«Ο κοροναϊός θα είναι παρών για χρόνια»

Της Μαρίας Βασιλείου

Τους επόμενους έξι με δώδεκα μήνες, οι χώρες όπου επιτυγχάνονται υψηλά ποσοστά εμβολιασμού θα επιστρέφουν μέρα με τη μέρα στην κανονικότητα, προβλέπει ο Γιώργος Δημόπουλος, καθηγητής στο φημισμένο αμερικανικό πανεπιστήμιο Johns Hopkins και ειδικότερα στη Σχολή Δημόσιας Υγείας Μπλούμπεργκ. Στη συνέντευξή του στα «ΝΕΑ» ο έλληνας επιστήμονας προειδοποιεί πάντως ότι ο κορωνοϊός θα εξακολουθεί να είναι μαζί μας για χρόνια, ενώ τονίζει ότι θα πρέπει να είμαστε έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε την πραγματικότητα περισσότερων και συχνότερων πανδημιών στο μέλλον.

«Κάθε μέρα η ζωή θα επανέρχεται σε κανονικότητα τους επόμενους έξι με δώδεκα μήνες σε πολλά μέρη του κόσμου που μπορούν να επιτύχουν υψηλά ποσοστά εμβολιασμού, αλλά ο Covid-19 θα εξακολουθεί να είναι παρών, για χρόνια, λόγω ανεπαρκούς κάλυψης εμβολιασμού και αποτυχημένων συστημάτων υγειονομικής περίθαλψης σε ορισμένα μέρη του κόσμου. Αυτό ισχύει επίσης για πολλά άλλα παθογόνα ιών, για τα οποία υπάρχουν αποτελεσματικά εμβόλια, όπως ο κίτρινος πυρετός και η ιλαρά» λέει ο γεννημένος στη Σουηδία καθηγητής, ο οποίος απέκτησε το διδακτορικό του στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης. Με εκτενή έρευνα σε παθογόνα που μεταδίδονται μέσω κουνουπιών, ο Γιώργος Δημόπουλος μπορεί να μιλήσει από πρώτο χέρι για το φαινόμενο της μετάδοσης ιών από τα ζώα στον άνθρωπο. «Τον τελευταίο καιρό έχουμε δει αναδυόμενες και επανεμφανιζόμενες επιδημίες που μεταδίδονται από κουνούπια, όπως η Zika, καθώς και επαναλαμβανόμενες επιδημίες δάγκειου πυρετού και chikungunya» επεξηγεί.

Καθώς ανατρέχει στην «ιστορία» του ιού προερχόμενου από ζώα και μεταδιδόμενου από κουνούπια Zika – από την εμφάνισή του σε πίθηκο στην Ουγκάντα το 1947 και τη σποραδική του ανίχνευση για 60 χρόνια μέχρι την πρώτη επιδημία στη Γαλλική Πολυνησία το 2011 και την έξαρση, που θυμόμαστε όλοι, στη Βραζιλία το 2015 -, μπορούμε να κατανοήσουμε πόσο πολύπλοκη και μακροχρόνια μπορεί να αποδειχθεί η απειλή ενός ιού, που μεταπηδά από τα ζώα και μολύνει ανθρώπους.

Μάλιστα, όπως λέει ο έλληνας καθηγητής, που είχε δουλέψει στην ομάδα του αείμνηστου επιστήμονα Φώτη Καφάτου στη Χαϊδελβέργη στα τέλη της δεκαετίας του ’90, παγκόσμιες μεταφορές και ταξίδια, κλιματική αλλαγή, μαζική αστικοποίηση διευκολύνουν παθογόνα, όπως ο Covid-19, που προέκυψαν σε ζώα και στη συνέχεια ξεπέρασαν το φράγμα των ειδών και μεταδόθηκαν στον άνθρωπο, να εξαπλωθούν πολύ πιο γρήγορα και ευκολότερα, με αρκετές δυσκολίες στον έλεγχό τους. Δεν είναι, άλλωστε, λίγα τα παραδείγματα τέτοιων παθογόνων: ιλαρά, πανούκλα, κίτρινος πυρετός, γρίπη του 1918, επιδημία HIV/AIDS, σοβαρό οξύ αναπνευστικό σύνδρομο (SARS), γρίπη των πτηνών H5N1.

Ο Γιώργος Δημόπουλος, που επικεντρώνεται με τις ομάδες του στην ανάπτυξη στρατηγικών γενετικού ελέγχου, που περιλαμβάνουν γενετικά τροποποιημένα κουνούπια τα οποία δεν μπορούν να μεταδώσουν τέτοιες ασθένειες, μας εξηγεί ότι στην περίπτωση μετάδοσης ασθενειών από κουνούπια, για παράδειγμα, τα παθογόνα «μπορεί να παραμείνουν σε ζώα ακόμη και αν έχουν εξαλειφθεί από τον άνθρωπο και σε κάποιο σημείο, όταν τα μέτρα ελέγχου εξασθενήσουν, να επανεμφανιστούν στον άνθρωπο». Οσον αφορά τον Covid-19, επιβεβαιώνει ότι «η ακριβής διαδρομή της εμφάνισής του δεν έχει αποσαφηνιστεί πλήρως, αλλά διάφορα ευρήματα δείχνουν ότι προήλθε πιθανώς από νυχτερίδες ή παγκολίνους που πωλούνται σε ορισμένες αγορές στην Κίνα».

