Η συμμετοχή της γυναίκας

Τα όργανα της γυναίκας, που εξασφαλίζουν την παραγωγή ωαρίων και τη μετακίνησή
τους για να γονιμοποιηθούν, όπως άλλωστε και την τροφοδοσία του ωού, βρίσκονται
όλα μέσα στη λεκάνη.

Ο γεννητικός κύκλος

Τόσο η ωορρηξία
όσο και η παραγωγή ορμονών από την ωοθήκη είναι διαδικασίες που επαναλαμβάνονται
κάθε μήνα και ονομάζονται γεννητικός κύκλος. Βασίζεται στις αλλαγές ανάπτυξης
των θηλυκών γεννητικών κυττάρων, τα οποία παράγουν ωάρια. Οταν η γυναίκα έρχεται
στον κόσμο, στις ωοθήκες της υπάρχει ένα μεγάλο απόθεμα γεννητικών κυττάρων.
Κάθε ωοθήκη περιέχει γύρω στα τρία με τέσσερα εκατομμύρια, αν και ο αριθμός
ποικίλλει από άτομο σε άτομο. Από τα κύτταρα αυτά λιγότερα από 1% προορίζονται
για την ωρίμανση και την ωορρηξία στα 35 περίπου γόνιμα χρόνια στη ζωή μιας
γυναίκας. Τα υπόλοιπα καταστρέφονται, σε μια διαδικασία που αρχίζει πριν από
τη γέννησή της και συνεχίζει έως την εμμηνόπαυση, όταν το απόθεμα των γεννητικών
κυττάρων έχει σχεδόν εξαντληθεί.

