως και 8 εκατ. ευρώ για τους πόρους που έχουν διαθέσει οι ίδιοι για τις προεκλογικές τους εκστρατείες. Όμως το ποσό είναι εξαιρετικά μικρότερο – 800.000€ – για εκείνους που συγκεντρώνουν κάτω από το 5% των ψήφων.

Οι υποψήφιοι των παραδοσιακών κομμάτων θεωρούσαν ανέκαθεν ότι το 5% ήταν χαμηλό ποσοστό, με αποτέλεσμα να λαμβάνουν δάνεια, με τη σιγουριά ότι θα έπαιρναν πίσω ένα μεγάλο μέρος τους μετά τις εκλογές. Όμως η Πεκρές, με το προσωπικό δάνειο των €5 εκατ., πλέον έχει αναγκαστεί να ζητά δωρεές.

«Κινδυνεύει η επιβίωση των Ρεπουμπλικάνων και, πέραν αυτού, η επιβίωση της ρεπουμπλικανικής δεξιάς», δήλωσε. Μέχρι στιγμής, σύμφωνα με τους Times, έχει συγκεντρώσει €2 εκατ.

Αποτυχίες

Τόσο οι Σοσιαλιστές όσο και οι Ρεπουμπλικάνοι, απέτυχαν να κεφαλαιοποιήσουν το θυμό των Γάλλων απέναντι στον Μακρόν, που είχε καταφέρει να πείσει τους ψηφοφόρους με μια σειρά από υποσχέσεις για ένα πραγματιστικό κέντρο, απογοητεύοντάς τους στη συνέχεια με την πρώτη θητεία του. Τα παραδοσιακά κόμματα δεν έχουν καταφέρει να προτείνουν λύσεις για ζητήματα όπως η μετανάστευση, η ασφάλεια, η ανισότητα ή η κλιματική αλλαγή, υποστηρίζουν οι ειδικοί, εν μέρει γιατί ο Μακρόν έχει ενσωματώσει τα κομμάτια που του άρεσαν από τις πλατφόρμες του καθενός – και ιδίως των δεξιών.

Η Αλίξ Φαμπρέ, που είχε ψηφίσει τον Φιγιόν το 2017 πριν τελικά στραφεί στον Μακρόν, δήλωσε από την Εξ-εν-Προβένς στους Times ότι οι πολιτικές του προέδρου υπέρ των επιχειρηματιών της θύμισαν πολύ τις θέσεις της παραδοσιακής δεξιάς.

«Οι περισσότεροι γύρω μου ανήκουν στη δεξιά και ψήφισαν τον Μακρόν», συμπλήρωσε.

Εφησυχασμός

Οι ειδικοί πιστεύουν ότι η αποσύνδεση είναι βαθύτερη και πηγάζει από το γεγονός ότι και τα δυο κόμματα είχαν εφησυχάσει πιστεύοντας ότι τελικά πάντα θα ερχόταν η σειρά τους να εκλεγούν εκ νέου. Εστιάζοντας εμμονικά σε εσωτερικές μάχες και χάνοντας μέλη της βάσης τους, έχασαν και την επαφή με τους απλούς πολίτες και δεν κατόρθωσαν να απορροφήσουν κινήματα όπως εκείνο των Κίτρινων Γιλέκων. Επιπλέον, δεν κατάφεραν να προσφέρουν πειστικές εναλλακτικές σε πιο ριζοσπαστικές δυνάμεις, όπως το κόμμα της Λεπέν.

«Πρόκειται για μια διαρκή αποτυχία να εκπροσωπήσουν τις κοινωνικές συγκρούσεις», σημείωσε στους Times ο Ρεϊνιέ. Για τον Φουκώ της CEVIPOF, «αυτά τα κόμματα δεν έχουν καταλάβει τι ζητούν από αυτά οι πολίτες, από άποψη ανανέωσης των πλατφόρμων τους και της ιδεολογίας τους».

Τοπικές ήττες

Τα κόμματα της Λεπέν και του Μακρόν αντιμετωπίζουν επίσης τα δικά τους προβλήματα. Ελάχιστοι βλέπουν το κόμμα του Μακρόν να επιβιώνει μετά τις προσωπικές του πολιτικές φιλοδοξίες. Το Εθνικό Μέτωπο, από την άλλη, είναι οικογενειακή επιχείρηση των Λεπέν εδώ και δεκαετίες και έχει βιώσει οκτώ ήττες σε προεδρικές εκλογές.