Τα εμβόλια είναι η ελπίδα

Πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε την πανδημία καλύτερα; «Πρέπει να είμαστε αισιόδοξοι. Τα τρέχοντα και τα μελλοντικά εμβόλια είναι η μεγαλύτερη ελπίδα μας και τα δεδομένα υποστηρίζουν την αποτελεσματικότητά τους για τον περιορισμό της επιδημίας» λέει. Αναφέρεται, μάλιστα, λεπτομερώς στο παράδειγμα του Ισραήλ, όπου το ποσοστό εμβολιασμού είναι πάνω από 50%, υπάρχει άρση περιορισμών, τα κρούσματα είναι λιγότερα από 100 καθημερινά και χωρίς θανάτους. «Δεν υπάρχουν ακόμη ανησυχητικές ενδείξεις ότι οι αναδυόμενες μεταλλάξεις θα είναι ανθεκτικές στα τρέχοντα εγκεκριμένα εμβόλια» επισημαίνει, τονίζοντας πάντως την ανάγκη διατήρησης μέτρων, έως ότου οι εμβολιασμοί οδηγήσουν σε σημαντικό επιδημιολογικό αντίκτυπο.

Ο έλληνας βιολόγος επισημαίνει ότι η πανδημία Covid-19 μάς έχει ήδη διδάξει πολλά για τη βιολογία του ιού, έχουμε πλέον καλύτερη κατανόηση για το πώς μεταδίδεται και προκαλεί ασθένεια, για το πώς να τον στοχεύσουμε καλύτερα με εμβόλια και φάρμακα, για το πώς να τον διαγνώσουμε. Επιπλέον, υπάρχει βελτίωση στις τεχνολογίες ανάπτυξης εμβολίων, στην παραγωγική ικανότητα μεγάλων ποσοτήτων εμβολίων και διανομής τους παγκοσμίως, αλλά και εξοικείωση των πολιτών με πρακτικές περιορισμού της εξάπλωσης του ιού. Με βάση τα δεδομένα αυτά, ο Γιώργος Δημόπουλος προβλέπει «τη συνεχή ανάπτυξη νέων εμβολίων και φαρμάκων που μπορούν να μετριάσουν αποτελεσματικά κάθε πιθανή εμφάνιση μεταλλάξεων, που θα ήταν ανθεκτικές στα υπάρχοντα εμβόλια».

Θεωρεί ότι «η μεγαλύτερη ίσως απειλή στην προσπάθειά μας να συγκρατήσουμε και να τερματίσουμε την επιδημία σχετίζεται με την παραπληροφόρηση που έχει ως αποτέλεσμα τη μη συμμόρφωση με τα απαραίτητα μέτρα, όπως ο εμβολιασμός, η τήρηση απόστασης και η χρήση μάσκας. Εχουμε ήδη δει νέες μεταλλάξεις και πιθανότατα θα υπάρξουν περισσότερες. Ωστόσο, τα τρέχοντα ευρέως χρησιμοποιούμενα και εγκεκριμένα εμβόλια δείχνουν αποτελεσματικότητα έναντι των μεταλλάξεων».

Οι μελλοντικές πανδημίες

Γενικότερα εκτιμά ότι παγκοσμίως η πανδημία Covid-19 θα γίνει μάθημα για να αποκτηθεί καλύτερη ετοιμότητα σε πανδημίες μολυσματικών ασθενειών. «Παραδόξως, ο κόσμος ήταν σε μεγάλο βαθμό απροετοίμαστος για αυτήν την πανδημία, παρά τις πολλές προηγούμενες εστίες και επιδημίες μολυσματικών ασθενειών». Επιβεβαιώνει, πάντως, ότι «έχουμε τις γνώσεις, τις τεχνολογίες και τους πόρους για να αναπτύξουμε αποτελεσματικότερα προγράμματα άμυνας κατά των ασθενειών και ελπίζω ότι θα δοθεί μεγαλύτερη έμφαση και σημασία σε αυτό. Η προσαρμογή των συστημάτων υγειονομικής περίθαλψης στις αναδυόμενες επιδημίες μολυσματικών ασθενειών θα είναι απαραίτητη. Εχουμε ήδη πάρει σημαντικά μαθήματα από την πανδημία Covid-19 που μπορεί να μας καθοδηγήσουν σε αυτήν την προσπάθεια».