Πρέσπες, Ορεστιάδα, Οχρίδα: Το λίκνο της γεωργίας στην Ευρώπη

Τις λίμνες Πρέσπες, Ορεστιάδα (λίμνη Καστοριάς) και Οχρίδα σε Ελλάδα και ΠΓΔΜ θα μελετήσει πρώτη φορά σε βάθος και από κοινού ένα ευρωπαϊκό ερευνητικό πρόγραμμα, που έχει ως απώτερο στόχο να φωτίσει τη γέννηση της γεωργίας στην Ευρώπη.

Οι λίμνες στο βορρά της Ελλάδας και στα νότια Βαλκάνια, που θεωρούνται ένα μοναδικό «αρχείο» της περιβαλλοντικής και πολιτισμικής ιστορίας της Ευρώπης, παραμένουν κατ’ ουσίαν ανεξερεύνητες μέχρι σήμερα.

Οι λίμνες αυτές θεωρούνται λίκνο της ευρωπαϊκής γεωργίας, καθώς οι γεωργικές τεχνικές από τη Δυτική Ασία έφθασαν εδώ αρχικά, προτού εξαπλωθούν στην υπόλοιπη Ευρώπη, πριν από τουλάχιστον 8.000 χρόνια.

Η διεθνής ερευνητική ομάδα έχει ως επικεφαλής τους καθηγητές Προϊστορικής Αρχαιολογίας Άλμπερτ Χάφνερ και Παλαιοοικολογίας Γουίλι Τίνερ του ελβετικού Πανεπιστημίου της Βέρνης, την καθηγήτρια Νεολιθικής Αρχαιολογίας Έιμι Μπογκάαρντ του βρετανικού Πανεπιστημίου της Οξφόρδης και τον ομότιμο καθηγητή Προϊστορικής Αρχαιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Κώστα Κωτσάκη.

Το πενταετές πρόγραμμα EXPLO μόλις επιλέχθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας (ERC) για να χρηματοδοτηθεί στο πλαίσιο των επιχορηγήσεων συνέργειας (Synergy Grants), μαζί με άλλα 26 ερευνητικά προγράμματα.

Το διεπιστημονικό πρόγραμμα θα συνδυάσει πρώτη φορά την υποβρύχια αρχαιολογία με μεθόδους των οικολόγων, των βιολόγων και των κλιματολόγων, σε συνδυασμό με τη βοήθεια υπολογιστικών μοντέλων, ώστε να καταλήξει σε βάσιμες εκτιμήσεις για τη διαχρονική αλληλεπίδραση του κλίματος με τους ανθρώπους των πρώτων γεωργικών κοινοτήτων στην περιοχή.

Μεταξύ άλλων, θα διερευνηθεί ποιες επιπτώσεις είχε η ανάδυση της γεωργίας στο τοπικό οικοσύστημα, καθώς και πόσο καλά οι πρώτοι γεωργοί προσαρμόστηκαν στις περιβαλλοντικές προκλήσεις.

Ο Άλμπερτ Χάφνερ, ο οποίος είχε την πρωτοβουλία για τη νέα έρευνα, έχει διεθνή φήμη στο πεδίο της προϊστορίας και ειδικότερα των προϊστορικών παραλίμνιων οικισμών. Έως τώρα είχε ασχοληθεί με τις αλπικές λίμνες, αλλά τώρα στρέφει το ενδιαφέρον τους στις βαλκανικές.

Όπως δήλωσε, «αυτές οι περιοχές, που ουσιαστικά δεν έχουν καθόλου μελετηθεί μέχρι σήμερα, έχουν τεράστια επιστημονική αξία. Μπορεί να αποδειχθούν εξίσου σημαντικές με τους παραλίμνιους οικισμούς της Νεολιθικής Εποχής και της Εποχής του Χαλκού γύρω από τις Άλπεις».

Οι ερευνητές σχεδιάζουν ανασκαφές και συλλογή δειγμάτων δέντρων από τις Πρέσπες, την Ορεστιάδα (λίμνη Καστοριάς) και την Οχρίδα, ώστε να μπορέσουν να κάνουν δενδροχρονολόγηση ακριβείας με τη μέθοδο του ραδιενεργού άνθρακα-14.

Ήδη έγιναν δοκιμαστικές ανασκαφές και συλλογή δειγμάτων το 2016 και το 2018, που άφησαν πολλές υποσχέσεις για το μέλλον.