Κάθε μήνα, ορισμένα από τα γεννητικά κύτταρα περιβάλλονται από ορισμένα άλλα,
που σχηματίζουν σφαιρικά μορφώματα, τα ωοθυλάκια. Ο μηχανισμός που προκαλεί
μία φορά το μήνα την ωρίμανση των ωοθυλακίων είναι άγνωστος, αλλά με την ηλικία
γίνεται λιγότερο αποτελεσματικός. Στην αρχή του γεννητικού κύκλου αρκετά ωοθυλάκια
αρχίζουν να ωριμάζουν με την επίδραση της θυλακιοτρόπου ορμόνης (FSΗ), που εκκρίνεται
από την υπόφυση. Ωστόσο, ένα μόνο (ή δύο) αναπτύσσεται πλήρως και τα άλλα εκφυλίζονται.
Το ωοθυλάκιο, που αναπτύσσεται προοδευτικά, ωριμάζει τις δύο πρώτες εβδομάδες
του γεννητικού κύκλου. Το ώριμο ωοθυλάκιο ονομάζεται «Γραφφιανό» και έχει διάμετρο
10 με 30 χιλιοστά, είναι δηλαδή χίλιες φορές μεγαλύτερο από το αρχικό ωοθυλάκιο,
από το οποίο προήλθε. Οταν το ωοθυλάκιο ωριμάζει στην επιφάνεια της ωοθήκης,
η ωχρινοτρόπος ορμόνη (LΗ) που εκκρίνεται από την υπόφυση, προκαλεί τη ρήξη
του. Καθώς ανοίγει, απελευθερώνει ένα ωάριο. Μικροσκοπικές προεκβολές σαν φούντες,
οι κροσσοί, που βρίσκονται στην άκρη κάθε σάλπιγγας και κοντά στην επιφάνεια
της ωοθήκης, ωθούν το απελευθερωμένο ωάριο σε μία από τις δύο σάλπιγγες. Οι
συσπάσεις των μυών των σαλπίγγων βοηθούν το ωάριο στο «ταξίδι» του μέσα στη
σάλπιγγα προς την κατεύθυνση της μήτρας, όπου θα περιμένει να γονιμοποιηθεί
από ένα σπερματοζωάριο. Μετά την ωορρηξία το ωοθυλάκιο που αδειάζει ονομάζεται
ωχρό σωμάτιο. Το χρώμα του είναι κίτρινο και αρχίζει να παράγει μια γεννητική
ορμόνη, την προγεστερόνη. Αν το ωάριο δεν γονιμοποιηθεί, αρχίζει να εκφυλίζεται
και μέσα στους επόμενους μήνες μεταμορφώνεται σε μια άμορφη άσπρη μάζα, που
ονομάζεται λευκό σωμάτιο. Η πρώτη ημέρα του κύκλου συμπίπτει με την πρώτη ημέρα
της εμμήνου ρύσεως, ενώ στην ωοθήκη παράγεται μικρή ποσότητα οιστρογόνων, που
προοδευτικά αυξάνουν και φτάνουν στο ζενίθ τους ακριβώς πριν από την ωορρηξία,
δηλαδή 14 ημέρες μετά την πρώτη ημέρα της εμμηνορρυσίας. Με την απελευθέρωση
του ωαρίου το άδειο ωοθυλάκιο, το ωχρό σωμάτιο, αρχίζει να εκκρίνει προγεστερόνη,
που φτάνει στο υψηλότερο επίπεδο μερικές ημέρες πριν από την εμφάνιση της περιόδου.
Η μέση χρονική διάρκεια του γεννητικού κύκλου είναι 28 ημέρες, αλλά μπορεί να
κυμαίνεται ανάμεσα στις 26 με 33 ημέρες. Το πρώτο μισό του κύκλου πριν από την
ωορρηξία ονομάζεται οιστρογονική φάση του κύκλου και το δεύτερο μισό μετά την
ωορρηξία, προγεστερονική φάση. Στη διάρκεια του δεύτερου μισού της προγεστερονικής
φάσης παρατηρείται έκκριση μικρής ποσότητος οιστρογόνων, που σταματά μερικές
ημέρες πριν από την έμμηνο ρύση. Η απότομη μείωση των θηλυκών ορμονών έχει ως
αποτέλεσμα την αποβολή του ενδομητρίου και του αίματος, Το αίμα βγαίνει,, γιατί
το ενδομήτριο βρίσκεται στη φάση της απόπτωσης. Στο δεύτερο μισό του κύκλου
(στην προγεστερονική φάση), το εσωτερικό τοίχωμα της μήτρας που υπερτράφη και
γέμισε με αδένες για να υποδεχθεί το γονιμοποιημένο ωάριο αποβάλλεται, αν δεν
πραγματοποιηθεί σύλληψη. Η έμμηνος ρύση έχει, λοιπόν, δύο λειτουργίες. Διώχνει
από το σώμα τα κομμάτια του διαλυμένου ενδομητρίου που είναι άχρηστο, αφού δεν
υπάρχει εγκυμοσύνη, και προετοιμάζει τον οργανισμό για έναν καινούριο κύκλο,
στην περίπτωση που η γυναίκα μείνει τον επόμενο μήνα έγκυος.

Ορμονικές αλλαγές στο σώμα

Στο πρώτο μισό του γεννητικού κύκλου, η παραγωγή οιστρογόνων αναζωογονεί το
σώμα. Τα μαλλιά διατηρούνται σε καλή κατάσταση, η επιδερμίδα λάμπει και το ηθικό
ανεβαίνει. Τα κολπικά υγρά είναι διαυγή, αραιά και σχεδόν άοσμα. Στο δεύτερο
μισό, η προγεστερόνη κάνει αισθητή την παρουσία της. Το στήθος μεγαλώνει, βαραίνει
και γίνεται πιο ευαίσθητο. Μπορεί να εμφανιστούν στίγματα και τα κολπικά υγρά
γίνονται παχύρρευστα, κολλώδη και αναδίνουν μια οσμή ψαριού. Αλλες αλλαγές που
οφείλονται στην παραγωγή προγεστερόνης περιλαμβάνουν και την κατακράτηση ούρων.
Η γυναίκα αισθάνεται φουσκωμένη, ενώ το πρόσωπο και τα χέρια της πρήζονται.
Η μέση της χοντραίνει, έχει πονοκέφαλο και πόνους στην κοιλιά. Η διάθεσή της
αλλάζει πολύ. Μπορεί να γίνει πιο ευέξαπτη και ευσυγκίνητη, να χάσει εύκολα
την ψυχραιμία της, να κλάψει με το παραμικρό ή να νιώθει κατάθλιψη, η οποία
μπορεί να της γεννήσει ακόμα και συναισθήματα βίας ή αυτοκαταστροφής.

