Αθηναϊκό κέντρο: Gentrification για τεράστια κέρδη

Το αθηναϊκό κέντρο είναι μια σπουδαία περίπτωση αυτού που λέμε gentrification, δηλαδή της ραγδαίας ανάπτυξης υποβαθμισμένων περιοχών με σκοπό να φέρουν κέρδη υπερπολλαπλάσια της αρχικής τους αξίας. Και η Αθήνα σήμερα τα κέρδη αυτά τα φέρνει.

Από την δεκαετία του ’90 και μέχρι τις αρχές του ’00 το ιστορικό κέντρο αναδιαμορφώθηκε με ραγδαίες ταχύτητες.  Η βιομηχανία της διασκέδασης εμφανίζεται με όρους σχεδόν επιτακτικούς: Το πρώην κακόφημο, παρατημένο Γκάζι, που είχε βιομηχανίες και κατοικούνταν από οικογένειες Ρομά, ξεκίνησε να γεμίζει θεατρικές σκηνές και «εναλλακτικά» μπαρ. Οι οικογένειες των Ρομά εκτοπίζονται από τα χαμόσπιτα, θυμίζοντας ξαφνικά την ισχύ της βιοπολιτικής. Το εγκαταλειμμένο εργοστάσιο του Γκαζίου μετατρέπεται στην «Τεχνόπολη» και νομοτελειακά η αναπτυσσόμενη αυτή γωνιά του αθηναϊκού κέντρου, σέρνει μαζί της τον σταθμό του μετρό. Μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα, το Γκάζι γέμισε φρέσκους χώρους διασκέδασης και εστίασης. Και, φυσικά, «κέρδισε» την αύξηση των ενοικίων. Τα χαμόσπιτα κατεδαφίζονται και χτίζονται ολοκαίνουριες πολυκατοικίες για να φιλοξενήσουν κατοικίες, γκαλερί, φιλοδοξίες. Όχι πάντοτε με συγκεκριμένη ταυτότητα.

Μετά το Γκάζι ακολουθεί ο Κεραμεικός και μαζί οι αντιθέσεις. Η διασκέδαση φέρνει λεφτά, τα λεφτά φέρνουν Τέχνη, αλλά το τοπίο δεν έχει διαμορφωθεί: Δίπλα στο ακριβό φαγητό, οι πιάτσες των ναρκωτικών παραμένουν και δίπλα στο ακριβό ποτό του Κεραμεικού, οι Ρομά που εκδιώχθηκαν από τα χαμόσπιτα στο Γκάζι, συνεχίζουν να κατοικούν σε άλλα  σπίτια, ως κομμάτι του… φολκλόρ, για τους επισκέπτες της διασκέδασης.

Το Μεταξουργείο και ο Κεραμεικός είχαν μία κάποια ιδιοκατοίκηση και σε αντίθεση με το Γκάζι, δεν ξεριζώθηκαν από τον χάρτη για να ξαναχτιστούν. Όμως αυτό δεν φαίνεται να εμπόδισε τις αντιθέσεις. Έτσι, μια απλή βόλτα αρκεί για να έρθουν στην επιφάνεια: Τα στενά του Κεραμεικού είναι  γνωστά για την εξεζητημένη τους διασκέδαση, όσο και για τους φτηνούς, παράνομους, θλιβερούς οίκους ανοχής. Ο ορισμός της αναπτυσσόμενης περιοχής (με τα… αναπτυσσόμενα ενοίκια).

Το συνεχές «λίφτινγκ» τους αθηναϊκού κέντρου, καλλιεργεί αισθητική. Ξαφνικά γίνεται πολύ «κουλ» να βρίσκεσαι, να ζεις, να κατοικείς σε αυτές τις περιοχές. Οι νέοι κάτοικοι δεν εμφανίζονται για να μείνουν μόνιμα, αλλά σε κάθε περίπτωση είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν αδρά τη διαμονή τους. Καμία σχέση με την αρχική αγοραστική αξία των ακινήτων της περιοχής, μερικά χρόνια πριν, τότε που δε διαφαινόταν καμία αναβάθμιση. Ιδιώτες και δημόσιο που έτυχε να επενδύσουν σε ακίνητα, μπόρεσαν τώρα να αξιοποιήσουν ακίνητες περιουσίες που κόστισαν ελάχιστα και αξίζουν υπερπολλαπλάσια τώρα.

