Πόλεμος στα social media: Πίσω απ’την οθόνη, κάτι μας θυμώνει

Τα social media είναι περίπου η καλύτερη ανθρωπολογική μελέτη που μπορεί να κάνει κανείς. Ενδιαφέρον αμείωτο, υλικό συνεχώς αυξανόμενο. Και πόλεμος, ειδήσεις, fake news, εξεγέρσεις. Όλα εκεί, στο πιάτο.
Τρεις κινητοποιήσεις κι ένα δημοψήφισμα που οργανώθηκαν μέσω social media

Το 2019 μας βρίσκει να μετράμε ήδη τέσσερα πολύ ενδιαφέροντα φαινόμενα: Τέσσερις πολύ διαφορετικές μεταξύ τους περιπτώσεις, που οργανώθηκαν μέσω των social.

Η πρώτη περίπτωση είναι αυτή του Δεκέμβρη του ’08. Social media στο ξεκίνημά τους κι όμως ήδη λειτούργησαν σα νέο εργαλείο, απέναντι στ παραδοσιακά. Η αφισοκόλληση και η πάλαι ποτέ ντουντούκα, αντικαταστάθηκαν από τα ενημερωτικά ποσταρίσματα: Συγκέντρωση στα Προπύλαια στις 6μμ.

Το ίδιο έγινε, σε ακόμα μεγαλύτερη κλίμακα, στις πλατείες το 2011. Κι επειδή επρόκειτο για πανελλαδικό κίνημα, η ενημέρωση και η οργάνωση από πόλη σε πόλη γινόταν με ρυθμούς αστραπής.

Το καλοκαίρι του 2015

Όταν πλέον φτάσαμε στο 2015, τα social media ήταν κομμάτι της ρουτίνας μας. Τότε κάνουν και την πρώτη πάρα πολύ έντονη εμφάνισή τους τα fake news. Άδεια ράφια από σούπερ μάρκετ –από τη Νέα Υόρκη πριν τον τυφώνα-, δηλώσεις που δεν έγιναν, ιστορικά παραδείγματα, που δεν ήταν ιστορικά ούτε και παραδείγματα. Και τα πληκτρολόγια ως όπλα.

Είσαι με το ΝΑΙ; Είσαι «φιλελέρα» και μισάνθρωπος. Είσαι με το ΟΧΙ; Είσαι συμμορίτης και επικίνδυνος για την χώρα. Κέρδισε το ΟΧΙ; Θα πεθάνουμε όλοι. Ψήφισες ΝΑΙ; Προδότη γερμανοτσολιά.

Καμία ψυχραιμία. Όπως είναι και λογικό. Διότι το τετ α τετ –που στην χώρα της φαιδράς πορκοταλέας συνδυάζεται με αλκοόλ και αναπόφευκτη λήξη των εχθροπραξιών-  έχει μία κατανόηση στο τέλος και μία ανθρωπιά. Και μία συζήτηση και μία βιωματική εμπειρία.  Θα τσακωθείς; Ε, θα βρεις μια μέση λύση να συνεννοηθείς έστω. Αλλά χωρίς την προσωπική επαφή, μπορείς να βγάλεις όλο σου το γινάτι, όλο σου το άχτι. Τι να κάνουμε τώρα, όταν δε σε κοιτάζει ο άλλος είναι πολύ πιο εύκολο να τον πεις «Αναρχοάπλυτο φονιά» με χιλιάδες κοσμητικά, που δε μου επιτρέπεται να γράψω.

Το μακεδονικό

Η περίπτωση του μακεδονικού έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Πρώτον, επειδή οι συμμετέχοντες των συλλαλητηρίων αντικειμενικά έχουν πολύ μικρότερη έως και μηδενική εμπειρία από συλλαλητήρια.

Το κινηματικό αντανακλαστικό που τους έλειπε φάνηκε σε δεκάδες περιπτώσεις: Από την ανοργάνωτη αντίδραση απέναντι στην ρίψη δακρυγόνων, από τα «ντου» στις δυνάμεις καταστολής, που μετά την Τρίτη μαζική πορεία όλοι καταλαβαίνουν πως δεν γίνεται να τα βάλεις με τα ΜΑΤ με μόνο σου όπλο τον ηρωισμό σου- από τον τρόπο που οργανώθηκαν τα συλλαλητήρια. Social media, για τα  πάντα. Την ενημέρωση, τη μεγέθυνση της πραγματικότητας ή και την τρομοκρατία, ξανά. Θυμόμαστε όλοι την viral ψεύτικη είδηση για τη νεκρή γυναίκα από τα δακρυγόνα κλπ.

