Βυζαντινές προοπτικές

Μόλις διάβασα την είδηση, ο νους μου πήγε στα γνωστά ψηφιδωτά του της εκκλησίας του Αγίου Βιταλίου της Ραβέννας, όπου απεικονίζονται πρόσωπα που ζούσαν και βασίλευαν, όταν απεικονίστηκαν: Ιουστινιανός, Θεοδώρα, ο τοπικός επίσκοπος, διάφοροι αξιωματούχοι. Η είδηση ήταν ότι στη Μόσχα, στο «Πατριωτικό Πάρκο» που είναι αφιερωμένο στις ένοπλες δυνάμεις της Ρωσίας, πρόκειται να γίνουν εντός των επόμενων ημερών τα εγκαίνιαμέγα ναού της Αναστάσεως. Και αυτόν τον στολίζουν ψηφιδωτά  όπου φιγουράρουν ο Βλαδίμηρος Πούτιν,  ο Ιωσήφ Στάλιν, ο υπουργός Άμυνας ΣεργκέιΣοϊγκού και άλλοι υψηλοί Ρώσοι αξιωματούχοι – φίλοι του υπουργού Άμυνας,  υποθέτω, αφού στην επικράτειά του ανήκει η εκκλησία.

Από το αββαείο του Γουεστμίνστερ ως τη βασιλική του Αγίου Μάρκου, εκκλησίες και καθεδρικοί ναοί είναι γεμάτοι από εικόνες και αγάλματα, θεϊκά ή αγίων – αλλά και απόπροσωπογραφίες, αγάλματα, σπαθιά, σημαίες, οικόσημα βασιλέων, πριγκήπων, δόγηδων, πολεμιστών, επισκόπων – πρόκειται για τάφους όμως ή για μεταθανάτιες απεικονίσεις πολιτικών και θρησκευτικών προσώπων. Αντίθετα, φαίνεται πως, όπως στον Άγιο  Βιτάλιο,  και στην Αγία  Σοφία της Κωνσταντινούπολης απεικονίζονταν εν ζωή αυτοκράτορες και αξιωματούχοι·σαν να συνεχίστηκε δηλαδή -με πλάγιο, μη ρητό, τρόπο- η προ χριστιανισμού θεοποίησητων Ρωμαίων αυτοκρατόρων και η λατρεία τους σε ναούς.

1.500 χρόνια λοιπόν μετά τον Ιουστινιανό,ζώντες πολιτικοί και στρατιωτικοί επανεμφανίζονται σε εκκλησιαστικά ψηφιδωτά- το «Νέο Βυζάντιο» που ονειρεύονταν  οι Ρώσοι αυτοκράτορες, έγινε πραγματικότητα στη Μόσχα.

Τρίζουν άραγε τα κόκαλα όσων, από την εποχή του Διαφωτισμού, προσπάθησαν να ξεριζώσουν τις θρησκευτικές ρίζες της εξουσίας; Εξαφανίζεται,εκμηδενίζεται,  ο ορθός λόγος, τέλειωσε η βεμπεριανή Entzauberung, η  «απομάγευση του κόσμου»και ανεστάλη δια παντός «απομάγευση της εξουσίας»; Έχουμε επανάκαμψη του μαγικού και του θρησκευτικού στην πολιτική;

Πρέπει να παραδεχθούμε πως δεν είναι αισιόδοξα τα σήματα που έρχονται ακόμα και από κοντινά μέρη: πέρα από το Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο η πολιτική ασκείται και οι πόλεμοι γίνονται στο όνομα θρησκειών και αιρέσεων -σουνιτισμού, σιιτισμού, εβραϊσμού,βαχαμπιτισμού, κτλ. Στην Κίνα, η εξουσία δεν έχασε ποτέ τον αυτοκρατορικό της χαρακτήρα – μας το θύμισε και η ελαφρώς δουλική γονυκλισία του προέδρου της Παγκόσμιας Οργάνωσης  Υγείας μπροστά στον πρόεδρο Σι.

Η δημοκρατική Δύση επιμένει στα διαφωτιστικά και δημοκρατικά προτάγματα αλλά η κατάσταση δεν είναι άριστη, τα συμπτώματα «τραμπισμού» πληθαίνουν. Και φοβάμαι ότι οι μεμψιμοιρίες για την κατάσταση των δημοκρατιών μας και τα ελλείμματα τους – ακόμα και για τα μέτρα που πάρθηκαν για την αντιμετώπιση της πανδημίας- μάλλον ενισχύουν τις βυζαντινές προοπτικές παρά τις αποδυναμώνουν.