Προτάσεις της Κομισιόν για να ενισχύσει τη δύναμη των καταναλωτών

Η Ευρωπαϊκή Ένωση σχεδιάζει να δώσει περισσότερες εξουσίες στους καταναλωτές προκειμένου να κινούνται νομικά σε βάρος εταιριών όπως η Volkswagen, μετά το σκάνδαλο Dieselgate, που κατέδειξε τα όρια που έχουν οι αρχές προστασίας των καταναλωτών στο να περιορίσουν επιχειρηματικές πρακτικές με στόχο την εξαπάτηση, γεγονός που συνέβαλε στη μείωση της εμπιστοσύνης των καταναλωτών.

Στο πλαίσιο αυτό πρότεινε σήμερα, Τετάρτη, «νέο συμβόλαιο» με τους καταναλωτές για την ενίσχυση της προστασίας τους.

Το νέο «συμβόλαιο» θα δώσει το δικαίωμα σε εξειδικευμένους φορείς να δρομολογήσουν αντιπροσωπευτικές ενέργειες για λογαριασμό των καταναλωτών και θα εισαγάγει ισχυρότερες εξουσίες επιβολής κυρώσεων στις οργανώσεις καταναλωτών των κρατών-μελών.

Επίσης, θα επεκτείνει την προστασία των καταναλωτών στις ηλεκτρονικές συναλλαγές και θα απαγορεύσει την εφαρμογή των διπλών (διαφορετικών) στάνταρ ποιότητας σε όλα τα προϊόντα στο εσωτερικό της ΕΕ.

«Η απάτη δεν θα είναι πλέον φθηνή υπόθεση»

«Σε έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο, όπου οι μεγάλες εταιρίες διαθέτουν τεράστιο πλεονέκτημα σε βάρος μεμονωμένων καταναλωτών, χρειαζόμαστε να εξισορροπήσουμε τις ανισότητες, να μειώσουμε τα περιθώρια εξαπάτησης», δήλωσε η Επίτροπος Δικαιοσύνης, Καταναλωτών και Ισότητας των Φύλων, Βέρα Γιούροβα.

«Οι αρχές προστασίας των καταναλωτών θα έχουν τη δυνατότητα να τιμωρούν τους παραβάτες. Η απάτη δεν θα είναι πλέον φθηνή υπόθεση» πρόσθεσε.

Δυνατότητα συλλογικής νομικής δράσης

Ειδικότερα, η πρόταση της Κομισιόν δίνει στις καταναλωτικές οργανώσεις τη δυνατότητα για συλλογική νομική δράση για λογαριασμό των καταναλωτών και θεσπίζει ισχυρότερες εξουσίες επιβολής κυρώσεων για τις αρχές προστασίας του καταναλωτή των κρατών-μελών.

Για εκτεταμένες παραβάσεις που θίγουν τους καταναλωτές σε διάφορα κράτη-μέλη, το διαθέσιμο μέγιστο πρόστιμο θα είναι το 4% του ετήσιου κύκλου εργασιών της εταιρίας, ενώ τα κράτη-μέλη είναι ελεύθερα να θεσπίζουν υψηλότερα μέγιστα πρόστιμα.

Ευρωπαϊκές ρυθμιστικές αρχές υποστηρίζουν ότι μετά το σκάνδαλο της VW και την παραποίηση των δοκιμών για τις εκπομπές ρύπων, δεν έχουν τα εργαλεία να διασφαλίσουν ότι οι Ευρωπαίοι ιδιοκτήτες οχημάτων θα λάβουν την ίδια αποζημίωση με τους Αμερικανούς κατόχους αυτοκινήτων.

Σε αντίθεση με την αμερικανική νομοθεσία, ο νέος νόμος δεν δίνει στις δικηγορικές εταιρίες το δικαίωμα να καταθέτουν συλλογική αγωγή, αλλά ανοίγει τον δρόμο προκειμένου να το κάνουν οι οργανώσεις υπέρ των δικαιωμάτων των πολιτών – μια νομική οδός που μέχρι σήμερα είναι διαθέσιμη μόνο σε μια σειρά κρατών μελών.

Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Καταναλωτών (BEUC) ανακοίνωσε ότι η πρωτοβουλία αυτή έρχεται με μεγάλη καθυστέρηση, αλλά επεσήμανε ότι οι δικαστές και οι εθνικές αρχές και πάλι θα έχουν λόγο στην απόφαση να επιτραπεί μια συλλογική αγωγή, σε μια ενδεχομένως μακρά διαδικασία.

Αντιδράσεις από επιχειρηματικά λόμπι

Ωστόσο, επιχειρηματικά λόμπι έχουν επικρίνει τα σχέδια, τα οποία χρειάζονται ακόμη την έγκριση των εθνικών κυβερνήσεων και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Προειδοποιούν για πληθώρα αγωγών, λέγοντας ότι οι πολίτες της ΕΕ απολαμβάνουν ήδη ορισμένους από τους ισχυρότερους κανόνες προστασίας του καταναλωτή στον κόσμο.

Σε απάντηση, η Γιούροβα δήλωσε ότι οι νέοι κανόνες δεν θα επιτρέψουν συλλογικές αγωγές αμερικανικού τύπου για την επιδίωξη κέρδους.

