Άλκηστις Πρωτοψάλτη: Δεν φοβάμαι τίποτα γιατί είμαι ελεύθερη και η γνώμη μου, όταν πρέπει να τη διατυπώσω, ξεκάθαρη

Πριν από 45 χρόνια ακριβώς, τον Σεπτέμβριο του 1975, σε μια συναυλία στο Παλέ ντε Σπορ της Θεσσαλονίκης, μια νέα τραγουδίστρια ανεβαίνει για πρώτη φορά στη σκηνή. Είναι η, 20χρονη τότε, Αλκηστις Πρωτοψάλτη – έτσι όπως είχε «βαφτίσει» ο Δήμος Μούτσης την Αλκηστη Αττικιουζέλ με καταγωγή από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Σε δικό του δίσκο άλλωστε – την «Τετραλογία» με τραγούδια σε στίχους των Καβάφη, Σεφέρη, Ρίτσου και Καρυωτάκη – είχε κάνει, πριν από λίγους μήνες, την πρώτη της δισκογραφική εμφάνιση. Μια στροφή σε μια πορεία που είχε ξεκινήσει από τον αθλητισμό και προοιώνιζε λαμπρές επδόσεις στον στίβο. Η πορεία άλλαξε, οι επιδόσεις όμως ήρθαν στο τραγούδι. Η πρώτη μεγάλη επιτυχία το «Θα σε ξανάβρω στους μπαξέδες» του Ηλία Ανδριόπουλου από τα «Γράμματα στον Μακρυγιάννη» που, λόγω αναφοράς στην 3η Σεπτεμβρίου, έγινε ο «ύμνος» που ακολουθούσε το ΠΑΣΟΚ στην τελική ευθεία για την κατάκτηση της εξουσίας.

Από τότε, «ξαναβρήκαμε» την Αλκηστη Πρωτοψάλτη σε σπουδαίες στιγμές που άφησαν τη σφραγίδα τους στο ελληνικό τραγούδι. Με τη φωνή της ήταν πάντα εκεί, στους μεγάλους έρωτες, στις μικρές νοσταλγίες μας, στις απογοητεύσεις, στα ψαξίματα, στις ανευρέσεις μας. Κάτι σαν το σάουντρακ της ζωής μας. Την ξαναβρήκαμε σε συνεργασίες με σπουδαίους συνθέτες, στον εμβληματικό δίσκο «Κυκλοφορώ κι οπλοφορώ» του Σταμάτη Κραουνάκη και της Λίνας Νικολακοπούλου, στις πρώτες σκηνοθετημένες μουσικές παραστάσεις, στη συνεργασία της με τον Δημήτρη Παπαιωάννου στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, με τον Νίκο Αντύπα σε τραγούδια που διαμόρφωσαν έναν νέο ήχο αλλά και σε συναυλίες σε όλον τον κόσμο και συνεργασίες με μεγάλες συμφωνικές ορχήστρες – την ξαναβρήκαμε και ως υπουργό Τουρισμού στην υπηρεσιακή κυβέρνηση του 2015. Και την ξαναβρίσκουμε, αυτή τη δύσκολη περίοδο, σε Covid-free συναυλίες. Ολα αυτά – και κάποια άλλα – ήταν η αφορμή για την κουβέντα μας που, λόγω μιας γνωριμίας σαράντα χρόνων, δεν μπορέσαμε να την κρατήσουμε στον «δημοσιογραφικό πληθυντικό».

Εχεις μια συναυλία μπροστά σου στην Αθήνα, στις 15 Σεπτεμβρίου στο Ηρώδειο, με την ορχήστρα Εστουδιαντίνα Νέας Ιωνίας και τίτλο «Με άρωμα Ανατολής». Ποια είναι τα δικά σου αρώματα, η δική σου αίσθηση από την Ανατολή;

Κατ’ αρχήν να πω ότι είμαστε όλοι ενθουσιασμένοι με την επανεκκίνησή μας. Αυτή είναι η συναυλία που διεκόπη λόγω Covid-19 στο Μέγαρο Μουσικής και χαιρόμαστε που θα την παρουσιάσουμε τώρα και στο Ηρώδειο τηρώντας βέβαια αυστηρά όλα τα μέτρα ασφαλείας. …Ο ήχος της Εστουδιαντίνας μου ξύπνησε μνήμες από τα παιδικά μου χρόνια και, έτσι, ο τίτλος γεννήθηκε αυθόρμητα. Με άρωμα Ανατολής, με άρωμα Μεσογείου, με άρωμα Ελλάδας. Είναι η μυρωδιά από το γιασεμί της γιαγιάς μου στον κήπο μας στην Αλεξάνδρεια, είναι η λεβάντα από τη Σμύρνη των παππούδων του Ανδρέα Κατσιγιάννη, του εμπνευστή της ορχήστρας, είναι η κάθε ανατολή που βλέπει ο καθένας με τα μάτια της ψυχής του.

