Αλέκα Παπαρήγα: Η «σιδηρά κυρία» του Περισσού

«Δεν υπάρχει «εποχή Παπαρήγα ή μετά Παπαρήγα»» είχε πει κάποτε η Αλέκα Παπαρήγα σε μια από τις συνεντεύξεις της προς «Το Βήμα», θέλοντας να καταδείξει ότι το ΚΚΕ είναι ένα κόμμα συλλογικό και όχι αρχηγικό.

Όμως αναμφισβήτητα «άφησε εποχή» κατά την 22χρονη θητεία της στο τιμόνι του κόμματος (1991-2013) και την 30χρονη παρουσία της στο «αστικό κοινοβούλιο» (1993-2023). Η απόφασή της να μην είναι ξανά υποψήφια βουλευτής στις επικείμενες εκλογές σηματοδοτεί το κλείσιμο ενός μεγάλου κύκλου, όχι όμως και του πολιτικού κεφαλαίου που γράφτηκε επί των ημερών της, καθώς το σημερινό ΚΚΕ φέρει ιδεολογικά και πολιτικά τη δική της σφραγίδα.

Η σύγκρουση με τους επικριτές

Μπορεί οι επικριτές της «σκληρής γραμμής» που υιοθετήθηκε επί των ημερών της να της ασκούσαν κριτική για «ομφαλοσκόπηση» και «περιχαράκωση» του κόμματος, ωστόσο η ίδια, απτόητη και αποφασισμένη, δεν δίστασε να συγκρουστεί και να απομονώσει σταδιακά τους φορείς των απόψεων εκείνων που έβλεπαν «διολίσθηση προς τον σεχταρισμό» και διάρρηξη των σχέσεων με το μεταπολιτευτικό παρελθόν του μέσω της εγκατάλειψης της πολιτικής των συμμαχιών.

Κάποιοι πίστευαν ότι ως λύση για την ηγεσία του κόμματος αποτελούσε μια επιλογή ανάγκης εκ μέρους του Χαρίλαου Φλωράκη λόγω των υπαρξιακών αδιεξόδων που δρομολογούσε η ανοιχτή σύγκρουση του μακρινού ’91 μεταξύ «ανανεωτικών» και «ορθόδοξων» και η αδυσώπητη διαμάχη για τη διατήρηση των μαρξιστικών-λενινιστικών χαρακτηριστικών του ΚΚΕ ή την εξαΰλωσή του διά της διάχυσης στον τότε ενιαίο Συνασπισμό της Αριστεράς και της Προόδου, ο οποίος είχε οδηγηθεί στον «ιστορικό συμβιβασμό» της συγκυβέρνησης Τζαννετάκη με τη ΝΔ (Ιούνιος ’89) και της οικουμενικής κυβέρνησης Ζολώτα (Νοέμβριος ’89) από κοινού με ΝΔ και ΠαΣοΚ.

Η συμβολή μετά τις δύο διαδοχικές διασπάσεις

Μόνη εναντίον όλων, κόντρα στο ρεύμα που διαμόρφωνε ο σαρωτικός άνεμος της κατάρρευσης των καθεστώτων της Ανατολικής Ευρώπης, η κυρία Παπαρήγα και ο κύκλος στελεχών που την περιέβαλλε, με βασικό παράγοντα τον Δημήτρη Γόντικα, τον πανίσχυρο άνδρα του Περισσού που «κρατούσε στα χέρια» του το κόμμα, τον Μάκη Μαΐλη κ.ά., κατόρθωσαν όχι μόνο να αντέξουν τα χτυπήματα της «αντεπανάστασης» αλλά και να «αναγεννήσουν από τις στάχτες του» το αποδεκατισμένο κόμμα μετά τις δύο διαδοχικές διασπάσεις που υπέστη: το 1989 στην ΚΝΕ (υπό τον Γιώργο Γράψα) και την απομάκρυνση ή αποχώρηση από την ΚΕ του κόμματος στελεχών της «αριστερής πτέρυγας» (Κάππος, Βαλαβάνη, Κοτζιάς, Τσακνιάς, Χάγιος, Σκαμνάκης, Μπατίκας, Καυκαλάς, Δεσύλλας, Τζιαντζής, Μανιάτης κ.ά.) και το 1991 (13ο Συνέδριο) που οδήγησε στην αποχώρηση πλειάδας «ανανεωτικών» που τάσσονταν υπέρ του «εκσυγχρονισμού» του ΚΚΕ (Φαράκος, Δαμανάκη, Δραγασάκης, Ανδρουλάκης, Λαφαζάνης, Χουντής, Αλαβάνος, Καραγκουλές, Καρτερός, Τριγάζης κ.ά.).