Η μήτρα

Η μήτρα είναι ένα όργανο που μοιάζει με ανάποδο αχλάδι. Η κάτω άκρη της είναι
στενή και προβάλλεται στον κόλπο. Τα δύο τρίτα της επάνω πλευράς αποτελούν το
σώμα της μήτρας και το τμήμα του σώματος επάνω από τους συνδέσμους με τις σάλπιγγες
ονομάζεται πυθμένας. Οι δύο επάνω γωνίες επικοινωνούν με τους αυλούς των σαλπίγγων,
ενώ η κάτω αιχμή του ανάποδου αχλαδιού μακραίνει και συνεχίζει προς τον τράχηλο
της μήτρας. Οταν η γυναίκα δεν είναι έγκυος, η μήτρα είναι επίπεδη και ζυγίζει
50 με 100 γραμμάρια περίπου, έχει ύψος οκτώ εκατοστά, φάρδος πέντε εκατοστά
και πάχος τρία εκατοστά. Τα εσωτερικά της τοιχώματα αποτελούνται από μυς ή μυομήτριο.
Η μήτρα γέρνει ελαφρά προς τη δεξιά πλευρά, ενώ όταν τη βλέπουμε οπό το πλάι
γέρνει ελαφρά προς τα εμπρός και το ανώτερο μέρος της ακουμπά στην ουροδόχο
κύστη. Η θέση της μήτρας επηρεάζεται από την ουροδόχο κύστη και το ορθόν έντερο.
Φυσιολογικά, όταν μια γυναίκα στέκεται όρθια, ο τράχηλος της μήτρας βρίσκεται
στο ίδιο επίπεδο με τα μπροστινά πυελικά οστά. Οταν όμως εξασθενήσουν οι πυελικοί
μύες, η μήτρα πέφτει κάτω από αυτό το επίπεδο. Το μυομήτριο αποτελείται από
μυϊκές ίνες, που χωρίζονται με συνδετικό ιστό και είναι διατεταγμένες είτε κατά
μήκος είτε κατά τρόπο κυκλικό. Η κοιλότητα της μήτρας είναι ντυμένη από μέσα
με βλεννογόνο, το ενδομήτριο, που το πάχος του ποικίλλει κατά τη διάρκεια του
γεννητικού κύκλου. Το ενδομήτριο βρίσκεται επάνω από το μυομήτριο, ώστε οι άκρες
των αδένων του ενδομητρίου να ακουμπούν στους μυς που βρίσκονται από κάτω.