Ποιο είναι το ρεπερτόριο της συναυλίας;

Βασίζεται σε κάποια τραγούδια μου που έχουν, φανερά ή κρυφά, την Ανατολή μέσα τους και τα οποία αγκαλιάσαμε με έναν διαφορετικό τρόπο, κάποια τραγούδια διασκευασμένα από την ορχήστρα που μου άρεσαν πολύ και, φυσικά, δεν λείπουν τα ορχηστρικά της Εστουδιαντίνας που ενώνονται με μαγικό τρόπο στο σταυροδρόμι της Δύσης και της Ανατολής, των Βαλκανίων και της Μεσογείου.

Επονται ωστόσο τρεις συναυλίες στην Κύπρο 19, 20 και 22 Σεπτεμβρίου με τραγούδια της Μελίνας Μερκούρη. Γιατί πιστεύεις ότι αυτή η γυναίκα εξακολουθεί να αποτελεί πηγή έμπνευσης;

Οι συναυλίες αυτές ήταν να ξεκινήσουν από τη Μικρή Επίδαυρο φέτος τον Ιούνιο αφού το 2020 ανακηρύχθηκε από το υπουργείο Πολιτισμού «Ετος Μελίνας Μερκούρη» για τα 100 χρόνια από τη γέννησή της. Δυστυχώς, λόγω Covid, μεταφέρθηκαν για το 2021 και έτσι θα ξεκινήσουμε από την Κύπρο. Τη Μελίνα τη γνώρισα και τη λάτρεψα. Είμαστε γεννημένες την ίδια ημέρα, στις 18 Οκτωβρίου. Ηταν το πρότυπό μου σε πολλά θέματα, τη θαύμαζα και θα με εμπνέει πάντα! Μία γυναίκα φωτεινή, χαρισματική, με μια ζωή δίχως όρους, με απέραντη αγάπη για την Ελλάδα, την Ελευθερία και τη Δημοκρατία. Σύμβολο που στιγμάτισε με τα λόγια, τις πράξεις και την παρουσία της ολόκληρο τον κόσμο. Μια συνταρακτική προσωπικότητα που αγωνίστηκε, πολεμήθηκε, αγαπήθηκε και αγάπησε, έπαιξε, ερμήνευσε και έφτασε στην κορυφή. Οι κορυφές ήταν για τη Μελίνα! Χαίρομαι για τις συναυλίες αυτές που θα μας θυμίσουν έντονα τα τραγούδια που χάραξε στην πορεία της.

Αναφέρθηκες προηγουμένως στις παιδικές σου μνήμες από τον γενέθλιο τόπο, την Αλεξάνδρεια. Τι κουβαλάς ακόμη από εκείνο το κοριτσάκι που, έξι χρονών, ήρθε με τους γονείς του από την Αίγυπτο στην Αθήνα; Σου έχει αφήσει κάτι αυτή η ανατροπή σε τόσο τρυφερή ηλικία;

Η γεύση, από πικρή, με τα χρόνια έγινε γλυκόπικρη. Ο χρόνος τα αλλάζει, τα μαλακώνει όλα. Καθοριστικό ρόλο γι’ αυτό έπαιξαν δύο γεγονότα. Καταρχήν μία εκπομπή του Mega με τον δημοσιογράφο Γιάννη Πολίτη όταν με το συνεργείο του πήγαμε να βρούμε το σπίτι μου στην Αλεξάνδρεια! Επισκεφθήκαμε το σχολείο μου – το Αβερώφειο -, περπατήσαμε στη γειτονιά που γεννήθηκα, κάναμε βόλτα στον Νείλο. Η ένταση εκείνης της εβδομάδας ήταν πολύ μεγάλη… Και, μετά από αρκετά χρόνια, η συναυλία μου στη βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας! Αξέχαστες στιγμές. …Από τα παιδικά μου χρόνια, έχω εικόνες με χρώμα πορτοκαλί από την ανατολή του ήλιου στην παραλία όταν βγαίναμε βόλτα με τον πατέρα μου, τη μυρωδιά από τα φαλάφελ, τη βουή του κόσμου, τα αμαξάκια, τον παγωτατζή, το γέλιο της μητέρας μου που αντηχούσε σαν καμπάνα, την αγκαλιά της, το σχολείο, τους συμμαθητές μου, τα παιχνίδια. Αλλά και τις ημέρες που μάζευαν τα πράγματα στο σπίτι γιατί έπρεπε να φύγουμε από την Αίγυπτο. Ευτυχώς ήρθαμε στην Ελλάδα.