Η νίκη επί Δραγασάκη στις εσωκομματικές

Η κυρία Παπαρήγα και ο κύκλος επιρροής της κράτησαν εκείνη την εποχή αποστάσεις ασφαλείας δίνοντας τη μάχη της υπεράσπισης του κόμματος με τα μάτια στραμμένα στην «επόμενη μέρα», η οποία δεν άργησε να έρθει – ο ιστορικός ηγέτης του ΚΚΕ Χαρίλαος Φλωράκης διέκρινε στο πρόσωπό της ένα δυναμικό και ικανό στέλεχος που, παρότι δεν ήταν ευρύτερα γνωστό εκτός των κομματικών τειχών και μηχανισμών, μπορούσε να διασφαλίσει την επιβίωση του ΚΚΕ.

Παρά τις ισορροπίες τρόμου και τις ενδιάμεσες λύσεις που επιχειρήθηκαν, ο κύβος ερρίφθη υπέρ της επιλογής Παπαρήγα, η οποία κέρδισε τον υποψήφιο των «ανανεωτικών» Γιάννη Δραγασάκη με 57-53 ψήφους. Το ολοκληρωτικό σχίσμα δεν άργησε – οι «ανανεωτικοί» πήραν τον δρόμο προς τον ΣΥΝ και το ΚΚΕ αποχώρησε από το ΣΥΝδημιούργημα Φλωράκη – Κύρκου.

Οι διαφοροποιήσεις από την «παλαιά φρουρά»

Ξεκινούσε ο δύσβατος δρόμος της ανασυγκρότησης του ΚΚΕ και της επανατοποθέτησής του έναντι όσων είχαν προηγηθεί. Στην κατεύθυνση αυτή υπήρξαν συγκρούσεις και ο εξοβελισμός όσων αμφισβήτησαν τη «γραμμή» της, όπως ο Μήτσος Κωστόπουλος και ο Γιάννης Θεωνάς, ενώ σταδιακά στην πορεία των χρόνων και άλλα στελέχη «πρώτης γραμμής» βρέθηκαν εκτός του κομματικού προσκηνίου: Σπύρος Χαλβατζής, Ορέστης Κολοζώφ, Αντώνης Σκυλλάκος, Γεράσιμος Αραβανής, Βασίλης Καλαματιανός, Τάκης Τσίγκας, Κώστας Βουλγαρόπουλος, Στρατής Κόρακας και πολλοί άλλοι. Το ΚΚΕ γυρνούσε σελίδα.

Παρά το δέος προς το πολιτικό εκτόπισμα του Χ. Φλωράκη, ο Περισσός επί των ημερών της δεν δίστασε να διαπιστώσει «σοβαρά προβλήματα στρατηγικής» τα οποία οδήγησαν σε λανθασμένες επιλογές όπως η συγκρότηση του ΣΥΝ, η πολιτική ανάδειξης στελεχών κ.λπ. Οι διαφοροποιήσεις από την «παλαιά φρουρά» και τις συγκεκριμένες επιλογές του Χ. Φλωράκη δεν άργησαν να φανούν και να περιγραφούν – μένει πλέον να διατυπωθούν και επισήμως στο Δοκίμιο Ιστορίας για την επίμαχη περίοδο που γράφεται και αναμφισβήτητα θα προκαλέσει αίσθηση.

