Διόρθωση στις βλάβες του DNA μας καταστέλλουν τον καρκίνο

Σιωπηλοί είναι οι όγκοι του ουροποιητικού συστήματος, με πρώτο τον καρκίνο του προστάτη στους άνδρες, αλλά και αυτών του νεφρού και της ουροδόχου κύστεως.

Γι΄ αυτό με το πρώτο σύμπτωμα «δυσκολίας» στη συγκεκριμένη περιοχή, πρέπει να οδηγεί κατευθείαν στον ουρολόγο για την ταχύτερη διάγνωση και αντιμετώπιση του όποιου προβλήματος διαπιστωθεί.

Η πανδημία αναπόφευκτα είχε επιπτώσεις στην έγκαιρη κάλυψη των ογκολογικών ασθενών, επισημαίνει ο καθηγητής Θεραπευτικής-Παθολογίας-Ογκολογίας του ΕΚΠΑ, διευθυντής της 2ης Προπαιδευτικής Παθολογικής Κλινικής στο Αττικό Νοσοκομείο, κάτι που μένει να φανεί στο επόμενο διάστημα. Ο καθηγητής τονίζει ότι «είναι απαραίτητη η προστασία του ευάλωτου αυτού πληθυσμού, ώστε οι μεγάλες πρόοδοι που έχουν συντελεστεί με τις νέες θεραπείες, να συνεχίσουν να προσφέρονται κατά το δυνατόν απρόσκοπτα στους ογκολογικούς ασθενείς, ώστε να μπορούν να επωφεληθούν από την βελτίωση της πρόγνωσης της πάθησής τους, η οποία είναι αδιαμφισβήτητη, χάρη στις προόδους αυτές.

Όλες οι μοντέρνες θεραπείες είναι προσβάσιμες για τον Έλληνα ασθενή, ενώ η μεγάλη κινητικότητα στον τομέα των κλινικών μελετών στην χώρα μας τόσο στον καρκίνο του προστάτη, όσο και στους άλλους δύο κύριους καρκίνους του ουροποιητικού, επιτρέπει την δυνατότητα πρόσβασης σε καινοτόμα φάρμακα ακόμη και πριν την ελεύθερη διάθεσή τους».

Καρκίνος προστάτη

Όπως επισημαίνει ο κ. Μπάμιας, ο καρκίνος του προστάτη, είναι ο συχνότερος καρκίνος στους άνδρες και η 3^η αιτία θανάτου στους άνδρες παγκοσμίως και στην χώρα μας. Ο βασικός παράγων δημιουργίας του καρκίνου αυτού είναι η συνεχής έκθεση του προστατικού αδένα στα ανδρογόνα που παράγονται στον άνδρα. Η ανάπτυξη καρκίνου ή όχι, εξαρτάται από κληρονομική προδιάθεση που σε ένα μικρό ποσοστό μπορεί να είναι και κληρονομούμενη μέσω μετάλλαξης του γονιδίου BRCA2, αλλά υπάρχουν μετά βεβαιότητος και άλλοι, άγνωστοι μέχρι στιγμής παράγοντες, που συντελούν στην ογκογένεση του προστάτη.

Τα συνηθέστερα συμπτώματα της νόσου είναι δυσκολία η πόνος στην ούρηση ή οστικά άλγη όταν υπάρχουν οστικές μεταστάσεις.

Η ευρεία, όμως, χρήση του PSA, έχει οδηγήσει στην διάγνωση του καρκίνου αυτού σε πρώιμα στάδια, πριν την εγκατάσταση συμπτωμάτων. Έτσι οι περισσότεροι καρκίνοι διαγιγνώσκονται όταν περιορίζονται στον προστάτη με προφανή ευεργετικά αποτελέσματα στην έκβαση της νόσου μετά από κατάλληλη τοπική θεραπεία (ριζική προστατεκτομή η ριζική ακτινοθεραπεία).

Σημαντική, όμως, πρόοδος έχει επιτευχθεί και στην θεραπεία εκείνων των καρκίνων, στους οποίους υπάρχει συμμετοχή του νοσήματος σε άλλα όργανα εκτός του προστάτη, με συχνότερη εντόπιση των μεταστάσεων στους λεμφαδένες και τα οστά. Η βασική θεραπεία του μεταστατικού καρκίνου προστάτη είναι ο αποκλεισμός των ανδρογόνων που παράγονται από τον άνδρα. Αυτό γίνεται με ορμονικά σκευάσματα, όπως οι αγωνιστές GnRH και οι ανταγωνιστές GnRH.  Τα φάρμακα αυτά προκαλούν ελάττωση της τεστοστερόνης ορού σε επίπεδα ευνουχισμού και επιτυγχάνουν τον έλεγχο της νόσου για μακρά χρονικά διαστήματα.