Και στην Ελλάδα σαν να σε περίμενε η μουσική και το τραγούδι. Πέρα από τη φωνή σου, τι άλλο έχεις επενδύσει σε αυτήν τη δουλειά;

Εχω επενδύσει στους συνοδοιπόρους της ζωής μου, στους φίλους μου, στους ανθρώπους που μεγαλώνουμε μαζί. Πιστεύω ότι πρέπει να κάνεις το καλό στα πιο μικρά και ασήμαντα πράγματα, πιστεύω στον εθελοντισμό, στην προσφορά στην κοινωνία και μου αρέσει να ενώνω τη φωνή μου με αυτούς που η φωνή τους δεν ακούγεται. Εχω ζήσει μοναδικές στιγμές που ελαφρώνουν την ψυχή μου και την κάνουν πιο δυνατή.

Εχεις δουλέψει αρκετά χρόνια σε αυτό το πλαίσιο που συνηθίζουμε να λέμε «καλλιτεχνικές ομάδες». Είναι σημαντική η δουλειά της ομάδας στο τραγούδι;

Οι συνεργασίες όπως και οι επιλογές είναι ό,τι πιο σημαντικό στη ζωή του καλλιτέχνη. Η μετατροπή του «Εγώ» σε «Εμείς» είναι απαραίτητη. Μέσα σε αυτά τα χρόνια συνεργάστηκα με πολλούς. Δεν ταίριαζα με όλους αλλά όλοι με ενδιέφεραν καλλιτεχνικά. Ετσι προχώρησα. Εχω συναλλαγεί με υπέροχα άτομα, με δύσκολα άτομα, αλλά έμαθα να ξεχωρίζω τους ανθρώπους από το έργο τους. Υπάρχει μια τεράστια πεδιάδα μέσα στον χώρο της μουσικής και ένα παγκάκι με μια θέση. Αυτή είναι η θέση μου. Να στέκομαι και να αφουγκράζομαι. Να αναπνέω καθαρό αέρα και να προχωρώ προς την ουσία της ζωής.

Στις «Πίσω μου σελίδες» ο Διονύσης Σαββόπουλος αναφέρεται σε μία «ευαίσθητη αθλήτρια», χαρακτηρισμός που, για κάποιον λόγο, θεωρώ ότι σου ταιριάζει. Είναι, τελικά, το τραγούδι ένα είδος αθλητισμού και πρωταθλητισμού;

Ευαίσθητος ετυμολογικά σημαίνει εκείνος που έχει σε καλό – ή καλύτερο από το σύνηθες βαθμό – ανεπτυγμένες τις αισθήσεις του. Τη θεωρώ προτέρημα την ευαισθησία, είναι δύναμη. Βέβαια έχεις να αντιμετωπίσεις μεγάλο αριθμό συναισθημάτων που πολλές φορες σε φτάνει στα όρια οδύνης και άγχους και γι’ αυτόν τον λόγο δημιουργούνται οι ψυχικές πανοπλίες με κύριο χαρακτηριστικό την αγάπη. Τίποτα δεν υπάρχει μόνο του, ξεκρέμαστο στη γη και όλοι έχουμε ένα είδος προστασίας που μας τυλίγει. …Ναι, βέβαια! Η μουσική είναι ένας Μαραθώνιος διαρκείας. Σε κάθε συναυλία, σε κάθε παράσταση, σε κάθε καινούργιο τραγούδι δίνεις εξετάσεις. Δεν υπάρχει εφησυχασμός… Πρέπει να φροντίζεις τη φωνή σου, το σώμα, το μυαλό και την ψυχή σου. Να ανανεώνεσαι και να αποδίδεις το μέγιστο του εσωτερικού σου κόσμου. Δεν πρέπει να επαναπαύεσαι στα κεκτημένα, να πηγαίνεις αντίθετα στο ρεύμα και να καταθέτεις με ειλικρίνεια το πιο βαθύ σου «θέλω». Είναι η απόλαυση του «κόβω το νήμα».

Παίζει ρόλο η καλή φυσική κατάσταση – την οποία εσύ φροντίζεις – στη δουλειά σου;

Η καλή φυσική κατάσταση παίζει γενικά ρόλο στη ζωή του ανθρώπου. Πόσο μάλλον για έναν καλλιτέχνη που χρειάζεται το maximum των δυνατοτήτων του επί σκηνής. Το κυριότερο όμως είναι η ανάσα που είναι η τέχνη της καρδιάς.

