Νέες ουσίες στο περιβάλλον αυξάνουν τις αλλεργίες

Διαστάσεις επιδημίας τείνουν να πάρουν οι αλλεργίες τα τελευταία χρόνια, μειώνοντας σημαντικά την ποιότητα ζωής των ατόμων που είναι αλλεργικά. O λόγος είναι ότι εκτός από τους ήδη γνωστούς από παλαιά αλλεργιογόνους παράγοντες, ο νέος τρόπος ζωής φέρνει στο προσκήνιο νέες ουσίες, δυνητικά αλλεργιογόνες που δεν ήταν προσβάσιμες παλαιότερα ή απλά δεν υπήρχαν και τώρα βρίσκονται σε προϊόντα προσωπικής υγιεινής, φάρμακα, βιολογικούς παράγοντες, ακόμα και στα χρώματα που χρησιμοποιούνται για τατουάζ.

Από την άλλη πλευρά οι συνθήκες υγιεινής που συνηθίζουμε να εφαρμόζουμε τα τελευταία χρόνια, περιορίζουν την έκθεση του οργανισμού μας σε λοιμώξεις, ήδη από την πρώιμη παιδική ηλικία με αποτέλεσμα το ανοσοποιητικό μας σύστημα να μην εκπαιδεύεται να αναγνωρίζει τους πραγματικούς εχθρούς.

Η κλιματική αλλαγή όμως, αναμένεται να επιδεινώσει το πρόβλημα των αλλεργιών ακόμη περισσότερο, αφού η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη θα οδηγήσει σε παράταση του χρόνου που η γύρη θα κυκλοφορεί στην ατμόσφαιρα.

Τα παραπάνω επισημαίνει στο in.gr o αλλεργιολόγος, υπεύθυνος της Μονάδας Αλλεργιολογίας στη Β’ Κλινική Δερματικών και Αφροδισίων Νοσημάτων του Πανεπιστημίου Αθηνών στο Νοσοκομείο «Αττικόν» Δρ. Μιχάλης Μακρής, αναγνωρίζοντας πως οι αλλεργίες αποτελούν ένα μείζον πρόβλημα υγείας με πολλαπλές επιπτώσεις στην υγεία και την ποιότητα ζωής των αλλεργικών ατόμων.

Ο κ. Μακρής, παρατηρεί πως η αλματώδης αύξησή τους που παρατηρείται τις τελευταίες δεκαετίες έχει πάρει διαστάσεις επιδημίας αν αναλογιστεί κανείς ότι ήδη σε κάθε οικογένεια στο δυτικό κόσμο τουλάχιστον ένα άτομο πάσχει από κάποια αλλεργία, ενώ έως το 2050 θα πάσχει σχεδόν ο μισός πληθυσμός της γης.

«Τα αλλεργικά νοσήματα αποτελούν αποτέλεσμα της λανθασμένης, υπερβολικής απάντησης του αμυντικού μας συστήματος σε αθώους, εξωγενείς παράγοντες, που είναι αλλεργιογόνοι, με αποτέλεσμα την εμφάνιση συμπτωμάτων από διάφορα όργανα.

Τα συμπτώματα κυμαίνονται από ήπια έως πολύ ενοχλητικά ή ακόμη και επικίνδυνα για την ζωή.

Τα πιο γνωστά αλλεργικά νοσήματα είναι η αλλεργική ρινοεπιπεφυκίτιδα και το άσθμα που προσβάλλουν το αναπνευστικό σύστημα, η ατοπική δερματίτιδα, η αλλεργική δερματίτιδα εξ’ επαφής και  η κνίδωση που προσβάλλουν το δέρμα, η τροφική αλλεργία που αφορά το γαστρεντερικό, αλλά και πολυσυστηματικές εκδηλώσεις με προεξάρχουσα την αναφυλαξία που αποτελεί μια επείγουσα, απειλητική για την ζωή, αλλεργική αντίδραση.