Εφ’ όσον η καταστολή των ανδρογόνων συνεχισθεί επί μακρό διάστημα, η νόσος μπορεί να καταστεί ανθεκτική στο φαρμακευτικό ευνουχισμό. Και εδώ, όμως, η θεραπευτική μας φαρέτρα έχει εμπλουτισθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Πλέον, οι θεραπευτικές επιλογές μετά την αποτυχία του ανδρογονικού αποκλεισμού έχουν εμπλουτισθεί σημαντικά και περιλαμβάνουν τη συστηματική χημειοθεραπεία, τα νέα αντι-ανδρογόνα, όπως η ενζαλουταμίδη και η αμπιρατερόνη και ραδιοφάρμακα, όπως το ράδιο-223 και το λουτέσιο-177. Παράλληλα, η πρόοδος της βασικής έρευνας έχει αποκαλύψει τη σημασία των μηχανισμών επιδιόρθωσης των βλαβών του DNA, οι οποίοι εμπλέκονται στην βιολογία του καρκίνου του προστάτη. Η στόχευση αυτού του μοριακού μονοπατιού με το φάρμακο ολαπαρίμπη, φαίνεται να επιτυγχάνει ανταπόκριση σε ασθενείς με μεταλλάξεις στο μονοπάτι επιδιόρθωσης του DNA και στα γονίδια BRCA1 και 2.

Καρκίνοι ουροποιητικού συστήματος

Οι συχνότεροι καρκίνοι του συστήματος παραγωγής και απέκκρισης των ούρων είναι ο καρκίνος της ουροδόχου κύστεως και ο καρκίνος του νεφρού. Ο καρκίνος της ουροδόχου κύστεως είναι ένας από τους πιο συχνούς καρκίνους στην χώρα μας, ιδιαίτερα στον ανδρικό πληθυσμό. Αντίθετα, ο καρκίνος του νεφρού είναι σχετικά σπάνιος και εντοπίζεται στην περιοχή του νεφρού που σχετίζεται με την παραγωγή (και όχι την αποχέτευση) των ούρων. Το κάπνισμα αποτελεί τον βασικό παράγοντα κινδύνου για την ανάπτυξη του καρκίνου κύστεως. Αντίθετα, δεν υπάρχουν τόσο σαφείς παράγοντες κινδύνου για τον καρκίνο του νεφρού.

Και στα δύο νεοπλάσματα η αιματουρία, δηλαδή η εμφάνιση κόκκινης χροιάς των ούρων, λόγω της πρόσμιξης αίματος, είναι το συχνότερο σύμπτωμα, ενώ άλλου τύπου δυσουρικά ενοχλήματα, πόνος στην οσφυϊκή χώρα, αναιμία η εκδηλώσεις από μεταστατική νόσο είναι λιγότερο συχνά συμπτώματα. Είναι, λοιπόν, κρίσιμης σημασίας για όλους μας, η αναζήτηση ιατρικής συμβουλής, κατά προτίμηση από ουρολόγο από το πρώτο κιόλας επεισόδιο αιματουρίας.

Προληπτικός έλεγχος δεν εφαρμόζεται ευρέως στους καρκίνους αυτούς, αλλά περιορίζεται σε πληθυσμούς με αποδεδειγμένη κληρονομική προδιάθεση για ανάπτυξη καρκίνου του νεφρού. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το σύνδρομο von Hippel-Lindau, το οποίο είναι εξαιρετικά σπάνιο. Στον τομέα αυτό υπάρχει μεγάλη ευαισθητοποίηση χάρη στην εξαιρετική δραστηριότητα που επιδεικνύουν σύλλογοι φορέων αυτού του συνδρόμου, ενώ πρόσφατα, για πρώτη φορά εγκρίθηκε συγκεκριμένο φάρμακο για την αναστολή των εκδηλώσεων του συνδρόμου, μεταξύ των οποίων και του καρκίνου του νεφρού.

Η έγκαιρη διάγνωση είναι πολύ σημαντική, γιατί όταν οι καρκίνοι αυτοί είναι περιορισμένοι στα όργανα προέλευσης, μπορούν σε μεγάλα ποσοστά να ιαθούν με κατάλληλες θεραπείες που στην πλειοψηφία τους περιλαμβάνουν την αφαίρεση του οργάνου.

Ταυτόχρονα, όμως, τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει αλματώδεις πρόοδοι στην θεραπεία πιο προχωρημένων σταδίων με πιο πρόσφατη την ανοσοθεραπεία. Η δράση της στηρίζεται στην αναστολή της αλληλεπίδρασης ενός υποδοχέα, του PD-1, που βρίσκεται στα Τ λεμφοκύτταρα, τα οποία διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στην ανοσολογική αντίδραση έναντι του όγκου και μιας ουσίας του PD-L1, την οποία παράγει ο όγκος. Όταν ο PD-L1 ενωθεί με τον υποδοχέα PD-1 ενός λεμφοκυττάρου, η ανοσολογική δράση του λεμφοκυττάρου καταστέλλεται. Επομένως, εμποδίζοντας την ένωση αυτή, θα διατηρηθεί η δράση του λεμφοκυττάρου έναντι του όγκου, που μπορεί να οδηγήσει στην καταστροφή των καρκινικών κυττάρων. Οι θεραπείες αυτές παρατείνουν σημαντικά την επιβίωση. Ιδιαίτερα στον μεταστατικό καρκίνο νεφρού, πολλές από αυτές τις θεαματικές ανταποκρίσεις στην ανοσοθεραπεία μπορεί να μεταφράζονται και σε οριστική ίαση της νόσου.