Χρειάζονται μάνατζερ τα πανεπιστήμια;

Το θέμα επανέρχεται στη συζήτηση για την ανώτατη εκπαίδευση και παρουσιάζεται ως αυτονόητο: τα πανεπιστήμια χρειάζονται μάνατζερ. Τα επιχειρήματα είναι δύο ειδών: Από τη μία, η κυρίαρχη πλέον λογική ότι το πρότυπο διοίκησης που προέρχεται από τις ιδιωτικές επιχειρήσεις, με την έμφαση στον ρόλο του διαχειριστή και την υποκατάσταση της δημοκρατικής διαδικασίας από τη λογοδοσία έναντι μετόχων, είναι εν γένει πιο αποτελεσματικό από μια αντίληψη «δημόσιων λειτουργών» ή αυτό που παραδοσιακά ορίστηκε ως αυτοδιοίκητο του πανεπιστημίου. Από την άλλη, η διαπίστωση ότι εφόσον τα πανεπιστήμια ολοένα και περισσότερο λειτουργούν ως επιχειρήσεις, εξασφαλίζοντας μέρος των εσόδων τους από δίδακτρα, χορηγίες και ίδρυση νεοφυών επιχειρήσεων – ακόμα και ένα μέρος της δημόσιας ευρωπαϊκής χρηματοδότησης προσφέρεται με τη μορφή ανταγωνιστικών προγραμμάτων -, πρέπει να διοικούνται από ανθρώπους με ανάλογη εμπειρία κα γνώση.

Κανένας δεν μπορεί να παραβλέψει ότι τα πανεπιστήμια είναι διασυνδεδεμένα με την παραγωγή. Ούτως ή άλλως η διαμόρφωση της νεωτερικής ανώτατης εκπαίδευσης απέβλεπε στην παραγωγή γνώσης και τεχνολογίας για την εφαρμογή και στην παραγωγή. Ωστόσο, εάν κανείς εξετάσει τους πραγματικούς όρους με τους οποίους τα πανεπιστήμια έχουν συνεισφέρει στην παραγωγή γνώσης και καινοτομίας που άλλαξαν τη ζωή μας προς το καλύτερο, θα διαπιστώσει ότι πολύ συχνά αυτό δεν εξαρτήθηκε από το εάν είχαν υιοθετήσει επιχειρηματικές πρακτικές, αλλά είχε να κάνει περισσότερο με την ελευθερία της έρευνας που επέτρεπε ένας μηχανισμός απαλλαγμένος από τους καταναγκασμούς της αγοράς.

Και βέβαια υπάρχουν όλες εκείνες οι πλευρές της λειτουργίας των πανεπιστημίων που ούτως ή άλλως δεν θα μπορούσαν να περιλαμβάνονται στις «εμπορικές δραστηριότητες» και κυρίως το γεγονός ότι δεν είναι απλώς ένας εκπαιδευτικός μηχανισμός που διαμορφώνει ένα αυξανόμενο μέρος του συνολικού εργασιακού δυναμικού, αλλά και ένα κρίσιμο πεδίο για τον δημόσιο διάλογο για όλα τα κρίσιμα ερωτήματα της κοινωνίας και την παραγωγή ιδεών, προγραμμάτων και στρατηγικών. Το αυτοδιοίκητο ως δημοκρατία της πανεπιστημιακής κοινότητας παραμένει κατά συνέπεια αναντικατάστατο.