Οι παραδοσιακές πολιτικές δυνάμεις της Γαλλίας διατηρούν υπό τον έλεγχό τους αρκετές πόλεις και άλλες τοπικές ή περιφερειακές πολιτικές θέσεις, καθώς οι ψηφοφόροι εμπιστεύονται πιο εύκολα τις καθημερινές τους αγωνίες σε γνώριμα πρόσωπα.

Το 2021, τα κόμματα του Μακρόν και της Λεπέν δεν κατάφεραν να κερδίσουν τις εκλογές ούτε σε μια από τις 13 περιφέρειες της γαλλικής ενδοχώρας. Αλλά το Φουκώ υποστηρίζει ότι τα φαινόμενα απατούν, έστω σε κάποιο βαθμό, επειδή μέσα από τις τοπικές εκλογές οι Γάλλοι συνηθίζουν να εκφράζουν τη δυσαρέσκειά τους προς την κυβέρνηση.

Κύκλοι που κλείνουν

Η Κορίν Ναρασιγκουίν, υψηλόβαθμη αξιωματούχος των Σοσιαλιστών, δήλωσε ότι τα ατυχή αποτελέσματα του κόμματός της σε εθνικό επίπεδο ήταν «το κλείσιμο ενός κύκλου» που άνοιξε το 2017, όταν οι Σοσιαλιστές αναγκάστηκαν να πουλήσουν τα κεντρικά τους γραφεία, που βρίσκονταν σε ακριβή γειτονιά του Παρισιού, και να μετακινηθούν στα προάστια.

Σοσιαλιστές και Ρεπουμπλικάνοι πλέον παλεύουν να συσπειρώσουν την όποια βάση τους, ενόψει των κοινοβουλευτικών εκλογών του Ιουνίου. Όμως και τα δυο κόμματα αντιμετωπίζουν σοβαρές προκλήσεις.

Οι Σοσιαλιστές, η ισχύς των οποίων έχει ήδη μειωθεί και κοινοβουλευτικά, θα μπορούσαν να καταλήξουν να έχουν ακόμη λιγότερους βουλευτές, αν το κόμμα του Μελανσόν τα καταφέρει καλύτερα. Οι Ρεπουμπλικάνοι είναι διχασμένοι ανάμεσα σε εκείνους που προτιμούν τη συγκυβέρνηση με το κόμμα του Μακρόν, εκείνους που επιδιώκουν την ανεξαρτησία του κόμματος και εκείνους που κλίνουν προς τον Έρικ Ζεμούρ, τον λαϊκιστή με τις αντιμεταναστευτικές πολιτικές που επεδίωξε επίσης την προεδρία.

Το τέλος του «ανήκειν»

Η Μαρί Ρονζεβάλ, 29χρονη εργαζόμενη στην πόλη Εξ-εν-Προβένς, ψήφισε τον Μακρόν το 2017, επειδή της άρεσε η δέσμευσή του να «σπάσει τους παραδοσιακούς κώδικες». Όμως απογοητεύτηκε από ορισμένες πολιτικές του και αυτή τη φορά ψήφισε την Ινταλγκό στον πρώτο γύρο.

Δήλωσε στους Times ότι η οικογένειά της δυσκολεύτηκε να αποφασίσει ποιον θα ψήφιζε αυτή τη φορά, σε αντίθεση με τη γιαγιά και την προγιαγιά της, που ήταν πιστές στους Σοσιαλιστές κατά τη διάρκεια της ζωής τους και εργάζονταν για το κόμμα.

Ένας από τους παππούδες της που ψήφιζε πάντα την παραδοσιακή δεξιά, αυτή τη φορά είχε ισχυρούς δισταγμούς και μάλιστα για λίγο καιρό σκεφτόταν να ψηφίσει λευκό.

«Αισθανόμαστε όλο και λιγότερο ότι ανήκουμε σε ένα κόμμα, το οποίο αυτομάτως ψηφίζουμε», παρατήρησε. «Οι άνθρωποι έχουν βαρεθεί να τους ζητούν να χωρέσουν σε στεγανά».

«Θέλουν να δουν τα πράγματα να αλλάζουν», κατέληξε. «Όμως ίσως τα παλιά κόμματα δεν είναι πια η λύση».