τηλεσκόπιο

Το ιστορικό τηλεσκόπιο Newall, το οποίο ήταν το μεγαλύτερο του κόσμου όταν κατασκευάστηκε στη Βρετανία, και αργότερα συνέβαλε καθοριστικά στην ανάπτυξη της Αστρονομίας στην Ελλάδα, επαναλειτουργεί στο Κέντρο Επισκεπτών του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών στην Πεντέλη.

Μια νέα κάμερα υπερυψηλής ανάλυσης, εγκατεστημένη μέσα σε ένα τηλεσκόπιο ψηλά στις Άνδεις της Χιλής, ξεκινά μια ακόμα προσπάθεια για την κατανόηση της λεγόμενης σκοτεινής ενέργειας, της μυστηριώδους δύναμης που πιστεύεται ότι αναγκάζει το Σύμπαν να επεκτείνεται με ολοένα και μεγαλύτερη ταχύτητα.

Μπορεί να μην είναι τόσο ευρέως γνωστό όσο το Hubble, άνοιξε όμως ένα μεγάλο παράθυρο στο Σύμπαν με τα υπέρυθρα μάτια του. Δέκα χρόνια μετά την εκτόξευσή του σε τροχιά γύρω από τον Ήλιο, το διαστημικό τηλεσκόπιο Spitzer συνεχίζει να φωτίζει τη σκοτεινή πλευρά του κόσμου.

Οι μηχανικοί της ΝASA δεν κατάφεραν τελικά να επιδιορθώσουν τη βλάβη στο διαστημικό τηλεσκόπιο Κepler, το οποίο δεν μπορεί πια να κρατά σταθερό το βλέμμα του για να εντοπίσει νέους εξωπλανήτες. Παρόλο όμως που το κυνήγι πλανητών έχει πια τελειώσει, η υπηρεσία ενδέχεται να αναθέσει στο μισοχαλασμένο όργανο κάποια απλούστερη αποστολή.

Παρατηρήσεις με το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble επέτρεψαν για πρώτη φορά στους αστρονόμους να προσδιορίσουν το χρώμα ενός πλανήτη εκτός του Ηλιακού Συστήματος -και η απόχρωση που βρήκαν είναι το γνώριμο μπλε της Γης. Οι ομοιότητες όμως σταματούν εκεί, αφού ο γαλάζιος εξωπλανήτης φαίνεται ότι αποκτά το χρώμα του λόγω μιας μόνιμης βροχής καυτού γυαλιού.

Πώς γίνεται να είναι η ατμόσφαιρα του Ήλιου εκατομμύρια φορές πιο θερμή από την επιφάνεια του άστρου; Το μεγάλο μυστήριο που ταλαιπωρεί τους αστροφυσικούς εδώ και δεκαετίες ίσως τελικά λυθεί χάρη στο Iris, ένα φασματόμετρο που εκτόξευσε η NASA την Παρασκευή.

Η αποστολή του διαστημικού τηλεσκοπίου Herschel είχε ουσιαστικά λήξει από τα τέλη Απριλίου, ωστόσο το τυφλωμένο πια όργανο κρατήθηκε σε μια «νεκροζώντανη» κατάσταση, σαν ένα είδος πειραματόζωου για τη δοκιμή διαστημικών τεχνολογιών. Η τελική πράξη ήρθε τη Δευτέρα, οπότε το Herschel πήρε εντολή να σωπάσει για πάντα και να βρει μόνιμη θέση στάθμευσης μακριά από τη Γη.

Ας ελπίσουμε ότι οι μητροπόλεις των εξωγήινων θα είναι θερμές σαν το λεκανοπέδιο Αττικής: Πανεπιστήμια και άλλα ιδρύματα σε όλο τον κόσμο προωθούν την κατασκευή του «Κολοσσού», ενός γιγάντιου οπτικού τηλεσκοπίου ικανού να αναλύει τις ατμόσφαιρες εξωπλανητών αλλά και να εντοπίζει εξωγήινες πόλεις από την υπέρυθρη ακτινοβολία τους.

