Ελλάδα – Ρωσία: Από τις σχέσεις στοργής με το «ξανθό γένος» στη σύγκρουση

Η τρέχουσα επιδείνωση των ελληνορωσικών σχέσεων, που μένει να δούμε ποια κλίμακα θα πάρει δεδομένου ότι μέχρι τώρα οι δύο πλευρές δείχνουν να θέλουν να κρατήσουν συγκριτικά χαμηλούς τόνους, ήρθε σε συνέχεια μιας περιόδου όπου τουλάχιστον σε επίπεδο ρητορικής η ελληνική πλευρά έδειχνε να επενδύει ιδιαίτερα στις σχέσεις με τη Ρωσία.

Για την ακρίβεια, για μεγάλο διάστημα η κυβέρνηση προσπάθησε να καλλιεργήσει την εικόνα ότι η Ρωσία μπορεί να είναι μια εναλλακτική πλευρά υποστήριξης των ελληνικών θέσεων.

Όταν στις 8 Απριλίου 2015 ο Αλέξης Τσίπρας συναντούσε τον Βλαντιμίρ Πούτιν στη Μόσχα έσπευδε να υπογραμμίσει την προοπτική αναβάθμισης των ελληνορωσικών σχέσεων. Είχε αναφερθεί στις «βαθιές ρίζες» και «διαχρονικές σχέσεις» που διέπουν τους δύο λαούς, τονίζοντας πως στόχος είναι η επανεκκίνηση των διμερών σχέσεων προς όφελος των δύο χωρών, αλλά και προς όφελος της σταθερότητας και της ασφάλειας στην περιοχή.

«Υπάρχουν βαθιές και διαχρονικές σχέσεις που συνδέουν τους δύο λαούς και εξαιτίας των κοινών αγώνων και εξαιτίας της κοινής θρησκευτικής παράδοσης και αυτή η σχέση διατηρήθηκε με αισθήματα φιλίας των δύο λαών. Ο σκοπός της παρουσίας μου είναι να φροντίσουμε να επανεκκινήσουμε τις ελληνορωσικές σχέσεις προς όφελος και των δύο χωρών αλλά και προς όφελος της ασφάλειας και της σταθερότητας της ευρύτερης περιοχής» επισήμανε χαρακτηριστικά.

Εγκαρδιότητα

Εγκάρδιος ήταν και ο Ρώσος Πρόεδρος, που όμως δεν παρέλειψε να υπογραμμίσει ότι «το 2013 ο όγκος των συναλλαγών είχε διπλασιαστεί. Πέρυσι όμως είχαμε μείωση κατά 40%. Πρέπει να συζητήσουμε και να δούμε τι θα κάνουμε για να επαναφέρουμε τις σχέσεις μπροστά».

Μάλιστα η γερμανική εφημερίδα Bild είχε δώσει ιδιαίτερη βαρύτητα στην όλη συνάντηση, θεωρώντας ότι θα μπορούσε να αποτελέσει αφετηρία συντονισμένης επίθεσης κατά της γερμανίδας καγκελαρίου, αναφερόμενη στο… κοινό κομμουνιστικό παρελθόν των δύο ανδρών.

Εκείνη την περίοδο ήταν που συζητήθηκε και το ενδεχόμενο αναβαθμισμένης συνεργασίας της Ρωσίας με την Ελλάδα στον ενεργειακό τομέα. Το ζήτημα αυτό είχε χειριστεί από τη μεριά της ελληνικής κυβέρνησης ο Παναγιώτης Λαφαζάνης.

Ο κ. Λαφαζάνης είχε προχωρήσει στη διερεύνηση της δυνατότητας συμφωνίας για τη μεταφορά ρωσικού φυσικού αερίου που θα περνούσε από την Ελλάδα. Μάλιστα, επιμένει ακόμη και σήμερα ότι είχε εξασφαλίσει την καταβολή από τη ρωσική πλευράς προκαταβολής για την κατασκευή του έργου, που θα έδινε και μια συνολική χρηματοδοτική ανάσα στη χώρα.

Υπενθυμίζουμε ότι ο κ. Λαφαζάνης με την ιδιότητα του ως υπουργός Παραγωγικής Ανασυγκρότησης, Περιβάλλοντος και Ενέργειας, είχε πραγματοποιήσει επίσημη επίσκεψη στη Ρωσία στα τέλη Μαρτίου 2015 και είχε συναντηθεί και με τον Ρώσο υπουργό Ενέργειας Αλεξάντερ Νόβακ αλλά και τον επικεφαλής της ρωσικής εταιρείας Gazprom Αλεξέι Μίλερ αλλά και άλλους Ρώσους αξιωματούχους.

