Guardian: Ο Θεός προκάλεσε τον σεισμό, η διαφθορά τόσους θανάτους

της Constanze Letsch*

Ο αριθμός των νεκρών από τους καταστροφικούς σεισμούς στην Τουρκία και τη Συρία έχει ξεπεράσει τις 41.000. Δεκάδες χιλιάδες παραμένουν αγνοούμενοι και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι γεμάτα από παραδείγματα οικιστικών συγκροτημάτων που κατασκευάστηκαν πρόσφατα και κατέρρευσαν σαν χάρτινοι πύργοι, θάβοντας τους ενοίκους τους κάτω από τα ερείπια.

Πολλά δε από αυτά τα κτίρια είχαν πουληθεί ως πολυτελείς κατοικίες «οι οποίες πληρούν τις τελευταίες αντισεισμικές προδιαγραφές ασφαλείας».

Ο υπουργός Δικαιοσύνης της Τουρκίας Μπεκίρ Μποσντάγ δεσμεύτηκε πως «θα αποδοθούν ευθύνες σε όλους όσοι έχουν υποπέσει σε λάθη».

Ομως, αυτού του είδους η απληστία και η κραυγαλέα κερδοσκοπία δεν αποτελεί ένα μοναχικό έγκλημα. Τα κτίρια αυτά δεν θα μπορούσαν να έχουν κατασκευαστεί χωρίς κρατικές άδειες, χωρίς τις υπογραφές των τυπικά ανεξάρτητων επιθεωρητών και χωρίς τις υποχρεωτικές αναφορές από τα εργαστήρια τα οποία διενεργούν ελέγχους ποιότητας στα υλικά κατασκευής.

Δεν θα μπορούσαν, επίσης, να έχουν προχωρήσει χωρίς τις πολλές αλλαγές που έκανε η κυβέρνηση στη νομοθεσία η οποία σχετίζεται με τις κατασκευές και το real estate, το σύνολο των οποίων είχε στόχο να διευκολύνει την ανάπτυξη ενός καταστροφικού και αχόρταγου κλάδου.

Διεφθαρμένη και ανίκανη κυβέρνηση

Δεν είναι η πρώτη φορά στην Τουρκία που καταστροφικοί σεισμοί έχουν εκθέσει μια διεφθαρμένη και ανίκανη κυβέρνηση. Παρ’ όλα αυτά, το ΑΚΡ βρίσκεται στην εξουσία εδώ και 20 χρόνια. Είχε τον χρόνο, λοιπόν, να θέσει πλαίσια σε έναν πασιφανώς δόλιο κλάδο, να ελέγξει τους ανεύθυνους κατασκευαστές και να προσφέρει ασφαλείς συνθήκες διαμονής για όλους τους πολίτες μιας χώρας η οποία είναι ευάλωτη στους σεισμούς. Επέλεξε να μην το κάνει.

Αντιθέτως, επικέντρωσε την προσοχή της σε μεγάλα έργα στις κατασκευές και τις υποδομές, τα οποία ανήγε σε ατμομηχανή της οικονομικής ανάπτυξης, ανεξαρτήτως του κοινωνικού και περιβαλλοντικού κόστους.

Οι νομοθετικές ρυθμίσεις περιλάμβαναν την εκχώρηση εκτεταμένων εξουσιών στις περιφερειακές και δημοτικές Αρχές για να προχωρήσουν σε έργα ανάπλασης, να συγκροτήσουν κοινοπραξίες με ιδιωτικές εταιρείες και να εκποιήσουν δημόσιες εκτάσεις και περιουσιακά στοιχεία σε ιδιώτες επενδυτές.

Εκδιώχθηκαν από τα σπίτια τους

Η συνέπεια ήταν δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι – συχνά όσοι ήταν περιθωριοποιημένοι ή φτωχοί – να εκδιωχθούν από τα σπίτια τους. Την ίδια στιγμή, οι αστικές αναπλάσεις ελάχιστα ενδιαφέρθηκαν για να διασφαλίσουν την ανθεκτικότητα των κατοικιών απέναντι στους σεισμούς και άλλες καταστροφές.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσιοποιήθηκαν από το αρμόδιο υπουργείο το 2018, πάνω από τα μισά κτίρια στην Τουρκία – δηλαδή κάπου 13 εκατομμύρια – παραβιάζουν τη νομοθεσία περί ασφαλούς κατασκευής. Από την πλευρά τους, πολιτικοί στις περιφέρειες και ειδικοί προειδοποιούσαν επί χρόνια ότι οι πόλεις δεν θα μπορούσαν να αντέξουν μεγάλες δονήσεις, όμως οι φωνές τους αγνοήθηκαν.