Οι ωοθήκες

Οι ωοθήκες, τα όργανα που παράγουν τα ωάρια, είναι δύο αδένες σε σχήμα ωοειδές,
που έχουν μήκος τέσσερα εκατοστά περίπου και πλάτος 1 1/4 εκατοστά. Το χρώμα
τους είναι άσπρο μαργαρώδες και η επιφάνειά τους ανώμαλη, γεμάτη άσπρες ουλές.
Η θέση τους στη λεκάνη δεν είναι σταθερή. Στις γυναίκες που δεν έχουν γεννήσει,
βρίσκονται στα πλάγια τοιχώματα κάτω από τις σάλπιγγες, με τους άξονες τους
κάθετους και τις εσωτερικές πλευρές τους στραμμένες προς την πυελική κοιλότητα.
Οι ωοθήκες στηρίζονται σε τρία σημεία με συνδέσμους. Κάθε ωοθήκη αποτελείται
από δύο στρώματα: τη φλοιώδη περιφερειακή ζώνη, που περιέχει όλα τα ανώριμα
ωάρια και την κεντρική, που είναι πλούσια σε αιμοφόρα αγγεία και τρέφει τον
αδένα. Τα όρια ανάμεσα στις δυο ζώνες είναι ακαθόριστα. Οι ωοθήκες διαδραματίζουν
σημαντικότατο ρόλο στην αναπαραγωγή και εκτελούν δύο λειτουργίες στενά συνδεδεμένες
μεταξύ τους: την παραγωγή ωαρίων και την παραγωγή σεξουαλικών ορμονών. Οι λειτουργίες
ρυθμίζονται από δύο κέντρα στον εγκέφαλο: τον υποθάλαμο και την αδενοΰπόφυση.
Η μήτρα είναι επίσης ένα ακόμα πεδίο δράσης για τις γεννητικές ορμόνες και την
ωορρηξία μπορεί να ακολουθήσει η εμφύτευση του γονιμοποιημένου ωαρίου στη μητρική
κοιλότητα.

Το ωάριο

Ωορρηξία έχουμε στα μέσα κάθε γεννητικού κύκλου και αντιπροσωπεύει τη συμμετοχή
της μητέρας στη δημιουργία του μωρού της. Ωστόσο, ένα παιδί δεν είναι απλά και
μόνο το σύνολο των πατρικών και μητρικών χρωμοσωμάτων. Εκείνα που κληρονομεί
κατά τη γονιμοποίηση μοιάζουν αλλά δεν είναι απαράλλακτα με του πατέρα του.
Οταν παράγεται ένα ωάριο, η γενετική δομή του χρωμοσώματος από τα κύτταρα της
μητέρας επανασχηματίζεται, έτσι ώστε τα χρωμοσώματα του ωαρίου να είναι ανόμοια
με τα αντίστοιχα στους ιστούς της μητέρας. Η γονιμοποίηση προκύπτει από τη συνένωση
του ωαρίου και του σπερματοζωαρίου. Επομένως, για να διατηρηθεί ο ίδιος αριθμός
χρωμοσωμάτων στα κύτταρα, ο αριθμός τους στο ωάριο μειώνεται από 46 γίνεται
23 πριν από τη γονιμοποίηση, δηλαδή στο μισό. Αυτό επιτυγχάνεται με δύο διαδοχικές
διαιρέσεις του κυττάρου, που αποκαλούνται «μείωση».

Οι σάλπιγγες

Κάθε σάλπιγγα έχει μήκος περίπου δέκα εκατοστά. Το εσωτερικό της άνοιγμα βρίσκεται
μέσα στη μήτρα και το εξωτερικό στην πυελική κοιλότητα, δίπλα στην ωοθήκη. Διευρύνεται
προς την πλευρά της ωοθήκης και σχηματίζει τον κώδωνα, που μοιάζει με δαντελωτό
χωνί, με κροσσούς ολόγυρά του. Η διαδρομή της σάλπιγγας ποικίλλει από γυναίκα
σε γυναίκα. Περιβάλλει την ωοθήκη και συνεχίζει προς τα μέσα, όπου κατευθύνεται
στο τοίχωμα της μήτρας, για να καταλήξει σε μια οπή, που την ενώνει με τη μητρική
κοιλότητα. Ορισμένα από τα κύτταρα που καλύπτουν από μέσα τον αγωγό της σάλπιγγας,
είναι εφοδιασμένα με κροσσούς, που με τις κινήσεις τους ωθούν το ωάριο από τις
ωοθήκες στις σάλπιγγες. Το τοίχωμα της σάλπιγγας, που αποτελείται από συνδετικό
ιστό και μυϊκές ίνες, έχει πάχος 1,5 χιλιοστό περίπου, ενώ η διάμετρος του αγωγού
είναι ένα χιλιοστό.

health.in.gr