Τους τελευταίους μήνες ζούμε μια αλλόκοτη και πρωτόγνωρη πραγματικότητα. Σε αυτό το διάστημα πολλοί συνάδελφοί σου – με την ευρύτερη έννοια – έχουν απασχολήσει την επικαιρότητα για λόγους άσχετους με τη δουλειά τους και όχι πάντα με θετικό τρόπο. Γενικά, όταν οι καλλιτέχνες μιλάνε για πολιτικά, ακούν, συχνά, το «Σκάσε και τραγούδα». Οταν δεν μιλάνε, τους λένε «Δεν παίρνεις θέση». Ποια είναι η δική σου γνώμη;

Δεν φοβάμαι τίποτα γιατί είμαι ελεύθερη (από τον Καζαντζάκη) και η γνώμη μου, όταν πρέπει να τη διατυπώσω, ξεκάθαρη. Κάνω ή λέω αυτό που θεωρώ σωστό και δεν υποκύπτω ουδέποτε στις «λέξεις» που θα μετατοπίσουν τη συνείδησή μου.

Μια καλή πάσα για να ρωτήσω τι σου έχει μείνει, τεσσερισήμισι μήνες μετά, από τη συναυλία σου πάνω στο φορτηγό στους δρόμους της Αθήνας και τις αντιδράσεις που προκάλεσε;

Ηταν το δικό μου ευχαριστώ σε όλους τους ανθρώπους της πρώτης γραμμής που μας στήριξαν για να κρατηθεί η ζωή μας εκείνες τις μέρες και στους συμπολίτες μου που άντεξαν και αντέχουν. Εκείνο το πρωινό στις γειτονιές της Αθήνας ήταν συγκλονιστικό. Ηταν πολύ μεγαλύτερο από εμάς. Αυτό που ζήσαμε, αυτά που νιώσαμε όσο και να τα περιγράψω ποτέ δεν θα δοθούν στην πραγματική τους διάσταση. Ηταν κάτι μοναδικό. Η συγκινητική αντίδραση στα μπαλκόνια, τους δρόμους, τα στενά, το ξάφνιασμα, οι φωνές χαράς μετά την πρώτη έκπληξη, όλα αυτά ήταν η αλήθεια της στιγμής. Πρόσωπα μοναδικά. Κοιτούσα τα παράθυρα, τις βεράντες και προσπαθούσα με τη φωνή μου να διαπεράσω τους τοίχους και να δώσω ένα μήνυμα αισιοδοξίας. Επί 3,5 ώρες όρθια με τους τρεις μουσικούς μου και τον ηχολήπτη κοιτώντας στον ουρανό και ενώνοντας τη φωνή μου με τις ψυχές των συμπολιτών μου. …Εκρηξη και συναισθήματα μεγατόνων. Δεν μπορούσα να διαχειριστώ τόση αγάπη. Το είχα ανάγκη κι εγώ αυτό το ξέσπασμα. Ηταν σαν ορμητικό κρυστάλλινο νερό. Τους ευχαριστώ για άλλη μια φορά. Αυτά τα μηνύματα αγάπης θα τα κρατήσω στο οροπέδιο της ψυχής μου. Είναι τα μετάλλιά μου. Ηταν μία συναυλία με μοναδική αμοιβή την ανάταση της ψυχής μας! Αυτή η μέρα ήταν από τις πιο σημαντικές στη 45χρονη πορεία μου στο τραγούδι.

Οσο για τα υπόλοιπα, δεν έχω να πω κάτι ιδιαίτερο. Είμαι άνθρωπος δημοκρατικός και πιστεύω στην ελευθερία του λόγου. Ο καθένας μπορεί να εκφραστεί όπως θέλει. Απόψεις και απόψεις. Απλά, είναι πολύ θλιβερό να υπάρχει τόσος φθόνος και κακία. Τελικά, διαπιστώνω για άλλη μία φορά ότι ο καθένας «βλέπει» αυτό που έχει μέσα του.

Σε μία εποχή ρευστή και επισφαλή, εσύ έχεις ανασφάλειες; Καλλιτεχνικές ή ακόμη και οικονομικές;

Φυσικά. Τα έχω όλα στο κεφάλι μου, γυρνούν σαν δορυφόροι. Δύει κι αυτό το καλοκαίρι, δύει κι αυτή η χρονιά, η πιο άδικη, η πιο σκληρή και η πιο αδικημένη. Ελπίζω να καταφέρουμε να επιστρέψουμε γρήγορα στην καθημερινότητα που ξέρουμε …Μου λείπουν οι αγκαλιές και η επαφή με τους ανθρώπους, μου λείπει η ξεγνοιασιά, σιχάθηκα πια την αδράνεια. Ελπίζω στην ευλογημένη λέξη «άρση». Αρση μέτρων, άρση βαρών και επανεκκίνηση της ζωής μας από εκεί που την αφήσαμε…