Μονομερείς… ρωσικές ενέργειες

Μάλιστα ο κ. Λαφαζάνης είχε δηλώσει στη Βουλή το Μάιο του 2015 ότι «Εμείς μονομερώς προχωρήσαμε στον αγωγό… Προχωρήσαμε χωρίς να ρωτήσουμε τους υπερατλαντικούς συμμάχους μας, οι θέσεις των οποίων άλλωστε είναι γνωστές κι εκφράζουν τα δικά τους συμφέροντα. Εμείς υπηρετούμε το εθνικό μας συμφέρον». «Στήριξα τον αγωγό ρωσικού φυσικού αερίου όταν πήγα στη Ρωσία και το ίδιο έκανε και ο πρωθυπουργός, Αλέξης Τσίπρας, σε κεντρικό επίπεδο… Η Ελλάδα δεν είναι προτεκτοράτο, ούτε μπανανία. Είναι χώρα ανεξάρτητη και ακολουθεί ανεξάρτητο δρόμο», είχε προσθέσει.

Ο κ. Λαφαζάνης έχει επαναλάβει ότι υπήρχαν προχωρημένες συνεννοήσεις, τις οποίες εγκατέλειψε η ελληνική κυβέρνηση μετά την υποχώρηση του 2015. Σε συνέντευξή του 2016 υποστήριζε ότι: «Στη Ρωσία είχα πάει εγώ και είχα ζητήσει και χρηματοδοτική στήριξη και την είχα επιτύχει, μέσω του αγωγού με ρωσικό φυσικό αέριο που θα κατασκευάζαμε και θα περνούσε από την Ελλάδα. Ο αγωγός για τον οποίον έγινε η συμφωνία, αν εφαρμοζόταν θα άλλαζε πολλά δεδομένα και οικονομικά για την Ελλάδα και δεδομένα εξωτερικής πολιτικής, θα απέφερε μεγάλα οικονομικά οφέλη για τη χώρα.

Εγώ είχα διασφαλίσει ότι θα παίρναμε και μια προκαταβολή κάποια δισεκατομμύρια έναντι των ωφελειών που θα είχαμε από την λειτουργία του αγωγού η οποία θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για μια ανακούφιση της χώρας εκείνη την περίοδο. Θα εδίδετο η προκαταβολή, αλλά μεσολάβησε η υπογραφή του μνημονίου, η απομάκρυνση μου από το υπουργείο και η Ελλάδα επανήλθε στη λογική του ευρω- ατλαντικού οικοπέδου. Ο κ. Τσίπρας βεβαίως είχε συμφωνήσει για την προκαταβολή από τη Ρωσία. Ήταν δεδομένα όλα και γνωστά. Λέει ψέματα ο κ. Τσίπρας ότι δεν υπήρχε συμφωνία. Δεν είναι η πρώτη φορά που ο κ. Τσίπρας λέει ψέματα. Η Ρωσία δεν είναι φιλόπτωχο ταμείο. Η Ρωσία θα κάνει συμφωνίες στη βάση αμοιβαίου οφέλους».

Ερχονται τα ρούβλια

Μάλιστα τις παραμονές του δημοψηφίσματος ο κ. Λαφαζάνης είχε εμμέσως πλην σαφώς πει ότι χάρη στις αναβαθμισμένες σχέσεις με τη Ρωσία η Ελλάδα θα μπορούσε να αντέξει μια τυχόν διακοπή της χρηματοδότησης από την ΕΕ: « Γι’ αυτό και η απουσία χρημάτων από την ΕΕ δεν είναι το τέλος του κόσμου. Υπάρχουν και άλλες πηγές», είχε πει χαρακτηριστικά. Ηταν τότε που επίσημες δηλώσεις ή… ο αστικός μύθος έλεγε ότι τα ρούβλια έρχονται από ημέρα σε ημέρα. Αλλά ποτέ δεν ήρθαν…

Αξίζει να σημειώσουμε ότι το ζήτημα των σχέσεων Ελλάδας και Ρωσίας την παραμονή του δημοψηφίσματος του 2015 είχε έρθει στο προσκήνιο και το 2016 με αφορμή την αναφορά του Φρανσουά Ολάντ, όπως αυτή αποτυπώθηκε σε βιβλίο που κυκλοφόρησε στη Γαλλία, ότι την επομένη του δημοψηφίσματος του τηλεφώνησε ο Ρώσος πρόεδρος και του είπε ότι «η Ελλάδα μας ζήτησε να εκτυπώσουμε δραχμές στη Ρωσία γιατί δεν έχουν πια εκτυπωτική μηχανή για να το κάνουν».