Και σαν να μην έφτανε αυτό, ενόσω οι κρατικές Αρχές ενθάρρυναν την άναρχη ανάπτυξη και κατασκευαστική δραστηριότητα, κάνοντας τα στραβά μάτια στις παρατυπίες, το ΑΚΡ αποδυνάμωσε σημαντικά όλες τις ανεξάρτητες ελεγκτικές αρχές.

Τα εμπορικά επιμελητήρια απαξιώνονταν διαρκώς, ενώ χαρακτηρίζονταν ως προδότες ή και τρομοκράτες επειδή αποκάλυπταν κατασκευαστικά ελαττώματα και έκαναν δικαστικές προσφυγές για προβληματικά ή επικίνδυνα έργα.

Ιδιωτικοποιήθηκαν οι επιθεωρήσεις

Στο μεταξύ δε, η κυβέρνηση μετέθεσε την ευθύνη της σε αυτό το ζήτημα στις δυνάμεις της ελεύθερης αγοράς. Οι επιθεωρήσεις κτιρίων ιδιωτικοποιήθηκαν, δίνοντας προτεραιότητα στο κέρδος αντί στη γνώμη των ειδικών.

Ετσι, άρχισε μια κούρσα θανάτου, από τη βάση ως την κορυφή της πυραμίδας: Μακροχρόνια άνεργοι μηχανικοί και αρχιτέκτονες άρχισαν να υπενοικιάζουν τα πανεπιστημιακά τους πτυχία σε πιο μεγάλους κατασκευαστές, συχνά υπεργολάβους, οι οποίοι ήθελαν να περιορίσουν τη γραφειοκρατία και να ολοκληρώσουν τα έργα με όσο το δυνατόν μικρότερο κόστος, χωρίς να έχουν απέναντί τους το «εμπόδιο» της αξιολόγησης ενός ειδικού.

Επιπλέον, τα υπάρχοντα κτίρια ευνοήθηκαν από τις περίφημες κατασκευαστικές αμνηστίες. Εχοντας αρχικά εφαρμοστεί για τα παράνομα κτίρια το 1984 και παρουσιαστεί ως «δώρο» της κυβέρνησης προς τους πολίτες της, αυτά τα επίσημα συγχωροχάρτια είχαν ως αποτέλεσμα να εκδοθούν άδειες (έναντι συγκεκριμένου παραβόλου) για όλες τις παράνομες ή παλιές κατασκευές.

Η τελευταία τέτοια αμνηστία υιοθετήθηκε το 2018, στην πορεία προς τις εκλογές εκείνης της χρονιάς. Με ευθύνη του ΑΚΡ, υπήρξε η πιο εκτεταμένη απαλλαγή στην ιστορία της Τουρκίας για τον τομέα των κατασκευών, περιλαμβάνοντας περίπου 7,4 εκατ. κτίρια, αποφέροντας στην κυβέρνηση έσοδα της τάξης των 4,2 δισ. δολαρίων. Ποσό το οποίο, σύμφωνα με την ίδια, θα χρησιμοποιούνταν για να καταστούν τα κτίρια πιο αντισεισμικά.

«Αμνηστίες» σε 294.000 κτίρια

Με βάση τα στοιχεία ενός επιστήμονα στελέχους του Δήμου της Κωνσταντινούπολης, στην περιοχή που επλήγη από τους σεισμούς της περασμένης εβδομάδας υπάρχουν 294.000 κτίρια στα οποία έχουν δοθεί τέτοιου τύπου αμνηστίες – ενώ άλλος ένας σχετικός νόμος βρισκόταν σε διαδικασία έγκρισης από τη Βουλή.

Στην περίπτωση που όλοι όσοι είναι υπεύθυνοι για την καταστροφή πρέπει να πληρώσουν, τότε αυτό το δίκτυο της διαφθοράς, του νεποτισμού και της απληστίας πρέπει να διαλυθεί πρώtα από όλα.

*Η συγγραφέας και ακαδημαϊκός Κόνστανς Λετς ήταν ανταποκρίτρια της «Guardian» στην Τουρκία. Πρόσφατα ολοκλήρωσε το διδακτορικό της με θέμα την αστική ανάπλαση στην Κωνσταντινούπολη

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΑ ΝΕΑ