Βρετανία: Eσωστρεφής και προσκολλημένη σε περασμένα μεγαλεία

Η Βρετανία είναι σήμερα ένα μεσαίου μεγέθους πλοίο στον παγκόσμιο ωκεανό. Μετά το δημοψήφισμα υπέρ του Brexit είναι χωρίς άγκυρα και κατευθύνεται στο πουθενά, ενώ στο κατάστρωμα έχει ξεσπάσει φωτιά και ο καπετάνιος -η κακομοίρα Τερέζα Μέι- δεν έχει την εξουσία να αποφασίσει αν θα επιστρέψει στο λιμάνι ή θα στρίψει δεξιά.

Με αυτά τα λόγια περιγράφει την σημερινή Βρετανία ο Στίβεν Ερλάνγκερ, επικεφαλής του διπλωματικού ρεπορτάζ στους New York Times και επί τέσσερα χρόνια διευθυντής του γραφείου της αμερικανικής εφημερίδας στο Λονδίνο.

«Έζησα και εργάστηκα εννέα χρόνια στη Βρετανία, αρχικά την εποχή της Θάτσερ και στη συνέχεια την τελευταία τετραετία. Αν και πολύ φτωχότερη στη δεκαετία του ’80, η Βρετανία μετρούσε διεθνώς. Σήμερα με το Brexit, μοιάζει εσωστρεφής και άνευ σημασίας», γράφει.

Η Βρετανία που εκφράζεται, μεταξύ άλλων, από τον υπουργό Εξωτερικών Μπορίς Τζόνσον, έχει εθνικιστικές φαντασιώσεις μεγαλείου και μετα-αυτοκρατορική σύγχυση για την θέση της στον κόσμο. Η Βρετανία που φημιζόταν για τον πραγματισμό της, την κοινή λογική, την πολιτική σταθερότητα και την αφοσίωσή της προς τους μικροεπιχειρηματίες έχει γίνει σχεδόν αγνώριστη.

Η Συντηρητική κυβέρνηση της Μέι είναι τόσο διχασμένη που μερικοί υποστηριχτές του Brexit ζητούν απλώς να αποχωρήσει από την ΕΕ χωρίς συμφωνία -η χειρότερη επιλογή για την χώρα, αλλά ακριβώς αυτή που προτιμά η λαϊκιστική, φωνασκούσα ελίτ του Brexit και τα δεξιά ταμπλόιντ.

Η Βρετανία βιώνει έντονη κρίση ταυτότητας. «Η υπόλοιπη Ευρώπη αναρωτιέται πόσο χειρότερο μπορεί να γίνει», λέει ο Τόμας Βάλασεκ, πρώην διπλωμάτης της Σλοβακίας που σήμερα διευθύνει στις Βρυξέλλες το θινκ τανκ Carnegie Europe.

Μερικοί κάνουν παραλληλισμούς με την άλλη μεγάλη αγγλοσαξονική χώρα, τις ΗΠΑ του προέδρου Τραμπ που είδε το Brexit ως προάγγελο της δικής του εκλογής.

Ο Γιαν Ταχάου, γερμανός και πρώην διευθυντής του Carnegie Europe, βλέπει την Βρετανία σαν τραγωδία. Η ευρωπαϊκή χώρα που θεωρούταν η πιο εξωστρεφής και παγκοσμιοποιημένη έχει κατακερματιστεί από την αντίδραση προς το μοντέλο εκείνο που την έκανε ισχυρή. «Είναι πολύ λυπηρό αλλά το Brexit είναι ελεγχόμενη αυτοκτονία», λέει.

Πολλοί θεωρούν ότι η Βρετανία περνάει αιφνίδιο νευρικό κλονισμό, λέει ο Σάιμον Τίλφορντ, οικονομολόγος και υποδιευθυντής του Center for European Reform. Αλλά ο ίδιος πιστεύει ότι η πολιτική κουλτούρα και η οικονομική σταθερότητα της Βρετανίας διαβρώνονταν εδώ και καιρό. Και επιρρίπτει ευθύνες γι’ αυτό στο Συντηρητικό Κόμμα και στα δεξιά ταμπλόιντ.

«Η ετοιμότητα της Δεξιάς, ιδίως, να λέει ψέματα και να διακινεί προφανείς αναλήθειες, να βάζει τον συμφέρον του κόμματος πάνω από το εθνικό συμφέρον, παρατηρείται επί πολύ καιρό». Το πολιτικό σύστημα της χώρας «είναι σήμερα βαθιά επαρχιώτικο και εσωστρεφές» αναφέρει.

Οι διχασμοί της κοινωνίας -για το Brexit και τα πολιτικά- είναι αποτέλεσμα της σύγχυσης της Βρετανίας για την ταυτότητά της και την παγκόσμια σημασία της.

«Η Μάργκαρετ Θάτσερ έφερε μαζί της την τελευταία αναλαμπή της παλαιάς ταυτότητας -μια εθνοτική, αποκλειστικά λευκή και οπισθοδρομική εκδοχή της »αγγλικότητας»», λέει ο Μαρκ Λέοναρντ, διευθυντής του European Council on Foreign Relations. Αυτή απέκλειε μεγάλο μέρος Βρετανών -μαύρους, Ασιάτες και μουσουλμάνους- που αισθάνονταν εκτός του «εθνικού αφηγήματος».

Ο Τόνι Μπλερ και οι Νέοι Εργατικοί διευκόλυναν την ένταξη των αποκλεισμένων αυτών, τον κοσμοπολιτισμό και το άνοιγμα προς την Ευρώπη. Αλλά όσοι ήταν προσηλωμένοι στην παλαιά ταυτότητα αισθάνθηκαν σαν ξένοι στην ίδια τους τη χώρα και «η εκδίκησή τους ήταν το Brexit» αναφέρει.

Τάνια Μποζανίνου

in.gr