Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος ΙΑ’)

Η καλοπροαίρετη παρέμβαση της πιστής τροφού, για την οποία κάναμε λόγο στο τέλος του προηγούμενου άρθρου μας, δεν έμελλε να έχει ευτυχή κατάληξη: οι αποκαλύψεις της προκαλούν την οργισμένη αντίδραση του Ιππόλυτου, ο οποίος την αποπαίρνει και την υβρίζει, καθώς εκείνη τόλμησε να του προτείνει να μολύνει το πατρικό κρεβάτι. Την αποκαλεί κακοκέφαλη και ξετσίπωτη, και τονίζει πως, εάν δεν τον είχε δέσει με όρκο, θα τα μαρτυρούσε όλα στον πατέρα του, τον Θησέα.

Η Φαίδρα, που κρυφακούει πίσω από την πόρτα, αντιλαμβάνεται τη δεινή θέση της και συνειδητοποιεί τον ξεπεσμό της. Καταριέται τη μοίρα της αλλά και τη γερόντισσα νένα, που μάταια προσπαθεί να δικαιολογηθεί.

Η τραγική ηρωίδα, θέλοντας να αποφύγει την ατίμωση και τον εξευτελισμό, βαδίζει τώρα στο μόνο δρόμο που από την αρχή έβλεπε ότι ήταν ακόμα ανοιχτός, στο δρόμο για το θάνατο. Έχει πάρει όμως ταυτόχρονα την απόφαση να συμπαρασύρει στην καταστροφική της πορεία και τον Ιππόλυτο. Έτσι, πριν κρεμαστεί, αφήνει ένα γράμμα με το οποίο κατηγορεί τον προγονό της ότι προσέβαλε την τιμή της. Η πίκρα της για την απόρριψή της από τον περήφανο για την αυτοκυριαρχία του και την αρετή του νέο είναι εκείνη που την εξωθεί στην ψευδή και κακόβουλη κατηγορία, στην εκδίκηση.

Όταν επιστρέφει ο Θησέας στο παλάτι από το μακρινό ταξίδι του βρίσκει τη Φαίδρα νεκρή, και πάνω της το μοιραίο γράμμα. Συντετριμμένος και μαζί οργισμένος, αρνείται να δεχτεί τις διαβεβαιώσεις και τους όρκους του γιου του, πως ποτέ δεν άγγιξε το στεφάνι του και πως ποτέ δεν του πέρασε από το νου κάτι τέτοιο. Από τον πατέρα του, τον Ποσειδώνα, που του έχει τάξει την εκπλήρωση τριών επιθυμιών του, ζητά να σκοτώσει μέσα στη μέρα το γιο του, τον οποίο διώχνει από την Τροιζήνα.

Στην έξοδο, στο τελευταίο από τα διαλογικά μέρη της τραγωδίας, ένας αγγελιαφόρος πληροφορεί τους θεατές πώς ένας πελώριος ταύρος, ένα άγριο τέρας σταλμένο από τον Ποσειδώνα, τρόμαξε τα άλογα που έσερναν το άρμα του Ιππόλυτου και προκάλεσε το θάνατό του. Η Άρτεμη σπεύδει τότε να αποκαλύψει στον Θησέα την αλήθεια και να αποδείξει την αγνότητα του αγαπημένου της Ιππόλυτου, τον οποίον αποχαιρετά με τρυφερότητα, θεσπίζοντας μάλιστα τη λατρεία του στην Τροιζήνα. Ο ρόλος της είναι ιδιαίτερα σημαντικός στη διαμόρφωση του τελικού μέρους της τραγωδίας, όπως είναι και εκείνος της Αφροδίτης στην αρχή του δράματος, με τον πρόλογο που απαγγέλλει, φανερώνοντας το θυμό της για την προτίμηση που είχε ο Ιππόλυτος στην Άρτεμη και όχι στην ίδια.

Οι δύο αυτές θεϊκές μορφές, η Αφροδίτη και η Άρτεμη, ως σύμβολα προερχόμενα από τη λαϊκή πίστη, επιτρέπουν στο αττικό κοινό να κατανοήσει τις βασικές δυνάμεις που κινούν το έργο του Ευριπίδη.

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, ο Χρήστος Πολίτης (Ιππόλυτος), ο Νίκος Τζόγιας (Θησέας) και ο χορός στον «Ιππόλυτο» του Ευριπίδη, σε παράσταση του Εθνικού Θεάτρου στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου τον Ιούλιο του 1973 (πηγή: Ψηφιοποιημένο αρχείο Εθνικού Θεάτρου/www.nt-archive.gr).

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Α’)

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Β’)

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Γ’)

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Δ’)

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Ε’)

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος ΣΤ’)

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Ζ’)

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Η’)

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Θ’)

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Ι’)