20/2/1968: Ο Εγκέλαδος νεκρώνει τον Άγιο Ευστράτιο

Τη νύχτα της 19ης προς την 20ή Φεβρουαρίου 1968 μια σφοδρότατη σεισμική δόνηση 7,1 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ έπληξε το Βόρειο Αιγαίο, προπάντων δε το νησί του Αγίου Ευστρατίου, νοτιοδυτικά της Λήμνου.

Συνεπεία του σεισμού αυτού 20 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους και 39 τραυματίστηκαν. Κατέρρευσαν 175 κτίρια, ενώ 2.348 υπέστησαν βλάβες. Μικρότερης έκτασης ήταν οι ζημιές στη Λήμνο, τη Λέσβο και τη Βόρεια Εύβοια. Παρατηρήθηκε θαλάσσιο κύμα στις νότιες ακτές της Λήμνου, το οποίο στο λιμάνι της Μύρινας είχε ύψος 1,2 μ.

Μετά τον κύριο σεισμό ακολούθησαν πολλοί μετασεισμοί, ο μεγαλύτερος των οποίων (5,5 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ) σημειώθηκε στις 24 Απριλίου.

Ο μοναδικός οικισμός του νησιού, χτισμένος στο βορειοδυτικό τμήμα του, διατηρεί ελάχιστα δείγματα από την αλλοτινή παραδοσιακή αρχιτεκτονική του, όπως αυτή έχει αποτυπωθεί στο πλούσιο αρχείο του Bασίλη Mανικάκη, τοπικού φωτογράφου.

Σε αυτό προβάλλονται η παλαιά Xώρα με το λιμάνι της, η καθημερινή ζωή των κατοίκων του Aγίου Eυστρατίου από το 1940 έως το 1970, οι γιορτές και οι τελετές τους, η εξορία και ο μεγάλος σεισμός του 1968.

Ο Άγιος Ευστράτιος στο διάβα των αιώνων

Το νησί κατοικήθηκε κατά τους Προϊστορικούς Χρόνους (πιθανώς από την Πρώιμη Χαλκοκρατία, 2800-1900 π.Χ.). Λείψανα της αρχαιότητας έχουν εντοπιστεί στους λόφους του Αγίου Μηνά, του Αγίου Αλεξίου και του Προφήτη Ηλία.

Κατά τους Ιστορικούς Χρόνους φαίνεται ότι ο Άγιος Ευστράτιος ακολούθησε την τύχη της Λήμνου. Σύμφωνα με μια εκδοχή, το νησί οφείλει την ονομασία του στον όσιο Ευστράτιο τον θαυματουργό, ο οποίος ήρθε σε αυτό από τη Βιθυνία επί Εικονομαχίας, μόνασε και απεβίωσε εδώ.

Με χρυσόβουλο του βυζαντινού αυτοκράτορα Βασιλείου Β’ του Βουλγαροκτόνου (976-1025) ο Άγιος Ευστράτιος παραχωρήθηκε στην αγιορείτικη μονή της Μεγίστης Λαύρας, γνώρισε δε δημογραφική και οικονομική ανάπτυξη ως κτήμα της μονής. Έπειτα από περίοδο ερήμωσης εξαιτίας των πειρατικών επιδρομών, το νησί κατοικήθηκε εκ νέου γύρω στα μέσα του 16ου αιώνα.

Ο Άγιος Ευστράτιος απελευθερώθηκε στις 18 Οκτωβρίου 1912, κατά τη διάρκεια του Α’ Βαλκανικού Πολέμου.

Το νησί αποτέλεσε τόπο εξορίας για τους αντιφρονούντες από το 1928 έως το 1963. Μεταξύ άλλων προσωπικοτήτων, εδώ εκτοπίστηκαν ο Δημήτρης Γληνός, ο Κώστας Βάρναλης, ο Γιάννης Ρίτσος και ο Μάνος Κατράκης.