Αντιστάσεις των κατοίκων

Το αθηναϊκό κέντρο φυσικά δεν αποτελείται μόνο από πρώην περιοχές – φαντάσματα, όπως το Γκάζι. Έτσι, όταν το gentrification χτύπησε την πόρτα των παλιών κατοίκων, την βρήκε κλειστή.

Τα Πετράλωνα, μια λαϊκή περιοχή σε ένα σημείο – φιλέτο, είχε περίπου ίδια ιστορία με εκείνη του Κεραμεικού: Οι κάτοικοι ήταν ιδιώτες, τα σπίτια χαμηλά και τα μπαρ ξεκίνησαν να ξεπετάγονται σα μανιτάρια.

Οι κάτοικοι των Πετραλώνων είναι το πρώτο παράδειγμα εναντίωσης με επίγνωση του πράγματος στο οποίο εναντιώνονται. Η γειτονιά άλλαξε τόσο απότομα ύφος, που η λαϊκή συνέλευση ξεκίνησε να διεκδικεί όχι μια ρετρό εμμονή στο παλιό της στυλ, αλλά το ίδιο το δικαίωμα στο δημόσιο χώρο. Μάλιστα, υπήρξαν φορές που καταγγέλθηκαν απειλές εναντίον της λαϊκής συνέλευσης, αλλά –όπως φαίνεται- τα Πετράλωνα, ως λιγότερο «αναπτυσσόμενη» περιοχή του κέντρου, μάλλον κατάφερε να επιτύχει σημαντικές νίκες.

Airbnb και νέο πρόσωπο

Το αθηναϊκό κέντρο (ή, μάλλον, η «αναβάθμιση») βρήκε ένα νέο σύμμαχο στο Airbnb. Χωρίς έλεγχο, χωρίς όριο, τα «καλά» σπίτια του κέντρου σταδιακά –και μάλιστα όλο και περισσότερο- δίνονται σε τουρίστες… για όσο διάστημα επιθυμούν να μείνουν.

Η ραγδαία ανάπτυξη του αθηναϊκού κέντρου φαίνεται πως πρόκειται να εξαργυρωθεί με κάθε πιθανό τρόπο. Οι περιοχές που πουλούν διασκέδαση, θέαμα, εστίαση και λίγη Τέχνη τώρα ξεσπιτώνουν τους αθηναίους: Οι ιδιοκτήτες προτιμούν τις βραχυχρόνιες μισθώσεις, που είναι πιο επικερδείς, παρά το σταθερό ενοίκιο σε μηνιαία βάση.

Το Airbnb εμφανίζεται και σε περιοχές που είχαν γλιτώσει την ξαφνική έφοδο της «ανάπτυξης». Τα Εξάρχεια, τα οποία πριν αναβαθμιστούν έπρεπε να υποβαθμιστούν, γεμίζοντας τώρα με πιάτσες ναρκωτικών και εγκληματικότητα, μετακύλυσαν στην εποχή του Airbnb πριν προλάβουν την αρχή του gentrification.

Ξαφνικά η Αθήνα βρίσκεται σε μία… διαρκή δημοπρασία. Ακίνητα παρατημένα, σε κακή κατάσταση, ακίνητα που έχουν προοπτικές σε περιοχές δημοφιλείς, αγοράζονται ώστε να μετατραπούν σε Airbnb, με αποτέλεσμα να ανεβαίνουν συνεχώς οι τιμές των πωλήσεων αλλά και των ενοικίων, αφού όσα σπίτια δεν διατίθενται για βραχύχρονες μισθώσεις, πλέον είναι ανάρπαστα.

Οι ίδιοι οι ξενοδόχοι ζητούν ήδη από το 2012 να μπει μία τάξη στην αγορά, αφού ο αθέμιτος ανταγωνισμός βουλιάζει τις επιχειρήσεις τους, όπως βουλιάζει και την ζωή στο κέντρο της «αναβαθμισμένης» Αθήνας.