Το διαστημικό τηλεσκόπιο Kepler, ειδικευμένο στην αναζήτηση πλανητών σε άλλα άστρα, εμφάνισε βλάβη στο σύστημα που ρυθμίζει τον προσανατολισμό του οργάνου, και η NASA προσπαθεί τώρα πυρετωδώς να σώσει την αποστολή.

Έχοντας πια εξαντλήσει τα αποθέματα υγρού ηλίου που το κρατούσαν παγωμένο σχεδόν στο απόλυτο μηδέν, το ευρωπαϊκό διαστημικό τηλεσκόπιο Herschel σταμάτησε να λειτουργεί, ανακοίνωσε τη Δευτέρα η ευρωπαϊκή υπηρεσία Διαστήματος ESA. Το Herschel προσέφερε σημαντικά νέα στοιχεία για τη γέννηση των άστρων και έδωσε νέα στήριξη στη θεωρία που θέλει το νερό της Γης να έφτασε στη Γη με κομήτες.

Το ευρωπαϊκό διαστημικό τηλεσκόπιο Planck ολοκλήρωσε έναν εντυπωσιακό νέο χάρτη της λεγόμενης «μικροκυματικής ακτινοβολίας υποβάθρου» -το αρχαίο υπόλειμμα μιας λάμψης που γέμισε τα πάντα όταν το νεαρό Σύμπαν έγινε ξαφνικά διαφανές. Ο χάρτης, ο λεπτομερέστερος του είδους του ως σήμερα, έχει σημαντικές συνέπειες όσον αφορά τις γνώσεις μας για τη γέννηση, την εξέλιξη, τη δομή και τη σύσταση του Σύμπαντος.

Καιρού επιτρέποντος, ο κομήτης Pan-STARRS, ο πρώτος από τους δύο κομήτες που μας επισκέπτονται φέτος, θα είναι ορατός στον ουρανό του Βόρειου Ημισφαιρίου από την Πέμπτη 7 Μαρτίου και μέχρι τον Απρίλιο. Μην χάσετε την ευκαιρία να κοιτάξετε προς τη δύση λίγο μετά το ηλιοβασίλεμα -η επόμενη ευκαιρία παρατήρησης θα έρθει σε 110.000 χρόνια.

Ένας κοσμικός παιδοκτόνος φαίνεται ότι συνελήφθη επ΄αυτοφώρω από το διαστημικό τηλεσκόπιο Kepler, ειδικευμένο στην αναζήτηση εξωπλανητών. Ένας πιθανός πλανήτης στο μέγεθος του Ερμή βρίσκεται τόσο κοντά στο μητρικό του άστρο ώστε εξαερώνεται από την ακραία ζέστη και αφήνει πίσω του μια ουρά από αέρια και σκόνη που θυμίζει κομήτη.

Η συρραφή των εικόνων που συνέλεξε ένα ευρωπαϊκό τηλεσκόπιο στη Χιλή επέτρεψε τη δημιουργία ενός βίντεο που εστιάζει στο Μεγάλο Αστρικό Νέφος του Τοξότη, μια από τις πιο πυκνοκατοικημένες γειτονιές του ουρανού, την οποία όμως σημαδεύει η σιλουέτα ενός σκοτεινού νέφους σκόνης.

Μέσα στο δίσκο αερίου και σκόνης που περιβάλλει ένα άστρο σε απόσταση 450 ετών φωτός, δύο πλανήτες στα πρώτα στάδια του σχηματισμού τους απαθανατίστηκαν για πρώτη φορά από το νέο τηλεσκόπιo ALMA στην έρημο Ατακάμα της Χιλής.

Ο πρώτος εξωπλανήτης που μοιάζει πραγματικά με τη Γη όσον αφορά το μέγεθος και τη δυνατότητά του να φιλοξενεί ζωή είναι πολύ πιθανό να ανακαλυφθεί το 2013, εκτιμούν αρκετοί κυνηγοί πλανητών. Δύο είναι τα όργανα στα οποία εστιάζονται τώρα οι προσδοκίες: το τηλεσκόπιο Kepler της NASA και το όργανο HARPS του Ευρωπαϊκού Νότιου Αστεροσκοπείου.

