SAD: Η κατάθλιψη που έρχεται και φεύγει με τις εποχές

Η εποχική κατάθλιψη (Seasonal Affective Disorder-SAD) είναι μια κατάσταση έντονης μελαγχολίας που γίνεται πιο έντονη όσο πλησιάζει ο χειμώνας και μικραίνουν οι μέρες.

Τα συμπτώματα εμφανίζονται συνήθως στα τέλη φθινοπώρου ή στις αρχές του χειμώνα (χειμερινή SAD), ωστόσο καταγράφονται και περιπτώσεις θερινής εποχικής κατάθλιψης την άνοιξη.

Μια μεγάλη παρανόηση σχετικά με τη SAD είναι ότι πρόκειται απλώς για τη μελαγχολία του χειμώνα, λέει η Κέλι Ρόχαν, καθηγήτρια Ψυχολογίας και κλινική ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο του Βερμόντ.

Τα συμπτώματα της SAD έρχονται και φεύγουν συγκεκριμένους μήνες για τουλάχιστον δύο έτη

Όταν οι μέρες γίνονται πιο γκρίζες και κρύες και οι γιορτές είναι προ των πυλών, εξηγεί η δρ Ρόχαν στους New York Times, δεν είναι ασυνήθιστο να νιώσει κάποιος δυσφορία, κούραση και στρες για λίγο. Αλλά η εποχική συναισθηματική διαταραχή είναι μορφή κλινικής κατάθλιψης, με συμπτώματα που διαρκούν περισσότερο και που έρχονται και φεύγουν με τις εποχές.

Σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας των ΗΠΑ, στην εποχική κατάθλιψη τα συμπτώματα αρχίζουν και σταματούν κατά τη διάρκεια συγκεκριμένων μηνών και εμφανίζονται για τουλάχιστον δύο συνεχόμενα έτη.

Πιο επιρρεπείς οι γυναίκες

Η εποχική κατάθλιψη είναι πολύ πιο συχνή στις γυναίκες απ’ ό,τι στους άνδρες, στις βόρειες περιοχές σε σύγκριση με τις νότιες, ενώ μπορεί να εμφανίζεται από γενιά σε γενιά μέσα στην οικογένεια.

Ένα άτομο με εποχική κατάθλιψη μπορεί να «κατεβάζει ρολλά» για έξι μήνες τον χρόνο

«Οι άνθρωποι ίσως δεν αντιλαμβάνονται τη σοβαρότητα της κατάστασης ενός ατόμου που πάσχει από SAD, το οποίο μπορεί να ‘’κατεβάζει ρολλά’’ τους μισούς μήνες του έτους», λέει ο δρ Πολ Ντέζεν, ψυχίατρος στην Ιατρική Σχολή του Γέιλ.

Όσοι πάσχουν από SAD συνήθως έχουν καταθλιπτική διάθεση σε καθημερινή βάση και χαμηλή ενέργεια που τους κάνει ιδιαίτερα νωθρούς.

Ορισμένοι χάνουν το ενδιαφέρον τους για αγαπημένες ασχολίες, παρουσιάζουν διακυμάνσεις βάρους ή όρεξης για φαγητό, δυσκολεύονται να κοιμηθούν ή παρακοιμούνται στη διάρκεια της ημέρας, ενώ κάποια άτομα

εμφανίζουν αυτοκτονικές τάσεις.

Τι προκαλεί τη διαταραχή

Για όσους πάσχουν από χειμερινή SAD, οι μικρότερες, σκοτεινές ημέρες είναι αυτές που πυροδοτούν τα καταθλιπτικά συμπτώματα. Αλλά οι ειδικοί δεν γνωρίζουν γιατί ακριβώς συμβαίνει αυτό.

Η κυρίαρχη θεωρία το συνδέει με το βιολογικό ρολόι. Κανονικά, το σώμα παράγει μελατονίνη τη νύχτα, η οποία μας βοηθά να κοιμηθούμε. Καθώς πλησιάζει η ανατολή του ηλίου, τα επίπεδα μελατονίνης μειώνονται κι έτσι ξυπνάμε.