Ειδικότερα, ερωτηθείσα σχετικά με την κριτική που άσκησε στις προτάσεις της Επιτροπής η Συνομοσπονδία Ευρωπαϊκών Επιχειρήσεων, Business Europe (η οποία σε γραπτή ανακοίνωσή της αναφέρει ότι «η πρόταση της Επιτροπής είναι λύση σε αναζήτηση προβλήματος»), η Β. Γιούροβα χαρακτήρισε τη στάση αυτή «αναμενόμενη», σημειώνοντας ότι ενδεχομένως να υπάρξουν «αντιδράσεις και από τα ίδια τα κράτη-μέλη».

Επισήμανε, δε, ότι η επιχειρηματική κοινότητα είχε ήδη εμπλακεί εκτενώς στην προετοιμασία της πρότασης Επιτροπής.

Κανόνες και για τη διαδικτυακή αγορά

Σε μια προσπάθεια να υλοποιηθεί η δέσμευση του προέδρου της Κομισιόν Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ για μια «νέα συμφωνία για τους καταναλωτές», η πρόταση αντιμετωπίζει επίσης τις ανησυχίες για τα δικαιώματα των καταναλωτών στη διαδικτυακή αγορά. Οι νέοι κανόνες αυξάνουν επίσης τις πιέσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στους παρόχους ηλεκτρονικού εμπορίου, όπως το Facebook και το Gmail της Google.

Παράλληλα, επεκτείνουν την εφαρμογή της κοινοτικής νομοθεσίας για την προστασία των καταναλωτών στις «δωρεάν» ψηφιακές υπηρεσίες για τις οποίες οι καταναλωτές παρέχουν τα προσωπικά τους δεδομένα αντί να πληρώνουν με χρήματα, όπως οι υπηρεσίες αποθήκευσης cloud, τα κοινωνικά μέσα και οι λογαριασμοί ηλεκτρονικού ταχυδρομείου.

Τα βασικά σημεία της πρότασης για το νέο συμβόλαιο με καταναλωτές

Αναλυτικά, σύμφωνα με την ανακοίνωση της Επιτροπής η πρόταση περιέχει τα εξής στοιχεία:

1. Ενίσχυση των δικαιωμάτων των καταναλωτών στο διαδίκτυο, με περισσότερη διαφάνεια σχετικά με τα αποτελέσματα αναζήτησης σε ηλεκτρονικές πλατφόρμες και τις ηλεκτρονικές αγορές.

2. Παροχή στους καταναλωτές των εργαλείων για την επιβολή των δικαιωμάτων τους σε αποζημίωση: Στο πλαίσιο του νέου συμβολαίου για τους καταναλωτές, θα είναι δυνατό ένας ειδικευμένος φορέας, όπως μια οργάνωση καταναλωτών, να ζητήσει αποκατάσταση (αποζημίωση, αντικατάσταση ή επισκευή) για λογαριασμό μιας ομάδας καταναλωτών που έχουν υποστεί βλάβη από παράνομη εμπορική πρακτική. Σε ορισμένα κράτη μέλη, οι καταναλωτές έχουν ήδη τη δυνατότητα να κινήσουν συλλογικές αγωγές, αλλά τώρα αυτή η δυνατότητα θα είναι διαθέσιμη σε όλες τις χώρες της ΕΕ.

3. Εισαγωγή αποτελεσματικών κυρώσεων για παραβιάσεις της νομοθεσίας της ΕΕ για την προστασία των καταναλωτών. Με την πρόταση, οι εθνικές αρχές καταναλωτών θα έχουν την εξουσία να επιβάλλουν αποτελεσματικές κυρώσεις με συντονισμένο τρόπο. Για τις εκτεταμένες παραβάσεις που πλήττουν τους καταναλωτές σε αρκετά κράτη μέλη της ΕΕ, το μέγιστο πρόστιμο που θα είναι διαθέσιμο θα είναι 4% του ετήσιου κύκλου εργασιών του εμπόρου σε κάθε κράτος μέλος, ενώ τα κράτη μέλη είναι ελεύθερα να εισάγουν υψηλότερα ανώτατα πρόστιμα.

4. Αντιμετώπιση των διπλών «στάνταρ» ποιότητας στα καταναλωτικά προϊόντα. Σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές της Κομισιόν από το Σεπτέμβριο του 2017, η νέα συμφωνία για τους καταναλωτές θα επικαιροποιήσει την οδηγία για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές ώστε να καταστεί σαφές ότι οι εθνικές αρχές μπορούν να εκτιμούν και να αντιμετωπίζουν παραπλανητικές εμπορικές πρακτικές που αφορούν την εμπορία προϊόντων σε αρκετές χώρες της ΕΕ, εάν η σύνθεση ή τα χαρακτηριστικά τους είναι σημαντικά διαφορετικά.

5. Το νέο συμβόλαιο θα εξαλείψει την περιττή επιβάρυνση των επιχειρήσεων, μεταξύ άλλων με την άρση της υποχρέωσης των εταιρειών όσον αφορά το δικαίωμα του καταναλωτή να επιστρέφει προϊόντα. Για παράδειγμα, οι καταναλωτές δεν θα έχουν πλέον τη δυνατότητα να επιστρέφουν προϊόντα που έχουν ήδη χρησιμοποιήσει εκτενώς και οι έμποροι δεν θα πρέπει πλέον να αποζημιώνουν τους καταναλωτές πριν λάβουν πραγματικά τα επιστρεφόμενα αγαθά.