Τρίτη 19 Μαρτίου 2024
weather-icon 21o
Παναγής Παπαληγούρας: Ο κήρυκας του «ρεαλιστικού φιλελευθερισμού»

Παναγής Παπαληγούρας: Ο κήρυκας του «ρεαλιστικού φιλελευθερισμού»

Ο Παναγής Παπαληγούρας έφυγε από τη ζωή στις 5 Μαΐου 1993

Εξέχον στέλεχος της αποκαλούμενης συντηρητικής παράταξης, πολιτικός ανήρ με δημοκρατική αγωγή, σπάνια θεωρητική κατάρτιση, αλλά και μεταρρυθμιστική πολιτικοοικονομική σκέψη, ο Παναγής (Παναγιώτης) Παπαληγούρας άσκησε καίριες αρμοδιότητες στην οικονομική πολιτική της χώρας μας σε κρίσιμες περιόδους, από τη μεταπολεμική ανασυγκρότηση έως τις διαπραγματεύσεις για την ένταξη της Ελλάδας στην EOK.

Για τον Παπαληγούρα η συμμετοχή της Ελλάδας στη διαδικασία της ευρωπαϊκής ενοποίησης συνιστούσε μονόδρομο, προκειμένου να ξεφύγει η χώρα από τη φτώχεια και την υπανάπτυξη, αλλά και να αρχίσει να καλύπτει σταδιακά το χαώδες έλλειμμα ανταγωνιστικότητας που τη χώριζε από τους Δυτικούς εταίρους της.

Η προσωπικότητα και η οικονομική σκέψη του Παπαληγούρα

Ο Παπαληγούρας υπήρξε ένας άνθρωπος με ήθος, κοφτερή κρίση και χιούμορ, ακέραιος και ανιδιοτελής, λιτός και μετρημένος, αεικίνητος και αενάως δημιουργικός.

Ως ένθερμος ευρωπαϊστής, υπερασπίστηκε με πάθος και γνώση την ευρωπαϊκή επιλογή ως την πλέον κατάλληλη λύση για το κοινωνικοοικονομικό πρόβλημα της Ελλάδας.

Ταυτόχρονα, ως ένας διανοητής με σφαιρική άποψη για τη λειτουργία της οικονομίας, υπήρξε σταθερός υπέρμαχος του ισορροπημένου μείγματος κράτους και αγοράς, που επικράτησε μεταπολεμικά στην ηπειρωτική Ευρώπη.

Η πρόταση του Παπαληγούρα για την ελληνική αναπτυξιακή στρατηγική συνοψίστηκε στον όρο «ρεαλιστικός φιλελευθερισμός».

Απηχώντας στοιχεία του αμερικανικού New Deal και της «κοινωνικής οικονομίας της αγοράς», του αναπτυξιακού δόγματος της Ομοσπονδιακής ∆ημοκρατίας της Γερμανίας, ο «ρεαλιστικός φιλελευθερισμός» επαγγελλόταν ένα σύγχρονο φιλελεύθερο οικονομικό περιβάλλον, που θα ενθάρρυνε την άνθηση της ιδιωτικής πρωτοβουλίας για την παραγωγή γενικευμένου πλούτου, σε συνδυασμό με τη δυνατότητα του κράτους να ενεργοποιεί τον αναπτυξιακό του ρόλο για μεγάλες ταχύρρυθμες επενδύσεις και διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που ξεπερνούσαν τις δυνατότητες και την τεχνογνωσία της ιδιωτικής πρωτοβουλίας.

Η ανάλυση του Παπαληγούρα συνέθετε την πολιτική οικονομία με την κοινωνική δικαιοσύνη: η οικονομία δεν ήταν αυτοσκοπός, αλλά μέσο στην υπηρεσία της δημοκρατίας και υψηλών εθνικοπολιτικών επιδιώξεων.

Ο βίος και η πολιτική διαδρομή του Παπαληγούρα

Γεννημένος στην Κέρκυρα τον Ιούνιο του 1917, ο Παπαληγούρας σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας, ενώ το 1937 ξεκίνησε μεταπτυχιακές σπουδές στο δίκαιο, τη φιλοσοφία και τις διεθνείς σχέσεις στο Πανεπιστήμιο της Γενεύης (η αξιολογότατη διδακτορική διατριβή του έφερε τον τίτλο Θεωρία της ∆ιεθνούς Κοινωνίας).

Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, το Φεβρουάριο του 1943, αναχώρησε για το Λονδίνο, όπου διορίστηκε γενικός γραμματέας της αντιπροεδρίας στην εξόριστη ελληνική κυβέρνηση.

Ως εκπρόσωπος της κυβέρνησης μετέβη στη Μέση Ανατολή και στη συνέχεια αφίχθη στην κατεχόμενη Ελλάδα, όπου παρέμεινε μέχρι την αποχώρηση των Γερμανών.

Το 1944 διορίστηκε υφυπουργός Εφοδιασμού στην κυβέρνηση εθνικής ενότητας του Γεωργίου Παπανδρέου.

Η μακρά παρουσία του στον ελληνικό κοινοβουλευτικό βίο εγκαινιάστηκε με τις πρώτες μεταπολεμικές εκλογές, το Μάρτιο του 1946.

Τότε εξελέγη βουλευτής Αργολιδοκορινθίας με το Εθνικόν Ενωτικόν Κόμμα (ΕΕΚ) του Παναγιώτη Κανελλόπουλου.

Εξελέγη εκ νέου βουλευτής με τον Ελληνικό Συναγερμό του Αλέξανδρου Παπάγου το 1951 και το 1952, ενώ διετέλεσε υφυπουργός και εν συνεχεία υπουργός Εμπορίου στην κυβέρνηση Παπάγου, που σχηματίστηκε το 1952.

Ακολούθως επανεξελέγη βουλευτής ως στέλεχος της ΕΡΕ του Κωνσταντίνου Καραμανλή, ενώ διετέλεσε υπουργός Εμπορίου και Βιομηχανίας από το 1956 έως το 1958.

Στις εκλογές του 1958, κατόπιν διαφωνίας του με τον Καραμανλή και αποχώρησής του από την ΕΡΕ, ο Παπαληγούρας εξελέγη βουλευτής με την Ένωση Λαϊκών Κομμάτων (ΕΛΚ).

Το 1961, στις παραμονές των εκλογών, επανήλθε στην ΕΡΕ, υπό τη σημαία της οποίας συνέχισε να εκλέγεται αδιαλείπτως μέχρι το 1967.

Κατά τα έτη 1961-1963 ο Παπαληγούρας διετέλεσε υπουργός Συντονισμού, ενώ υπήρξε μέλος της βραχύβιας κυβέρνησης του Παναγιώτη Κανελλόπουλου (υπουργός Εθνικής Αμύνης) τον Απρίλιο του 1967.

Ο Παπαληγούρας συνελήφθη από τους πραξικοπηματίες το 1967, κρατήθηκε σε ξενοδοχείο στο Πικέρμι και στη συνέχεια τέθηκε σε κατ’ οίκον περιορισμό.

Κατά τη Μεταπολίτευση διετέλεσε επί βραχύ διάστημα διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος (1974), ακολούθως δε υπουργός Συντονισμού και υπουργός Εξωτερικών στις δύο κυβερνήσεις του Καραμανλή (1974 και 1977 αντίστοιχα).

Ο κλονισμός της υγείας του εξανάγκασε τον Παπαληγούρα σε αποχή από το δημόσιο βίο από το 1978 έως το θάνατό του, στις 5 Μαΐου 1993.

Ο Παπαληγούρας συνέβαλε τα μέγιστα στη διαμόρφωση της μεταπολεμικής ελληνικής οικονομίας και στον εξευρωπαϊσμό της Ελλάδας, καθώς διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη Συμφωνία Σύνδεσης της Ελλάδας με την ΕΟΚ και, κατ’ επέκταση, στην ένταξη της χώρας μας στην οικογένεια των ευρωπαϊκών κρατών.