Αν υποφέρουμε όμως από συναισθηματική διαταραχή, η μελατονίνη παραμένει περισσότερο στο σώμα, οπότε δυσκολευόμαστε να ξυπνήσουμε και αφού σηκωθούμε από το κρεβάτι, νιώθουμε κουρασμένοι και ζαβλακωμένοι.

Αϋπνία, κόπωση, ατονία, έλλειψη ενδιαφέροντος για αγαπημένες ασχολίες, τα συνήθη συμπτώματα

Ως αποτέλεσμα, φτάνουμε στο ζενίθ της εργήγορσης αργά μέσα στην ημέρα, δεν μπορούμε να κοιμηθούμε εύκολα το βράδυ, διαιωνίζοντας έναν κύκλο αϋπνίας, ανεπαρκούς ύπνου και κόπωσης και επιδεινώνοντας τα καταθλιπτικά συμπτώματα.

Οι περισσότεροι άνθρωποι που είναι επιρρεπείς στην εποχική κατάθλιψη πιθανότατα είναι γενικώς επιρρεπείς στο να νιώθουν «πεσμένοι», λέει η Κάθριν Ρόουκλαϊν, επίκουρη καθηγήτρια Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Πίτσμπουργκ. Αλλά τον χειμώνα, το φως λιγοστεύει και ξαφνικά τα πράγματα βγαίνουν εκτός ελέγχου.

Πόσο διαρκεί

Αν και διαφέρει από άτομο σε άτομο, τα συμπτώματα της εποχικής κατάθλιψης μπορεί να επιμείνουν έως και πέντε μήνες, λέει η Λίλι Γιαν, καθηγήτρια Ψυχολογίας και Νευροεπιστήμης στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν.

Τα πιο σοβαρά συμπτώματα τείνουν να εμφανίζονται τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο. Αλλά με την έλευση της άνοιξης, οι άνθρωποι αρχίζουν να αισθάνονται καλύτερα.

Τρόποι διαχείρισης

Το φυσικό φως και η γνωστική συμπεριφορική θεραπεία θεωρούνται δύο από τους καλύτερους τρόπους διαχείρισης της εποχικής κατάθλιψης. Πέραν αυτών, υπάρχουν τα αντικαταθλιπτικά και οι θεραπευτικές λάμπες που «μιμούνται» το φυσικό φως και είναι κυρίως διαδεδομένες στον Βορρά.

Η γνωστική συμπεριφορική θεραπεία είναι μορφή ψυχοθεραπείας που στοχεύει στην αλλαγή του αρνητικού τρόπου σκέψης προς το θετικότερο. «Μέσα από τις συνεδρίες, προσπαθούμε να κατευθύνουμε το άτομο σε μια διαφορετική προσέγγιση της κατάστασης», εξηγεί η δρ Ρόχαν. «Ακόμα κι αν κάποιος αντί να λέει ‘‘μισώ τον χειμώνα’’ αρχίσει να λέει ‘‘προτιμώ το καλοκαίρι από τον χειμώνα’’, αυτό από μόνο του μπορεί να οδηγήσει σε μεγάλη αλλαγή των συμπτωμάτων και της διάθεσης».

Καμιά φορά χρειάζεται λίγη δημιουργικότητα και φαντασία στην επίλυση προβλημάτων ώστε να δούμε θετικά την εποχή που μας προκαλεί θλίψη, λέει η ίδια. «Αν το καλοκαίρι σας αρέσει να περπατάτε στο βουνό, ξεκινήστε τη χειμερινή εκδοχή του – αγοράστε χιονοπέδιλα ή έλκηθρο και απολαύστε το».

Το φυσικό φως, από την άλλη, είναι το καλύτερο τονωτικό για τη διάθεσή μας. Ακόμη και μέσα στο γκρίζο του χειμώνα, η ποιότητα του φυσικού φωτός θα είναι καλύτερη από αυτή του σπιτιού σας, σημειώνει η δρ Γιαν.