Νέα αλλεργιογόνα

Αξίζει να σημειωθεί ότι η μετεξέλιξη του σύγχρονου τρόπου ζωής όπως π.χ. νέες διατροφικές συνήθειες, αυξημένη χρήση προϊόντων περιποίησης του δέρματος και προσωπικής υγιεινής, χρήση νέων φαρμάκων και βιολογικών παραγόντων συνδυάζεται με έκθεση σε μια πληθώρα νέων ουσιών – δυνητικά αλλεργιογόνων που μπορεί να πυροδοτήσουν πληθώρα αλλεργιών. Ίσως το πιο εκσεσημασμένο παράδειγμα είναι η εκτεταμένη διάδοση της δερματοστιξίας (tattoo) που έχει οδηγήσει στην εμφάνιση νέων αλλεργιών στις ουσίες που χρησιμοποιούνται που πρακτικά ήταν άγνωστες στο πρόσφατο παρελθόν”, επισημαίνει ο κ. Μακρής.

Οι αλλεργίες αυξάνονται

Εξηγεί πως οι επικρατούσες θεωρίες για την αύξηση των αλλεργιών είναι κατά βάση η θεωρία της υγιεινής και η θεωρία της βιοποικιλότητας που σε μεγάλο βαθμό αλληλοσυμπληρώνονται. Σύμφωνα με τη θεωρία της υγιεινής η σύγχρονη διαβίωση με την ελαχιστοποίηση έκθεσης σε λοιμώξεις στην πρώιμη παιδική ηλικία μειώνει τον βαθμό εκπαίδευσης του αμυντικού συστήματος στο να αναγνωρίζει τους πραγματικούς εχθρούς που είναι οι λοιμογόνοι παράγοντες με αποτέλεσμα να αντιδρά σε αθώους εξωγενείς παράγοντες που δεν είναι απειλητικοί στην πραγματικότητα. Η αυξημένη συχνότητα των αλλεργικών νοσημάτων στις δυτικές κοινωνίες, στα αστικά κέντρα σε σχέση με τις αγροτικές περιοχές, στις ολιγομελείς σε σχέση με τις πολύτεκνες οικογένειες, σε άτομα υψηλού κοινωνικο-οικονομικού επιπέδου επιβεβαιώνει στην πράξη επιμέρους συνιστώσες της θεωρίας της υγιεινής.

Ο όρος βιοποικιλότητα (από τη «βιολογική ποικιλότητα») αναφέρεται στην ποικιλία της ζωής στη γη σε όλα τα επίπεδά της, από τα γονίδια έως τα οικοσυστήματα, και περιλαμβάνει τις εξελικτικές, οικολογικές και πολιτιστικές διαδικασίες που συντηρούν τη ζωή. Σε προέκταση των ανωτέρω η φθίνουσα βιοποικιλότητα των φυτών, των ζώων και των φυσικών τους οικοτόπων σχετίζεται με αλλαγές στις αλληλεπιδράσεις μεταξύ ανθρώπου και μικροβίων. Οι παρατηρούμενες αλλαγές στις αλληλεπιδράσεις αυτές σχετίζονται αιτιολογικά με την αυξανόμενη συχνότητα του άσθματος και της αλλεργίας.

Διοξείδιο του άνθρακα

Οι ανθρώπινες δραστηριότητες, όπως η καύση ορυκτών καυσίμων πχ. άνθρακας, πετρέλαιο, αυξάνουν την ποσότητα του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, αλλάζοντας έτσι δραματικά το φυσικό περιβάλλον.

Η κλιματική αλλαγή επηρεάζει πολυεπίπεδα την ατμοσφαιρική ρύπανση, τα αλλεργιογόνα, την ποιότητα του νερού, την παροχή νερού και τροφίμων, συντελεί στην υποβάθμιση του περιβάλλοντος, την αύξηση της θερμοκρασίας και την πρόκληση ακραίων περιβαλλοντικών φαινομένων.

Όλες αυτές οι αλλαγές αποτελούν σοβαρή απειλή για την υγεία, επισημαίνει ο κ. Μακρής.

«Ειδικότερα η αύξηση της θερμοκρασίας που συντελείται στον πλανήτη με αποτέλεσμα να υπολογίζεται ότι η τελευταία δεκαετία είναι η θερμότερη στην ιστορία του, έχει σημαντική επίδραση στην επιμήκυνση της περιόδου γυρεοφορίας και στην αύξηση της συγκέντρωσης των γύρεων με συνεπακόλουθη επίταση των αλλεργικών αναπνευστικών συμπτωμάτων. Επιπρόσθετα, οι αυξημένες θερμοκρασίες οδηγούν σε αύξηση των επιπέδων του όζοντος στο επίπεδο του εδάφους που προκαλεί φλεγμονή των αεραγωγών και επάγει ή επιδεινώνει το άσθμα.

