Ο Γιάννης, ο Οζίλ, ο ρατσισμός

Το καλοκαίρι του 2017, η ανακοίνωση του Γιάννη Αντετοκούμπο πως δεν θα αγωνιστεί με την Εθνική έριξε, για λίγο, τις μάσκες. Ξαφνικά, ένα μέρος των πολιτών αυτής της χώρας, της χώρας που τον πολιτογράφησε ως Έλληνα λίγο πριν τα draft του ΝBA, που τον αγάπησε όταν κατάλαβε το ταλέντο του και τον αναγνώρισε ως «δικό της» για να κομπάζει για τις επιτυχίες του, στράφηκε εναντίον του με σχόλια που υπενθύμιζαν, λιγότερο ή περισσότερο διακριτικά, πως ο Γιάννης δεν είναι από εδώ.

Τον είπαν «αχάριστο» στην Ελλάδα, στην Ελλάδα που δεν ξέρω τι ακριβώς της χρωστά, πάντως την τιμά σε όλο τον πλανήτη. Είπαν ότι «τελικά» ίσως να μην «νιώθει Έλληνας», πως, «τελικά», ίσως να μην του άξιζε «να φορέσει τη γαλανόλευκη».

Είπαν κι έγραψαν και μερικά χειρότερα, βρομιές που δεν αξίζει να επαναλάβει κανείς, χυδαιότητες που έχουν επαναληφθεί κατά καιρούς, όπως αυτές το 2015 για τον Πύρρο Δήμα, με αφορμή μια συνέντευξη του πριν το δημοψήφισμα στην οποία διέπραξε το μεγάλο «αδίκημα» να πάρει θέση. Ή σαν αυτές που έλεγαν για κάποιους παίκτες της Εθνικής Γαλλίας με καταγωγή από το Μαγκρέμπ, στο σχετικά πρόσφατο παρελθόν.

Αυτές είναι μερικές από τις ιστορίες που έρχονται στο νου διαβάζοντας τη δημόσια συζήτηση που μαίνεται στην Γερμανία με αφορμή την παραίτηση του Μεσούτ Οζίλ από την Εθνική ομάδα ποδοσφαίρου της χώρας.

Ως υπόθεση η συγκεκριμένη είναι κάπως πιο πολύπλοκη. Ο Οζίλ γεννήθηκε στην Γερμανία από Τούρκους γονείς, δηλώνει Γερμανός αλλά είναι σε απόλυτη επαφή με τις ρίζες και την καταγωγή του και είναι μουσουλμάνος.

Είναι ένα σημαντικό ποδοσφαιρικό μέγεθος, ήταν μέλος της μαγικής εντεκάδας της Νασιοναλμαντσάφτ που κέρδισε το Μουντιάλ το 2014  κι έχει βραβευτεί ως MVP στην Γερμανία πέντε φορές, περισσότερες από οποιονδήποτε άλλον παίκτη της Μπουντεσλίγκα. Τώρα παίζει στην Άρσεναλ και στα 29 του δεν είναι πια ο ευέλικτος και έξυπνος μέσος που ήταν και οι κακές εμφανίσεις του με την (επίσης κακή) εθνική στο Μουντιάλ της Ρωσίας έγιναν αντικείμενο σκληρής και καυστικής κριτικής, όπως συνηθίζεται στον κόσμο της μπάλας.

Τον Μάιο, κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου των τουρκικών εκλογών, ο Οζίλ κι ο επίσης τουρκικής καταγωγής συμπαίκτης του στην εθνική, Ιλκάι Γκιντογκάν, συναντήθηκαν και φωτογραφήθηκαν με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος δεν είναι και το πιο δημοφιλές πρόσωπο στην Γερμανία ως ένας αυταρχικός ηγέτης που δεν δίνει δεκάρα για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Το κόμμα του Ερντογάν, το AKP, δεν έχασε την ευκαιρία να χρησιμοποιήσει το ενσταντανέ αυτό ως προεκλογική διαφήμιση για τον πρόεδρο, εμφανίζοντας τους δυο διεθνείς σταρ ούτε λίγο ούτε πολύ να παίρνουν θέση υπερ της επανεκλογής του.

Οι αντιδράσεις στην Γερμανία ήταν άμεσες. Λίγες μέρες μετά μάλιστα, σε κάποια από τα φιλικά προετοιμασίας για το Μουντιάλ οι δυο παίκτες, κυρίως ο Οζίλ, γιουχαίστηκαν από οπαδούς της Εθνικής τους με αξιοσημείωτη θέρμη. Η ένταση των σχολίων εναντίον των παικτών ήταν τέτοια που η ίδια η καγκελάριος Μέρκελ ένιωσε την ανάγκη να παρέμβει πυροσβεστικά, για να πει ότι οι παίκτες δεν είχαν φανταστεί ότι θα προκαλέσουν τόσο και ότι είναι βέβαιη πως δεν είχαν καμία πρόθεση ούτε να κάνουν πολιτική ούτε να απογοητεύσουν τους Γερμανούς φιλάθλους. Ο Οζιλ κι ο Γκιντογκάν πήγαν μάλιστα στον πρόεδρο της Γερμανίας, τον Φρανκ Βάλτερ Στάινμαιερ, ο οποίος πολύ μεγαλόθυμα και ήρεμα δήλωσε μετά πως τους ήταν σημαντικό να του πουν την δική τους πλευρά της ιστορίας.

