Ας ξανασκεφτούμε για τον τουρισμό

Είναι εξαιρετικά πιθανό ότι δίχως τον τουρισμό η Ελλάδα θα είχε καταστραφεί στην περίοδο της 10ετούς κρίσης.

Η συμβολή του συγκεκριμένου κλάδου της οικονομίας στο ΑΕΠ αποδείχθηκε καθοριστική και το κλισέ της «βαριάς βιομηχανίας της χώρας» μοιραία επικράτησε, καθώς η συνολική συμμετοχή του στο ΑΕΠ φτάνει έως και το 30%.

Με τον έναν ή τον άλλον τρόπο διαπιστώνει κάποιος εύκολα ότι τα τελευταία χρόνια έχει επίσης συντελεστεί κάποια πρόοδος από την εποχή του «ρουμς του λετ». Εστω και αν δεν είναι αυτή που θα έπρεπε, πάντως υπήρξε.

Από το σημείο αυτό κι έπειτα φαίνεται όμως ότι σταδιακά αρχίζουν να τίθενται διάφορα ζητήματα, τα οποία θα μας επηρεάσουν με αποφασιστικό τρόπο στο όχι και τόσο μακρινό μέλλον.

Είναι φερ’  ειπείν ένα ζήτημα προς εξέταση το κατά πόσον υπάρχουν περιθώρια περαιτέρω δυναμικής αύξησης των αφίξεων ή και των εσόδων από τον τουρισμό ή αν κάπου εδώ πιάνουμε ταβάνι.

Δεδομένου ότι τα προηγούμενα χρόνια υπήρξε μία ευνοϊκή συγκυρία, λόγω του μερικού κλεισίματος των αγορών της Αιγύπτου και της Τουρκίας, υπάρχει η βάσιμη υποψία ότι το όνειρο δεν θα διαρκέσει για πάντα.

Συνεπώς, οι αρμόδιοι του τουρισμού (πολιτικοί, παράγοντες και επιχειρηματίες) θα πρέπει να επανεφεύρουν τους εαυτούς τους. Όταν έλθει η ώρα της κρίσης του κλάδου, θα είναι αργά. Η χώρα οφείλει να έχει προετοιμαστεί καταλλήλως και να έχει αναπτύξει άλλους τομείς, εάν θέλει να επιβιώσει και να μην μετατραπεί απλώς σε Μπαλί της Ανατολικής Μεσογείου.

Ενα θέμα με το οποίο ο καθένας έρχεται αντιμέτωπος αν και εφόσον έχει την δυνατότητα ακόμη να κάνει διακοπές στην Ελλάδα, είναι ότι οι υποδομές της χώρας σε όλα τα επίπεδα, βρίσκονται σε οριακό σημείο κατά την τουριστική περίοδο.

Ακόμη και στο «Ελ. Βενζέλος» σημειώνεται καθημερινώς συμφόρηση, οι καθυστερήσεις στα λιμάνια είναι πρωτοφανείς, η ακτοπλοΐα μοιάζει να διέρχεται μία σοβαρή κρίση, η οποία εκδηλώνεται και με τις συχνές βλάβες των πλοίων, οι υποδομές των νησιών δοκιμάζονται σοβαρά (οδικά δίκτυα, ύδρευση, ηλεκτροδότηση, παροχή υπηρεσιών πάσης φύσεως κλπ.).

Επιπλέον, σε προορισμούς δημοφιλείς (βλ. Μύκονος), αρχίζουν να εκδηλώνονται προβλήματα ανομίας και εγκληματικότητας (ληστείες, επιθέσεις, κυκλοφοριακό χάος κ.ά.), ενώ το κράτος έχει υποχωρήσει και απλώς απουσιάζει.

Σε ένα διαφορετικό επίπεδο, η άνθηση του τουρισμού έχει επιφέρει και κοινωνικές ανατροπές.

Ειδικότερα δε στην πρωτεύουσα, όπου η εξάπλωση των μισθώσεων του Airbnb έχει διαμορφώσει συνθήκες οικιστικής κρίσης στο κέντρο της πόλης και σε συγκεκριμένες συνοικίες, όπου πλέον πολύ δύσκολα μπορεί κάποιος να βρει διαμέρισμα, οι τιμές ανεβαίνουν τεχνητά και οι πολλαπλές στρεβλώσεις αρχίζουν να εμφανίζονται. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και σε άλλους τουριστικούς προορισμούς, όπου οι τιμές τείνουν να γίνουν απαγορευτικές για τους «αυτόχθονες» ή όπου οι μετατιθέμενοι δημόσιοι υπάλληλοι είναι αδύνατον να βρουν κατοικίες προς ενοικίαση.

Είναι αυτές μερικές μόνο εκδοχές των αρνητικών πτυχών του τουρισμού. Μαζί με την ανάπτυξη μίας νοοτροπίας, σύμφωνα με την οποία κάθε τι τουριστικό καθαγιάζεται αυτομάτως.

Τα πούλμαν κυκλοφορούν και σταθμεύουν όπου να ‘ναι και όπως να ‘ναι στο κέντρο της πόλης, οι πάσης φύσεως επαγγελματίες του τουρισμού θεωρούν τους εαυτούς τους περίπου εθνικούς ευεργέτες, οι τουρίστες πρέπει να αντιμετωπίζονται από όλους με δέος και σεβασμό, περισσότερο από ό,τι αξίζει στους ιθαγενείς…

Ως επιστέγασμα όλων αυτών έρχεται μία εικόνα που κυριαρχεί πλέον στις πόλεις και τα νησιά: τα μαύρα τουριστικά βαν, με τα φιμέ τζάμια. Υπάρχει εξήγηση γι’ αυτό το καμουφλάζ; Είναι τόσο πολλοί οι incognito τουρίστες, που θέλουν να κυκλοφορούν σε συνθήκες μυστικότητας; Και είναι εν τέλει αυτή η αισθητική του τουρισμού που επιθυμούμε;

Το διαφορετικό μοντέλο ανάπτυξης του κλάδου δεν μπορεί παρά να είναι μία δύσκολη άσκηση. Χρειαζόμαστε λιγότερους τουρίστες, που να αφήνουν περισσότερα χρήματα. Γίνεται; Γίνεται, αλλά προϋποθέτει άλλα επίπεδα σχεδιασμού, οργάνωσης και επαγγελματισμού.

Ας το ξανασκεφτούμε…