Σπιναλόγκα: Φορτωμένη με το βάρος αναμνήσεων

Η φημισμένη Σπιναλόγκα, γνωστή και ως Καλυδών, είναι μια βραχονησίδα που βρίσκεται στο στόμιο του κόλπου της Ελούντας Λασιθίου, σε θέση στρατηγικής σημασίας για τον έλεγχο του φυσικού λιμανιού της.

Εκδρομικά σκάφη συνδέουν τη Σπιναλόγκα με την Ελούντα (Σχίσμα), τον οικισμό Πλάκα και τον Άγιο Νικόλαο, την πρωτεύουσα της Περιφερειακής Ενότητας Λασιθίου.

Η βραχονησίδα των 85 περίπου στρεμμάτων θωρακίστηκε με οχυρωματικό περίβολο κατά τους Ελληνιστικούς Χρόνους (σύμφωνα με την επικρατέστερη εκδοχή), προκειμένου να προστατευτεί η πόλη Ολούς (Ολούντα).

Την περίοδο 1579-1586, στο πλαίσιο των μεγάλων οχυρωματικών έργων τους στην Κρήτη, οι Ενετοί οικοδόμησαν στη Σπιναλόγκα φρούριο, ένα από τα πλέον σημαντικά επιθαλάσσια οχυρά ολόκληρης της Μεσογείου. Το φρούριο αυτό υπέστη επισκευές και μετατροπές πριν και κατά τη διάρκεια του Κρητικού Πολέμου των ετών 1645-1669.

Επί Ενετοκρατίας το φρούριο της Σπιναλόγκας χρησιμοποιήθηκε για στρατιωτικούς σκοπούς. Μετά την παράδοση του Χάνδακα στους Τούρκους, το Σεπτέμβριο του 1669, η Σπιναλόγκα παρέμεινε υπό ενετική κατοχή. Το φρούριο έπεσε τελικά στα χέρια των Τούρκων το 1715, ύστερα από πολιορκία.

Με την πάροδο του χρόνου διαμορφώθηκε στη Σπιναλόγκα ένας μουσουλμανικός οικισμός, ενώ το φρούριο της βραχονησίδας χρησιμοποιήθηκε ως τόπος εξορίας και απομόνωσης.

Από τα μέσα του 19ου αιώνα η εικόνα του απομονωμένου και απρόσιτου οικισμού της Σπιναλόγκας άλλαξε, καθώς άρχισαν να συγκεντρώνονται εκεί πολυάριθμοι έμποροι και ναυτικοί, που δραστηριοποιήθηκαν στο εξαγωγικό εμπόριο. Οι πολιτικές εξελίξεις που έλαβαν χώρα στην Κρήτη περί τα τέλη του 19ου αιώνα διέκοψαν την περίοδο ακμής και πολεοδομικής ανάπτυξης του οικισμού της Σπιναλόγκας.

Αφού προηγήθηκε, στα τέλη του 19ου αιώνα, η βραχύβια εγκατάσταση γαλλικών στρατιωτικών δυνάμεων, η Κρητική Πολιτεία αποφάσισε το 1903 να προβεί στην ίδρυση λεπροκομείου στη Σπιναλόγκα. Το λεπροκομείο, όπου φιλοξενήθηκαν πάσχοντες από τη νόσο του Χάνσεν που προέρχονταν από την Κρήτη αλλά και τον υπόλοιπο ελλαδικό χώρο, λειτούργησε έως το 1957, γεγονός που κατέστησε τη βραχονησίδα τόπο ιστορικής μνήμης και ιδιαίτερου συμβολισμού.