Οπως συνέβη άλλωστε και με προηγούμενες περιόδους-ταμπού που μπήκαν στο «μικροσκόπιο» της αναψηλάφησης επί των ημερών της «σιδηράς κυρίας» του Περισσού οδηγώντας στην πολιτική και κομματική αποκατάσταση του Νίκου Ζαχαριάδη, στη «δικαίωση» του Στάλιν όπως αποτυπώθηκε στις αποφάσεις για τα αίτια της πτώσης της ΕΣΣΔ μέσω της διαπίστωσης ότι η συνεπής επαναστατική πορεία στην οικοδόμηση του σοσιαλισμού στη Σοβιετική Ενωση σταματά στον Στάλιν κ.λπ.

Η ανάδειξη των στρατηγικών λαθών και η παρακαταθήκη

Η κυρία Παπαρήγα δεν δίστασε να «ξαναγράψει» την κομματική ιστορία προκειμένου να αναδείξει τα λάθη «στρατηγικού χαρακτήρα» που διαπερνούσαν την πολιτική του – από την απώλεια της εξουσίας από το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, την ήττα του ΔΣΕ στον εμφύλιο πόλεμο (που «αποτέλεσε κορυφαία στιγμή της ταξικής πάλης στην Ελλάδα»), την αποκαθήλωση του Ζαχαριάδη και τη «δεξιά οπορτουνιστική» διάδοχη κατάσταση στο κόμμα, τη συγκρότηση της ΕΔΑ και τη διάχυση των δυνάμεων του ΚΚΕ σε αυτήν έως και τη μεταπολιτευτική πορεία του νομιμοποιημένου πλέον κόμματος ως προς τις αυταπάτες έναντι του ΠαΣοΚ, με αποκορύφωμα το ’89.

«Η επανεκτίμηση θέσεων και πολιτικών επιλογών δε συνιστά λαθολογία, αλλά οδηγεί σε επαναστατικού χαρακτήρα διόρθωση λαθών» θα διακηρύξει ο Περισσός, ο οποίος στο πλαίσιο αυτό προσάρμοσε και την τρέχουσα πολιτική «γραμμή» (προς «αποκατάσταση των επαναστατικών χαρακτηριστικών» του), εγκαταλείποντας σταδιακά τη «μετωπική» τακτική της δεκαετίας του ’90 (15ο Συνέδριο) για να προκρίνει τον στόχο της «λαϊκής συμμαχίας» για την κατάκτηση της «λαϊκής εξουσίας» μακριά από «κυβερνητικές και άλλες αυταπάτες, όπως συνεργασίες με οπορτουνιστικές δυνάμεις» (19ο Συνέδριο).

Μεταξύ αυτών και ο ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος άσκησε ασφυκτικές πολιτικές και εκλογικές πιέσεις στο ΚΚΕ την περίοδο της κρίσης. Το ΚΚΕ αρνήθηκε σθεναρά να μπει στη συζήτηση περί κυβερνητικών συνεργασιών, επιλογή που δικαιώθηκε πλήρως. Είναι μια από τις παρακαταθήκες που άφησε η κυρία Παπαρήγα στον διάδοχό της Δημήτρη Κουτσούμπα, ο οποίος συνεχίζει αταλάντευτα στη μαχητική «γραμμή» που χάραξε η προκάτοχός του.

Είπε

• «Τους νεκρούς κομμουνιστές όλοι τους τιμάμε, οι ζωντανοί δεν αρέσουμε…».

• «Δεν μπορείτε να λέτε ότι όλοι οι ευρωπαίοι ηγέτες είναι κάτω από τα φουστάνια της Μέρκελ και θα έρθει ο Τσίπρας και θα τα σηκώσει να τους βγάλει έξω».

• «Οι οπορτουνιστές δεν μπορεί να γίνουν επαναστάτες, με τίποτα. Οι επαναστάτες δυστυχώς γίνονται και οπορτουνιστές».