Ακολουθούν αποσπάσματα από άρθρο του Νίκου Νικολάου που δημοσιεύτηκε στην Καθημερινή στις 10/11/2007 και έφερε τον τίτλο Ένας «τσάρος» που έμενε σε υπόγειο:

Τον Νοέμβριο του 1974 ύστερα από τον εκλογικό θρίαμβο του Κωνσταντίνου Καραμανλή (κέρδισε με 54% των ψήφων) ο Παναγής Παπαληγούρας επέστρεφε στο υπουργείο Συντονισμού (έτσι ονομαζόταν τότε το σημερινό υπουργείο Οικονομίας). […] Οικονομικός συντάκτης τότε της «Καθημερινής», κέρδισα την εμπιστοσύνη και την εκτίμηση του Παναγή με την αρθρογραφία μου και ένα πρωινό στα μέσα του Δεκέμβρη μου λέει: «Νίκο, να έρθεις το βράδυ στο σπίτι να φάμε και να συζητήσουμε. Θα μαγειρέψει η Μπούμπα» (ήταν η σύζυγός του Ανδρομάχη Κορυζή, μια αρχόντισσα, κόρη πρωθυπουργού).

Τον ευχαρίστησα και βγαίνοντας από το γραφείο του ρώτησα τη γραμματέα του, την κ. Τσούκα, πού ήταν το σπίτι του υπουργού. Μου είπε Καρνεάδου 28. Το βράδυ ήμουν εκεί και πήγα να πάρω το ασανσέρ ρωτώντας τον θυρωρό σε ποιον όροφο έμενε ο κ. υπουργός. Ο τελευταίος με ύφος μου έδειξε κάτι σκάλες στα δεξιά του και μου είπε «κατέβα κάτω». Έκπληκτος κατέβηκα αρκετά σκαλοπάτια για να βρεθώ μέσα σε ένα μικρό και φροντισμένο καλαίσθητα διαμέρισμα 2 1/2 δωματίων, ένα από τα οποία ήταν το γραφείο του Παναγή Παπαληγούρα, με πλήθος τα αγαπημένα του βιβλία για φιλοσοφία και μαθηματικά.

Δεν είχα δειπνήσει βέβαια σε όλα τα σαλόνια της υψηλής κοινωνίας, αλλά η αίσθηση ότι ο τότε τσάρος της οικονομίας («κράτησέ μου τον πληθωρισμό κάτω από το 5%, του έλεγε ο Καραμανλής, και κάνε ό,τι θέλεις με την οικονομία»), ο υπουργός που στα προδικτατορικά χρόνια είχε βάλει την υπογραφή του στις μεγαλύτερες συμβάσεις που άλλαξαν την πορεία της χώρας (Αλουμίνιο, Διυλιστήρια Πετρελαίου, Ναυπηγεία, Ολυμπιακή Αεροπορία, Χημικά Λιπάσματα), σε επενδύσεις εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων, ζούσε στριμωγμένος σε ένα υπόγειο, ήταν τόσο συγκλονιστική, ώστε θα την καταθέτω πάντοτε σαν μαρτυρία του ήθους ενός μεγάλου πολιτικού.

Άλλες εποχές, άλλα ήθη, μπορεί να πει με ολίγη ειρωνεία ο σύγχρονος γιάπης! Δεν είναι, όμως, έτσι! Ο Παπαληγούρας, ο Ράλλης, ο Αβέρωφ, ο Ζίγδης, ο Μαρκεζίνης και πολλοί άλλοι της εποχής τους ανάλωσαν στη διάρκεια της πολιτικής τους καριέρας τις μεγάλες οικογενειακές τους περιουσίες. Πάλεψαν στην πολιτική από φιλοδοξία, ακόμη και από φιλαρχία, αλλά ποτέ για να πλουτίσουν από το δημόσιο χρήμα, ενώ σήμερα αρκετοί ανεπάγγελτοι μπαίνουν στην πολιτική για να πλουτίσουν.

