Η φύση δεν είναι μονοθεματική

Πριν από ενάμιση χρόνο, από αυτήν εδώ τη σελίδα («Ενα Οσκαρ για την κλιματική αλλαγή», ΤΑ ΝΕΑ, 15/2/2020) πλέξαμε το εγκώμιο του Χοακίν Φίνιξ για το «παραληρηματικό» λογύδριό του τη μέρα που παρέλαβε το χρυσό αγαλματάκι. Δεκαοκτώ μήνες δεν είναι και κανένα αβυσσαλέο χρονικό διάστημα – ούτε καν η στιγμιαία χρονική απόσταση από τον έναν χτύπο της καρδιάς της γης στον επόμενο, εάν τους μετρήσουμε με τη μεζούρα του γεωλογικού χρόνου. «Η φύση δεν λειτουργεί με τις κλίμακες του ανθρώπου», όπως είπε ο Κίμων Χατζημπίρος, ομότιμος καθηγητής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, καλεσμένος σε μια χθεσινή τηλεοπτική εκπομπή· «λειτουργεί με τις δικές της κλίμακες».

Αναλογιστείτε όμως πόσο άλλαξε η καθημερινότητά μας μέσα σε αυτούς τους δεκαοκτώ μήνες. Τον Φεβρουάριο του 2020 η πανδημία του κορωνοϊού είχε μεν εκδηλωθεί, αλλά δεν είχε πάρει ακόμη τις φονικές διαστάσεις που θα έπαιρνε στη συνέχεια. Αναμφίβολα, κανένας ή σχεδόν κανένας από όσους παρευρίσκονταν στην αίθουσα κατά την τελετή απονομής των Οσκαρ – κι ελάχιστοι από όσους την παρακολουθούσαν σε ζωντανή ή βιντεοσκοπημένη τηλεοπτική μετάδοση – μπορούσαν εκείνη την ώρα να φανταστούν ότι θα ήταν η τελευταία απονομή (για πόσον καιρό άραγε;) δίχως δρακόντεια μέτρα προστασίας, αδιανόητα λίγες εβδομάδες πριν. Ηταν φυσικό επόμενο λοιπόν το λογύδριο του Φίνιξ που συνδύαζε την προσωπική του μεταμέλεια – «ήμουν κάθαρμα όλη μου τη ζωή, ήμουν εγωιστής» – με την κλοπή του γάλακτος που προορίζεται για το μωρό της αγελάδας – «ώστε να το βάλουμε στον καφέ και στα δημητριακά μας» – να ηχούσε στα αφτιά πολλών εκ των παρευρισκομένων ως επιεικώς «ασυνάρτητο». Δεν ήταν λίγοι εκείνοι που θεώρησαν ότι ο Φίνιξ εξακολούθησε να παριστάνει μια παραλλαγή του ρόλου του στον «Joker» – του μοναδικού λόγου, άλλωστε, που δικαιολογούσε την παρουσία του στο πόντιουμ.

Η δραματική προειδοποίηση του Φίνιξ για τα συγκοινωνούντα γενεσιουργά αίτια και τις ανεπιστρεπτί ολέθριες συνέπειες της κλιματικής αλλαγής έχει επαναληφθεί με πολύ πιο συγκροτημένο και πειστικό τρόπο από εκατοντάδες επιστήμονες ανά την υφήλιο, έστω και αν κανένας από τους τελευταίους δεν συγκέντρωσε τα φώτα της δημοσιότητας (ούτε επικέντρωσε πάνω του τον χλευασμό) που συγκέντρωσε ο κινηματογραφικός αστέρας. Ετσι κι αλλιώς, η πανδημία του κορωνοϊού πολύ σύντομα εκτόπισε κάθε άλλο θέμα από την πρωτοκαθεδρία στη διεθνή ειδησεογραφία -και δεν χαρίστηκε, βέβαια, στην κλιματική αλλαγή. Τα τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων, που υποκύπτουν συχνά στον μονοθεματικό πειρασμό, ιδίως όταν καταφέρνουν να συνδυάσουν το μακάβριο θέαμα με την υψηλή τηλεθέαση, έδιναν επί μήνες την εντύπωση ότι το ανθρώπινο γένος κινδυνεύει αποκλειστικά από τον αόρατο μικροσκοπικό εχθρό με τις απρόβλεπτες μεταλλάξεις.

Το πρόβλημα έγκειται στο γεγονός ότι η ίδια η φύση δεν είναι μονοθεματική. Δεν πατάει pause στις υπόλοιπες καταστροφές όποτε μία από αυτές μονοπωλεί το ενδιαφέρον των δημοσιογράφων και των τηλεθεατών. Οι πανδημίες δεν παίρνουν ρεπό όταν πιάνουν βάρδια οι πυρκαγιές.

Καμία θανάσιμη απειλή δεν μπαίνει στην κατάψυξη, μόνο και μόνο επειδή οι προβολείς πέφτουν πάνω σε κάποια άλλη· δεν προχωρούν σε παράλληλες ράγες, αλλά συμπλέκονται και, πέραν ενός σημείου, ανατροφοδοτούν με επιταχυνόμενο τέμπο τον όλεθρο. Θα αρκούσε ίσως η φωτογραφία  της NASA, με τις ταυτόχρονες πυρκαγιές σε ολόκληρο τον πλανήτη, αλλά το υπογραμμίζει ακόμη πιο σπαρακτικά η Κέιτ Μπλάνσετ:  «Εάν οι ηγέτες σε όλο τον κόσμο δεν αναλάβουν δράση και αλλάξουν τον τρόπο που καταναλώνουμε, η κατάσταση θα συνεχίσει να επιδεινώνεται. Ο τοίχος πλησιάζει και δεν έχουμε ενεργοποιήσει ακόμη το φρενάρισμα έκτακτης ανάγκης… Δεν είναι αργά!»… Δεν είναι, Κέιτ;