Αλλάζουν γλώσσα και… δαγκώνουν Κίνα και Ρωσία

H νέα κυβέρνηση του γερμανού καγκελάριου Oλαφ Σολτς δείχνει πιο αποφασιστική στην προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και λιγότερο ενδιαφέρον προς τα εμπορικά συμφέροντα της εποχής Μέρκελ.

Η γερμανική εξωτερική πολιτική θα κινηθεί σε διαφορετικό ρυθμό υπό την ηγεσία του Ολαφ Σολτς και της υπουργού Εξωτερικών, συναρχηγού των Πρασίνων Αναλένα Μπέρμποκ, που ξεκινούν ένα νέο στάδιο έπειτα από 16 χρόνια συμφιλιωτικής προσέγγισης της Ανγκελα Μέρκελ στους αυταρχικούς ηγέτες. Ο ρυθμός θα παραμείνει αναγνωρίσιμος, όμως κάποιες νότες θα αλλάξουν, κυρίως όσον αφορά τη Ρωσία και την Κίνα, τις δύο μεγάλες αντίπαλες δυνάμεις στον υπερατλαντικό άξονα. Οι διαφορές, προς το παρόν μέτριες, έχουν ήδη εμφανιστεί τις πρώτες εβδομάδες της γερμανικής τρικομματικής κυβέρνησης. Η ρητορική σχετικά με τον αμφιλεγόμενο αγωγό φυσικού αερίου Nord Stream 2 αποτελεί καλό παράδειγμα. Από το να το θεωρεί η γερμανική κυβέρνηση ως επιχειρηματικό έργο στο οποίο δεν θα έπρεπε να παρέμβει, τώρα απειλεί τη Μόσχα με παράλυση εάν παραβιάσει την ακεραιότητα των συνόρων της Ουκρανίας.

Προς το παρόν είναι η Μπέρμποκ που χρησιμοποιεί την πιο αυστηρή γλώσσα. Τάχθηκε ξεκάθαρα υπέρ του διπλωματικού μποϊκοτάζ των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων στην Κίνα από τις ΗΠΑ, ενώ ο καγκελάριος προσπάθησε να αποφύγει μια ρητή δήλωση. Και για τους δύο, λέει η Ανα Κουχενμπέκερ, διευθύντρια του think tank του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Διεθνών Σχέσεων στο Βερολίνο, είναι σημαντικό να επιβεβαιώσουν τη συνέχεια και αξιοπιστία της γερμανικής εξωτερικής πολιτικής. Ομως ο καθένας με τον τρόπο του. Ο Σοσιαλδημοκράτης ηγέτης είναι «αναμφίβολα ένας πραγματιστής που έχει ξεκαθαρίσει ότι δεν θα υπάρχει ειδικό ενδιαφέρον από τη Γερμανία για την πολιτική ασφάλειας». Η Μπέρμποκ από την πλευρά της «συμφωνεί με τον Σολτς ότι ο διάλογος με τη Μόσχα και το Πεκίνο είναι απαραίτητος, αλλά δεν αποφεύγει τις έντονες λέξεις όταν απευθύνεται σε αυταρχικά καθεστώτα», προσθέτει η ειδικός στις διεθνείς σχέσεις.

Τις δύο πρώτες εβδομάδες διακυβέρνησης ο Σολτς θυμίζει πολύ τη Μέρκελ: δείχνει την ίδια έμφαση στον διάλογο και στην αποφυγή αντιπαράθεσης. Αλλά η κυβερνητική συμφωνία που υπέγραψαν οι τρεις εταίροι, οι Σοσιαλδημοκράτες, οι Πράσινοι και οι Φιλελεύθεροι, είναι πολύ πιο δυναμική και δίνει σαφείς ενδείξεις ότι η νέα γερμανική κυβέρνηση θα είναι λιγότερο καλοπροαίρετη από την προηγούμενη. Ο τριμερής κυβερνητικός συνασπισμός έχει βάλει σκοπό να ασκήσει μια εξωτερική πολιτική βασισμένη περισσότερο στις αξίες παρά στα εμπορικά συμφέροντα της Γερμανίας, η οποία ήταν η νούμερο ένα προτεραιότητα της προηγούμενης κυβέρνησης, κατά τη γνώμη του Στίβεν Μπλόκμανς, διευθυντή έρευνας στο Κέντρο Ευρωπαϊκών Πολιτικών Μελετών. Προβλέπει ότι δεν θα είναι εύκολο: η προτεραιότητα στην υπεράσπιση της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων έναντι των εξαγωγών θα απαιτήσει μια «σύνθετη πράξη εξισορρόπησης».

Ο Σολτς ήταν πολύ σταθερός στην προειδοποίηση της Ρωσίας για τους φόβους ότι θα διατάξει εισβολή στην Ουκρανία. Η Μόσχα «θα πληρώσει υψηλό τίμημα», δήλωσε ο καγκελάριος πριν από λίγες ημέρες, εάν επιτεθεί στην πρώην σοβιετική δημοκρατία, στα σύνορα της οποίας είναι συγκεντρωμένοι περισσότεροι από 100.000 ρώσοι στρατιώτες με βαρέα όπλα. Το απαραβίαστο των συνόρων είναι «αδιαμφισβήτητο», τόνισε. Αλλά την ίδια στιγμή, υπενθυμίζει ο Μπλόκμανς, η Γερμανία έχει ασκήσει βέτο στην αγορά όπλων από την Ουκρανία μέσω του ΝΑΤΟ.

Το προφανές οικονομικό συμφέρον της Γερμανίας να έχει άφθονο και σχετικά φθηνό ρωσικό αέριο που θα παρέχεται από τον αγωγό φυσικού αερίου Nord Stream 2 βαραίνει τις σχέσεις με τη Μόσχα. Μέσω περισσότερων από 1.200 χιλιομέτρων αγωγών που διασχίζουν τη Βαλτική Θάλασσα, η Ρωσία θα μπορούσε να στέλνει απευθείας στη Γερμανία 55.000 εκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου κάθε χρόνο.

Η σχέση με την Κίνα είναι επίσης λεπτή. Είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Γερμανίας, κάτι που αντικατοπτρίζεται και στις 12 επίσημες επισκέψεις που πραγματοποίησε η Μέρκελ στη χώρα, συνοδευόμενη από επιχειρηματίες. Οι προηγούμενες κυβερνήσεις θεωρούσαν την Κίνα στρατηγικό εταίρο, ενώ η νέα την περιγράφει ως «συστημικό αντίπαλο». Η κυβερνητική συμφωνία αναφέρει ρητά τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο Σινγιάνγκ, την υποχώρηση της δημοκρατίας στο Χονγκ Κονγκ και τις απειλές του Πεκίνου για την κυριαρχία της Ταϊβάν – ζητήματα στα οποία οι Πράσινοι επέκριναν τη Μέρκελ και τώρα τοποθετούν τη Γερμανία πολύ πιο ξεκάθαρα σε αρμονία με τις ΗΠΑ.

Η νέα κυβέρνηση του Βερολίνου θέλει οι Βρυξέλλες να ηγηθούν μιας κοινής ευρωπαϊκής προσέγγισης για την Κίνα, έναν «εξευρωπαϊσμό» των γερμανικών διμερών σχέσεων, που ο Μπλόκμανς θεωρεί πολύ θετικό. «Το Πεκίνο είναι ικανό να διχάζει και να αποδυναμώνει την ΕΕ και η αποφασιστική επιδίωξη της Γερμανίας για τα εμπορικά της συμφέροντα το βοήθησε σε αυτόν τον σκοπό», λέει.