Και αυτή η στάση των παλαιών, χωρίς να θέλω να κάνω μάθημα ηθικής, νομίζω ότι συνιστά μια συμπεριφορά που προσδιόρισε και την πορεία της οικονομίας και της χώρας. Μπορεί η σκανδαλολογία να ανθούσε και τότε (βλέπε τα περί βραχωδών οικοπέδων του Καραμανλή), πιθανόν κάποιοι στο περιβάλλον των υπουργών να μάζεψαν λεφτά από έργα και προμήθειες, αλλά τα μεγάλα βιομηχανικά και άλλα έργα που έβγαλαν την Ελλάδα από την υπανάπτυξη και έδωσαν δουλειά σε χιλιάδες εργαζόμενους, δεν θα μπορούσαν να προχωρήσουν αν τις σχετικές συμβάσεις δεν τις υπέγραφαν πολιτικοί σαν τον Παπαληγούρα, τον Πρωτοπαπαδάκη, τον Ράλλη κ.ά., που ήσαν υπεράνω πάσης υποψίας και η προσωπική εντιμότητα των οποίων δεν αμφισβητήθηκε ποτέ από την αντιπολίτευση και ειδικά την Αριστερά!

Τα μεγάλα συμφέροντα ήσαν και τότε πανίσχυρα και ο Ωνάσης συγκρουόταν με τον Νιάρχο, ο Μποδοσάκης με τον Ανδρεάδη κ.λπ. για το ποιος θα κάνει τις συγκεκριμένες επενδύσεις, ποτέ κανένας όμως από αυτούς δεν τόλμησε να ισχυριστεί ότι ο Παπαληγούρας ευνόησε τον έναν εις βάρος του άλλου.

[…]

Ο σημερινός υπουργός Οικονομίας και Οικονομικών κ. Γ. Αλογοσκούφης ονόμασε πριν από ένα μήνα τη μεγάλη αίθουσα συσκέψεων του 6ου ορόφου του υπουργείου στην πλατεία Συντάγματος, αίθουσα Παναγή Παπαληγούρα και την κόσμησε με τα πορτρέτα όλων των πολιτικών που κατείχαν αυτό το δύσκολο χαρτοφυλάκιο μετά τη μεταπολίτευση, και πρόθεσή του είναι να προσκαλεί κατά τακτά διαστήματα τους επιζώντες, για να συζητούν γενικότερα θέματα για την πορεία της οικονομίας.

Η πρωτοβουλία αυτή για την απόδοση τιμής και σεβασμού στον Παναγή Παπαληγούρα, τον υπουργό που έκανε πράξη τον κοινωνικό ριζοσπαστισμό του Καραμανλή, είναι αξιέπαινη και συμβολική για μια εποχή που δυστυχώς δεν έχει συγκρατήσει τις ηθικές αρετές του Κορίνθιου πολιτικού, που έφυγε πρόωρα το ’93 χτυπημένος από βαριά αρρώστια, για την αντιμετώπιση της οποίας η γυναίκα του πούλησε ό,τι περιουσιακό στοιχείο τούς είχε απομείνει.

*Στην κεντρική φωτογραφία του παρόντος άρθρου, ο εικονιζόμενος Παναγής Παπαληγούρας αποτελεί έργο του Μιχαήλ Βαφειάδη (πηγή: bankofgreece.gr).

Sports in

Aπορρίφθηκε από την εισαγγελία το αίτημα του Ντάνι Άλβες για προσωρινή αποφυλάκιση

Αρνητική ήταν η απάντηση της Εισαγγελίας της Βαρκελώνης στο αίτημα του Ντάνι Άλβες να αποφυλακιστεί προσωρινά, μετά την καταδίκη του για σεξουαλική επίθεση σε νεαρή γυναίκα.

Ακολουθήστε το in.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

in.gr | Ταυτότητα

Διαχειριστής - Διευθυντής: Λευτέρης Θ. Χαραλαμπόπουλος

Διευθύντρια Σύνταξης: Αργυρώ Τσατσούλη

Ιδιοκτησία - Δικαιούχος domain name: ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ ΜΜΕ Α.Ε.

Νόμιμος Εκπρόσωπος: Ιωάννης Βρέντζος

Έδρα - Γραφεία: Λεωφόρος Συγγρού αρ 340, Καλλιθέα, ΤΚ 17673

ΑΦΜ: 800745939, ΔΟΥ: ΦΑΕ ΠΕΙΡΑΙΑ

Ηλεκτρονική διεύθυνση Επικοινωνίας: in@alteregomedia.org, Τηλ. Επικοινωνίας: 2107547007

Τρίτη 19 Μαρτίου 2024