Οι παρεμβάσεις των δυο κορυφαίων της γερμανικής δημοκρατίας δεν είχαν και πολύ μεγάλο αποτέλεσμα. Βουλευτές, κόμματα της αντιπολίτευσης, δημοσιογράφοι και οργανώσεις ξέσκισαν τους δυο παίκτες, ιδίως τον Οζίλ, παρά τις συνεχείς διαβεβαιώσεις του πως απλώς φωτογραφήθηκε από σεβασμό με τον κορυφαίο θεσμικό παράγοντα της χώρας καταγωγής του.

Ο Γκιντογκάν μάλιστα, τον οποίο οι φήμες ήθελαν πιο φιλικό προς τον Ερντογάν, παρότι κι αυτός σχολιάστηκε, μπορούμε να πούμε ότι δεν έφτασε να γίνει τόσο μεγάλο θέμα όσο ο Οζίλ. Επίσης φέτος το καλοκαίρι, ο σπουδαίος Λόταρ Ματέους έπεσε στα πολύ πολύ μαλακά της κριτικής των ευαίσθητων για τις αβροφροσύνες που αντήλλαξε με τον Βλαντιμίρ Πούτιν.

Γιατί λοιπόν ειδικά ο Οζίλ;

Θα μπορούσε να πει κάποιος πως η ενταση των αντιδράσεων είναι ανάλογη της καριέρας του παίκτη. Θα μπορούσε επίσης κάποιος να πει πως η σύγκριση με τον Ματέους δεν στέκει (αν και οι αντικειμενικότεροι επικριτές δεν εξαίρεσαν την περίπτωση του) γιατί δεν είναι ενεργός ενώ ο Οζίλ έπαιζε με το εθνόσημο, όπως ο Γκιντογκάν.

Θα μπορούσε επίσης να ισχύει αυτό που υπενόησε ο ίδιος ο Οζίλ στην επιστολή του: «Δεν θέλω να είμαι πια ο αποδιοπομπαίος τράγος…Στα μάτια του Γκρίντελ (σ.σ. πρόεδρος γερμανικής ομοσπονδίας) και των βοηθών του είμαι Γερμανός όταν κερδίζουμε και μετανάστης όταν χάνουμε».

Στην ίδια επιστολή ο Οζίλ διερωτάται: «Γεννήθηκα και εκπαιδεύτηκα στη Γερμανία, γιατί οι άνθρωποι δεν αποδέχονται ότι είμαι Γερμανός; Υπάρχουν κριτήρια για να είναι κανείς πλήρης Γερμανός τα οποία εγώ δεν εκπληρώνω;», παραπέμποντας στους συμπαίκτες του Ποντόλσκι και Κλόζε που σύμφωνα με τον ίδιο δεν αναφέρονται ποτέ ως Γερμανοπολωνοί. «Γιατί λοιπόν είμαι εγώ Γερμανοτούρκος; Επειδή πρόκειται για την Τουρκία; Επειδή είμαι μουσουλμάνος;».

Ήταν λάθος του Οζίλ που φωτογραφήθηκε με τον Ερντογάν; Πιθανόν. Έχει δικαίωμα να σέβεται και να τιμά και την καταγωγή των γονιών του; Σίγουρα ναι. Έχουν δικαίωμα κάποιοι να του «στερούν» ξαφνικά την ιδιότητα του Γερμανού πολίτη; Σίγουρα όχι.

Είναι σωστό να πάρει πολιτική θέση για τις τουρκικές εκλογές; Μάλλον όχι. Είμαστε βέβαιοι ότι δεν ψεύδεται όταν λέει πως δεν είχε καμία τέτοια πρόθεση; Όχι. Είμαστε βέβαιοι πως ένα τέτοιο ενσταντανέ, ανεξαρτήτως προθέσεων, θα το χρησιμοποιούσε ο Ερντογάν, κι ο καθενας στη θέση του, για να διαφημιστεί; Όχι, βέβαιος δεν μπορεί να είναι κανείς, είναι όμως ένα πολύ πολύ λογικοφανές σενάριο.

Το κρίσιμο ερώτημα όμως είναι άλλο; Θα γινόταν τόσο μεγάλο θέμα, θα επέμεναν τόσο πολύ όσοι ξαφνικά θυμήθηκαν την καταγωγή του και θα περνούσαν τόσο στο ντούκου οι εξηγήσεις του αν ο Οζίλ και η Νασιοναλμαντσαφτ είχαν τις επιδόσεις που είχαν το 2014, τότε που ήταν ένας Γερμανός ήρωας, τόσο Γερμανός όσο κάθε συμπαίκτης του; Αυτό ο καθένας θα το απαντήσει ανάλογα με τις εκτιμήσεις του. Πάντως τα παραδείγματα δυστυχώς «δείχνουν» προς τη δική του άποψη.