Δημητσάνα, στο κεφαλάρι του Αϊ-Γιάννη

Στις δυτικές πλαγιές του ελατοσκέπαστου Μαινάλου, πάνω από το φαράγγι του ποταμού Λούσιου, είναι χτισμένη η Δημητσάνα, η ιστορική κωμόπολη της Γορτυνίας.

Ο άριστα διατηρημένος παραδοσιακός οικισμός με τα πετρόχτιστα σπίτια και τα λιθόστρωτα σοκάκια πιστεύεται ότι κατέχει τη θέση της αρχαίας πόλης Tεύθιδος. Το τοπωνύμιο Δημητσάνα, σλαβικής προέλευσης, αναφέρεται πρώτη φορά το 10ο αιώνα.

Η Δημητσάνα γνώρισε άνθηση επί Τουρκοκρατίας ως εμπορικό και βιοτεχνικό κέντρο, με τους εμπόρους της να αναπτύσσουν δραστηριότητα στην Κωνσταντινούπολη, τη Σμύρνη, την Οδησσό κ.α.

Αξιομνημόνευτη υπήρξε και η πνευματική ζωή της Δημητσάνας την ίδια περίοδο. Η Σχολή της Νέας Μονής Φιλοσόφου και η διάδοχός της, Ελληνική Σχολή της Δημητσάνας, που ιδρύθηκε το 1764, ανέδειξαν σημαντικούς ιεράρχες και πνευματικούς ανθρώπους.

Τόπος καταγωγής του πατριάρχη Γρηγορίου του E’ (1746-1821), του μητροπολίτη Παλαιών Πατρών Γερμανού (1771-1826), πολλών Φιλικών και αγωνιστών, η Δημητσάνα διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο κατά την Επανάσταση του 1821 ως κέντρο εφοδιασμού των αγωνιστών με πυρίτιδα, γι’ αυτό και επονομάστηκε μπαρουταποθήκη του Aγώνα.

Στην οικονομική άνθηση της κωμόπολης κατά τους Προβιομηχανικούς Χρόνους συνέβαλαν οι υδροκίνητες εγκαταστάσεις (αλεστικοί νερόμυλοι, νεροτριβές, μπαρουτόμυλοι κ.ά.) που λειτουργούσαν στην περιοχή του Λούσιου.

Στο κεφαλάρι του Αϊ-Γιάννη, στο φαράγγι του Λούσιου, λειτουργεί με τη φροντίδα του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς (ΠΙΟΠ) Υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης.

Το Μουσείο έχει μεγάλη λαογραφική και ιστορική αξία, καθώς αποτελεί ζωντανή μαρτυρία ενός τρόπου ζωής και επαγγελμάτων που χάθηκαν.

Eγκατεστημένο στο μοναδικό φυσικό περιβάλλον της ορεινής Γορτυνίας, με την πυκνή βλάστηση και τα άφθονα τρεχούμενα νερά, το Υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης προβάλλει με ολοκληρωμένο τρόπο το ρόλο που διαδραμάτιζε η υδροκίνηση στην καθημερινότητα και την ανάπτυξη της τοπικής προβιομηχανικής κοινωνίας.

Η νεροτριβή και ο αλευρόμυλος, το ρακοκάζανο για την παραγωγή τσίπουρου, το βυρσοδεψείο για την επεξεργασία των δερμάτων, ο μπαρουτόμυλος, σε συνδυασμό με το εξαιρετικά ενδιαφέρον οπτικοακουστικό υλικό,
αναβιώνουν τους τρόπους παραγωγής και μεταποίησης των προγόνων μας.

Η γνωριμία με τις παραδοσιακές εγκαταστάσεις και τους εν λειτουργία υδροκίνητους μηχανισμούς του Υπαίθριου Μουσείου Υδροκίνησης μπορεί κάλλιστα να συνοδευτεί από την περιήγηση στο φαράγγι του Λούσιου, όπου οι μονές και τα ασκητήρια, τα πέτρινα καλντερίμια και τα γεφύρια, η πλούσια χλωρίδα και πανίδα συνθέτουν ένα σύνολο εξαιρετικής ομορφιάς.