Χρησιμοποιώντας το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble, αστρονόμοι κατάφεραν να κοιτάξουν ακόμα πιο πίσω στο χρόνο και να ανακαλύψουν επτά γαλαξίες που εκτιμάται ότι σχηματίστηκαν μόλις 350-600 εκατομμύρια χρόνια μετά τη γέννηση του Σύμπαντος. Είναι πιθανότατα τα πιο αρχαία και μακρινά αντικείμενα που έχουμε δει ως σήμερα.

Τηλεσκόπιο της NASA που βλέπει στην περιοχή των ακτίνων Χ υψηλής ενέργειας συνέλαβε τη μαύρη τρύπα που κρύβεται στην καρδιά του γαλαξία μας, η οποία έχει συνήθως ιδιαίτερα καλούς τρόπους, να ξεσπάει βίαια και να λάμπει την ώρα που κατάπινε κάποιο σύννεφο αερίου ή αδέσποτο άστρο.

Ο εκρηκτικός θάνατος των μικρομεσαίων άστρων, από τον οποίο προκύπτουν φαντασμαγορικοί σχηματισμοί σαν αέρινα πέπλα, είναι το αντικείμενο νέου ερευνητικού προγράμματος για το διαστημικό τηλεσκόπιο Chandra της NASΑ, σχεδιασμένο να βλέπει στο φάσμα των ακτίνων Χ.

Το άστρο Ρ του αστερισμού του Γλύπτη όπως δεν το έχετε ξαναδεί ποτέ όχι μόνο εσείς, αλλά και οι αστροφυσικοί: το νέο, ισχυρό τηλεσκόπιο ALMA στη Χιλή εντόπισε μια εντυπωσιακή, σπειροειδή δομή στα υλικά που εκτοξεύει ένας γερασμένος κόκκινος γίγαντας.

Το ευρωπαϊκό Πολύ Μεγάλο Τηλεσκόπιο (VLT), ένα από τα ισχυρότερα του κόσμου, εξέτασε ένα άστρο στην περιφέρεια του Γαλαξία μας, το οποίο χρονολογείται στα πρώτα στάδια εξέλιξης του Σύμπαντος, περιέργως όμως δεν παρουσιάζει σημεία γήρανσης.

Το διαστημικό τηλεσκόπιο Kepler, εξειδικευμένο στην αναζήτηση μακρινών πλανητικών συστημάτων, εντόπισε για πρώτη φορά δύο εξωπλανήτες των οποίων οι τροχιές γύρω από το μητρικό τους άστρο σχεδόν συμπίπτουν. Πρόκειται μάλιστα για ένα ασυνήθιστο ζευγάρι: ο ένας πλανήτης είναι βραχώδης σαν την Γη, ενώ ο άλλος είναι ένας γίγαντας αερίου σαν τον Ποσειδώνα.

Στις 29 Μαΐου, ένας διαστημικός βράχος σε μέγεθος λεωφορείου πλησίασε τη Γη σε απόσταση 14.000 χιλιομέτρων. Οι αστρονόμοι τον περίμεναν και κατάφεραν να βιντεοσκοπήσουν το πέρασμά του με υπέρυθρο τηλεσκόπιο στη Χαβάη.

Η ευρωπαϊκή διαστημική υπηρεσία ESA έδωσε την τελική έγκριση για την κατασκευή του διαστημικού τηλεσκοπίου Euclid (Ευκλείδης), το οποίο θα αναζητήσει απαντήσεις για τα δύο μεγαλύτερα μυστήρια της σύγχρονης κοσμολογίας: τη σκοτεινή ύλη και τη σκοτεινή ενέργεια, δύο βασικά αλλά αόρατα συστατικά του Σύμπαντος.

Χωρίς προβλήματα πραγματοποιήθηκε το απόγευμα της Τετάρτης η εκτόξευση του NuStar, ενός νέου διαστημικού τηλεσκοπίου της NASA που θα μελετά μαύρες τρύπες και άλλα εξωτικά αντικείμενα στο φάσμα των ακτίνων-Χ. Ήταν μια ασυνήθιστη επιχείρηση, δεδομένου ότι ο πύραυλος που μετέφερε το τηλεσκόπιο σε τροχιά δεν εκτοξεύτηκε από το έδαφος, αλλά απελευθερώθηκε από ένα ειδικό μητρικό αεροπλάνο σε ύψος 11 χιλιομέτρων.