Αλλά το πλέον σημαντικό κομμάτι του ρόλου των social media σε σχέση με το μακεδονικό, είναι ο χώρο που ανοίχτηκε απλόχερος για τον φασισμό, το νεοναζισμό, την ακροδεξιά. Ένας ανεξέλεγκτος αχταρμάς. Από τη μία οι πολέμιοι των συλλαλητηρίων, που τσουβάλιασαν ως ακροδεξιούς τον όγκο των διαδηλωτών, από την άλλη οι επικίνδυνοι ακροδεξιοί, που έφτιαξαν έναν ανιστόρητο αχταρμά: Τι σχέση έχει, άραγε, η χούντα με την αγάπη για την πατρίδα; Καμία. Και τι σχέση μπορεί να έχει η Χρυσή Αυγή, που θέλει να εμφανιστεί ως εγγυητής της πατρίδας; Απολύτως μα απολύτως καμία.

Κι όμως, τέτοιες ομάδες –πάντοτε πληθωρικές κι οπωσδήποτε πιο «ζουμερές» στο ύφος τους- μπόρεσαν και στιγμάτισαν ιδεολογικά τα συλλαλητήρια, καταφέρνοντας, φυσικά, να μεταφέρουν τη συζήτηση σε εντελώς άλλο πεδίο.

Αδέρφια να μπλοκάρουν αδέρφια;

Τι κάνετε, μωρέ; Σταματήστε τα μπλοκαρίσματα. Νίκοι Κούρκουλοι του διαδικτύου φτάνουν σιγά σιγά στο σημείο να αναρωτιούνται: Τι έχει συμβεί με τις αντιθέσεις, τελικά;

Πληκτρολόγια – φωτιά. Τρομερά ετοιμοπόλεμοι ένθεν κακείθεν επαναστάτες, έτοιμοι να αρπάξουν τα τουφέκια και να λύσουν στο Βίτσι και στον Γράμμο τις διαφορές που άφησε ανοιχτές ο εμφύλιος. Λιντσάρισμα λεκτικό επί παντώς επιστητού: Από το πολιτικό, μέχρι το κοινωνικό.

Οι πρόφυγες; Ας πνιγούν. Οι γυναίκες που κακοποιήθηκαν; Ας πρόσεχαν, τα’θελαν και τα’ παθαν. Οι φασίστες; Ας πεθάνουν κι αυτοί. Οι βιαστές; Ας βιαστούν στην φυλακή, να δουν πώς είναι.

Μικροί θεοί, αυτοαναγορευμένοι και απόλυτοι. Αποφασισμένοι ποιοι αξίζει να ζουν και ποιοι όχι. Η θανατική ποινή μπορεί να καταργήθηκε για το κράτος δικαίου, αλλά όχι και για το facebook.

Και παντού, παντού προσωπικές απόψεις που εμφανίζονται σαν γεγονότα. Όπως ήταν το κοτσομπολιό της γειτονιάς. Fake news παντού, λοιπόν.  Από νεκρούς διαδηλωτές, μέχρι δηλώσεις πολιτικών. Κι ευτυχώς, ο κόσμος της διαδικτυακής παντιέρας έχει κοντή μνήμη. Χωρίς να παραδέχεται κανένα λάθος, αλλά τι σημασία έχει; Το κομμάτι του το έκανε.

Κι όμως, ευτυχώς υπάρχουν τα social

Ας πούμε πως η κοινωνία έχει μεταφερθεί αυτούσια στο διαδίκτυο, με όλες της τις παθογένειες.

Που σημαίνει πως εκτός από τους πάρα πολύ σκληρούς για να πεθάνουν (sic) χρήστες, υπάρχουν και οι άλλοι. Οι ψύχραιμες φωνές, αυτές που –ακόμα κι αν διαφωνούν- μπορούν να συζητήσουν. Και να αναιρέσουν τα fake news και να καταδικάσουν του υμνητές του χάους: Όχι, δεν θα σφάξουμε πρόσφυγες και όχι, δεν θα σφάξουμε κανέναν. Γιατί δεν είμαστε υπεύθυνοι να αποφασίζουμε για ξένες ζωές, σε κανένα επίπεδο.

Τώρα καλώς ή κακώς, έτσι είναι πλέον οι ζωές μας. Το ίντερνετ είναι εργαλείο. Και τον ακραίο επαναστάτη, έτοιμο να σφάξει με τα δόντια λαιμούς εχθρών, δεν μπορείς να τον αποφύγεις. Στο ίντερνετ όλοι μπορούν να έχουν δημόσιο βήμα.

Και εντάξει, ναι, οι βαμμένοι συνάνθρωποί μας κάνουν περισσότερη φασαρία, αλλά σε κάθε περίπτωση, όσο περνάει ο καιρός και μεγαλώνει η εξοικείωση με τα Μέσα αυτά, είναι απείρως πιο εύκολο να μην τους παίρνουμε στα σοβαρά.

Οι κοινωνίες στα ιστορικά μεταίχμια ανακάλυπταν νέα εργαλεία. Φαίνεται πως τώρα πια το νέο εργαλείο είναι το ίντερνετ. Κι ευτυχώς, οι κοινωνίες στα ιστορικά μεταίχμια διαλέγουν αυτήν την μπάντα που θα τους επιτρέψει να συνεχίσουν να υπάρχουν.