Άνω Πεδινά, το ησυχαστήριο του Ζαγορίου

Αντιπροσωπευτικός οικισμός του Ζαγορίου, χτισμένος κοντά σε γραφικό οροπέδιο (υψόμετρο 960) και σε απόσταση 35 περίπου χιλιομέτρων από την πόλη των Ιωαννίνων, τα Άνω Πεδινά προσελκύουν έναν αξιοσημείωτο αριθμό ελλήνων και αλλοδαπών επισκεπτών όλες τις εποχές του χρόνου.

Το παραδοσιακό χρώμα, τα καλοδιατηρημένα σπίτια και αρχοντικά, τα θαυμάσια τουριστικά καταλύματα, εναρμονισμένα πλήρως με το υπέροχο φυσικό περιβάλλον, προπάντων όμως η ησυχία που επικρατεί, η αίσθηση γαλήνης και ηρεμίας, είναι τα στοιχεία εκείνα που διαμορφώνουν τη σύγχρονη φυσιογνωμία του οικισμού και δικαιολογούν την αυξημένη τουριστική κίνηση.

Τα Άνω Πεδινά (Στούδενα και Άνω Σουδενά, οι παλαιότερες ονομασίες του χωριού) γνώρισαν περίοδο ακμής στο β’ μισό του 19ου αιώνα, όταν διέθεταν Ελληνικό Σχολείο, αλληλοδιδακτικό και παρθεναγωγείο.

Από το χωριό κατάγονταν, μεταξύ άλλων, ο δάσκαλος του Γένους και εθνικός ευεργέτης Νεόφυτος Δούκας (1760-1845), κληρικός και λόγιος, διευθυντής της Σχολής Βουκουρεστίου και πρώτος διευθυντής της Ριζαρείου Σχολής, και ο Ιωάννης Λαμπρίδης (1839-1891), ιατροφιλόσοφος, δωρητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και μελετητής του ηπειρώτικου πολιτισμού.

Στην είσοδο του χωριού είναι χτισμένη η μονή Ευαγγελιστρίας, φρουριακής μορφής. Το καθολικό (τρίκλιτη βασιλική με τρούλο), αφιερωμένο στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, οικοδομήθηκε σύμφωνα με εντοιχισμένη επιγραφή το 1793 και ιστορήθηκε το 1809. Σώζονται ενεπίγραφες εικόνες του τέλους του 18ου και των αρχών του 19ου αιώνα.

Στα τέλη του 18ου αιώνα ανάγεται και η τρίκλιτη βασιλική του Αγίου Δημητρίου. Το ξυλόγλυπτο τέμπλο, ο επισκοπικός θρόνος και ο άμβωνας του ναού χρονολογούνται από το 19ο αιώνα, ενώ σώζονται εικόνες 17ου-19ου αιώνα.

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν, επίσης, οι εκκλησίες του Αγίου Γεωργίου, με ξυλόγλυπτο τέμπλο, και της Κοίμησης της Θεοτόκου.

Στο κτίριο του παλαιού δημοτικού σχολείου, απέναντι από την κεντρική πλατεία του χωριού, φυλάσσονται βιβλία που τυπώνονταν στα μεγάλα τυπογραφεία της Ευρώπης (Βενετία, Τεργέστη, Οδησσός, Λιψία κ.α.) την εποχή του Νεόφυτου Δούκα, την εποχή του Νεοελληνικού Διαφωτισμού.

Εξάλλου, στο κτίριο όπου στεγαζόταν άλλοτε η Λαμπριάδειος Οικοκυρική Σχολή (οι μαθήτριές της, πέραν των εγκυκλίων
μαθημάτων, διδάσκονταν ταπητουργία, υφαντική, κεντητική και ραπτική) λειτουργεί σήμερα ο Πανεπιστημιακός Λαμπριάδειος Σταθμός Έρευνας (ΠΑΛΑΣΕ), που υποστηρίζει τη διοργάνωση ειδικών εκδηλώσεων (θεματικών συναντήσεων κ.ά.) έχοντας ως βασικές προτεραιότητες την περιβαλλοντική έρευνα, την ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας, την προστασία του περιβάλλοντος, την αξιοποίηση του φυσικού και πολιτιστικού πλούτου της περιοχής.

Κοντά στα Άνω Πεδινά βρίσκεται η μονή της Αγίας Παρασκευής, το καθολικό της οποίας είναι τρίκλιτη βασιλική με τρούλο.

Μια εξαιρετική πρόταση για διαμονή στα Άνω Πεδινά είναι ο ξενώνας Πρίμουλα, που συνδυάζει υποδειγματικά τις κουκλίστικες εγκαταστάσεις με τη ζεστή, ζαγορίσια φιλοξενία.