Γύρη και μύκητες

Ανάλογες επιδράσεις στα πλαίσια των συντελούμενων περιβαλλοντικών αλλαγών όπως οι έντονες βροχοπτώσεις και οι πλημμύρες έχουν καταγραφεί και σε άλλα αλλεργιογόνα όπως σπόρια μυκήτων, ενώ στα πλαίσια προσαρμογής τους διάφορα νέα είδη φυτών εμφανίζονται κατά περιοχές αλλάζοντας σημαντικά τα αεροβιολογικά δεδομένα και κατ΄επέκταση τα συμπτώματα που προκαλούνται από αυτά», σημειώνει ο ειδικός.

Μοριακή διάγνωση

Όσο για την θεραπεία των αλλεργικών αντιδράσεων, ο κ. Μακρής εξηγεί πως «Η εξατομικευμένη αντιμετώπιση του αλλεργικού ασθενή εναρμονισμένη στα πρότυπα της σύγχρονης εξατομικευμένης ιατρικής εστιάζει στον ασθενή και όχι στη νόσο αυτή καθαυτή. Στα πλαίσια αυτά η διαγνωστική προσπέλαση και η ταυτοποίηση του υπεύθυνου αλλεργιογόνου είναι θεμελιώδους σημασίας για τους θεραπευτικούς χειρισμούς που αφορούν είτε φαρμακευτική αντιμετώπιση με μοντέρνα φάρμακα με ελάχιστες παρενέργειες, είτε ειδικές αιτιολογικές θεραπείες (ανοσοθεραπεία ή απευαισθητοποίηση) που εκπαιδεύουν το αμυντικό σύστημα να αναγνωρίζει σωστά τον εξωγενή παράγοντα που λανθασμένα εκλαμβάνεται ως εχθρός.

Σήμερα είμαστε σε θέση με τη χρήση απόλυτα μοντέρνων διαγνωστικών τεχνικών όπως η μοριακή διάγνωση να επιλέγουμε την καταλληλότερη θεραπεία για την συντριπτική πλειοψηφία των ασθενών με αλλεργική ρινοεπιπεφυκίτιδα, άσθμα ή αλλεργία στα τσιμπήματα εντόμων.

Επιπρόσθετα σοβαρές μορφές αλλεργίας όπως αναφυλαξία σε τρόφιμα ή σε φάρμακα μπορούν πλέον με εξειδικευμένους θεραπευτικούς χειρισμούς να είναι διαχειρίσιμες και αντιμετωπίσιμες αίροντας πολλούς από τους περιορισμούς που είχαν στο παρελθόν αυτοί οι ασθενείς στην καθημερινότητα τους.

Τέλος η χρήση βιολογικών παραγόντων σε ασθενείς με σοβαρές νόσους όπως ατοπική δερματίτιδα, άσθμα, ρινικούς πολύποδες αποτελεί πολύτιμο όπλο στην φαρέτρα μας εναντίον μιας ομάδας δύσκολων ασθενών που στο παρελθόν έπρεπε να συμβιβάζονται με πολλαπλές επιπλοκές και κακή ποιότητα ζωής.

Προσοχή στα συστατικά

Ακόμη και στις περιπτώσεις εκείνες που η διαχείριση επικεντρώνεται στην αποφυγή του υπεύθυνου αιτίου όπως πχ. στις αλλεργικές δερματίτιδες εξ΄ επαφής με το δέρμα, έχουν γίνει πολλά βήματα στην γνώση και ευαισθητοποίηση των εταιριών προκειμένου να είναι υποχρεωτική από τις προδιαγραφές ασφαλείας η αποφυγή χρήσης γνωστών αλλεργιογόνων ουσιών και η ακριβής καταγραφή όλων των συστατικών ώστε να μπορεί να ελεγχθεί πριν την χρήση από τα αλλεργικά άτομα».