Ο Φρανσουά Ολάντ άκουσε τον Ρώσο Πρόεδρο να ζητά την άποψή του αλλά, σχεδόν αμέσως, να συμπληρώνει «ήθελα να σου δώσω αυτή την πληροφορία για να καταλάβεις καλά ότι δεν είναι καθόλου αυτό που επιθυμούμε». Πάντως ο κ. Λαφαζάνης όταν είχε ρωτηθεί τότε σχετικά είχε επιβεβαιώσει ότι όντως στις 6 Ιουλίου 2015 είχε υπάρξει συνομιλία του Αλέξη Τσίπρα με τον Ρώσο πρόεδρο αλλά δεν είχε τεθεί θέμα εκτύπωσης δραχμών.

Παρότι ο Παναγιώτης Λαφαζάνης θα αποχωρήσει από τον ΣΥΡΙΖΑ τον Αύγουστο του 2015, η ελληνική κυβέρνηση επέμεινε να θέλει να δώσει την εικόνα μιας αναβάθμισης των ελληνορωσικών σχέσεων: Κατά τη επίσκεψη Πούτιν στην Αθήνα στις 27 Μαΐου 2016 ο Έλληνας πρωθυπουργός είχε υπογραμμίσει ότι: ««Η επίσκεψή σας επιβεβαιώνει τις ισχυρές σχέσεις μας και την πρόθεση να αναβαθμιστούν. Θέλω να επαναλάβω ότι η ενίσχυση των σχέσεών μας αποτελεί για την Ελλάδα στρατηγική επιλογή … Έρχεστε στην Ελλάδα σε μια ιδιαίτερη στιγμή που γυρίζουμε σελίδα, σταματάει η αβεβαιότητα και κοιτάμε το μέλλον με αισιοδοξία για την επανεκκίνηση της οικονομίας. Μπορούμε να ενισχύσουμε τις σχέσεις των δύο χώρων σε ένα περιβάλλον σταθερότητας και προοπτικής».

Σημειώνουμε εδώ ότι με τη συνάντηση εκείνη ξεκινούσε και επίσημα το Αφιερωματικό Έτος Ελλάδας – Τουρκίας, το οποίο δεν άφησε πίσω του κάποιες σημαντικές οικονομικές συμφωνίες.

Οι κινήσεις Καμμένου

Κανείς δεν πρέπει να ξεχνά επίσης τις κινήσεις ή δηλώσεις του Πάνου Καμμένου ο οποίος προσπαθούσε να αναδείξει τον εαυτό του ως παράγοντα ο οποίος προωθεί τις ελληνορωσικές σχέσεις. Υπήρξαν επίσης, φήμες για σχέσεις των ΑΝΕΛ με ρωσικό think tank ενώ το 2015 σε μια έξαρση… πατριωτικής διάθεσης ο υπουργός Αμυνας είχε πει ότι αν η Ελλάδα δε βρει χρηματοδότηση και στραγγαλιστεί από τις αγορές θα πάει σε Ρωσία, Κίνα και Ινδία. Είχε πει τότε πως η κυβέρνηση θα συνάψει συμφωνίες με όσους μπορεί, εκτός των δανειστών, ενώ ως παραδείγματα έφερε χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Ρωσία, η Κίνα, η Ινδία και χώρες της Μ. Ανατολής. «Έχουμε απλωθεί σε όλο τον κόσμο, και οι επαφές μας αποδίδουν» είπε χαρακτηριστικά, ο κ. Καμμένος. Πρόσθεσε δε ότι αν οι δανειστές αποφασίσουν να θέσουν την Ελλάδα εκτός Ευρωζώνης, πέραν του ότι τέτοια διαδικασία δεν προβλέπεται, επιπλέον αναλαμβάνουν «να σβήσουν» και ένα χρέος 320 δισεκατομμυρίων ευρώ.

Το 2016 ο Πάνος Καμμένος είχε προαναγγείλει τη συμπαραγωγή καλάσνικοφ με τη Ρωσία όταν τελειώσει το εμπάργκο.

«Έχει όμως πολύ μεγάλη σημασία η επέκταση των συνεργασιών των αμυντικών μας βιομηχανιών με άλλες βιομηχανίες. Διότι, η Ελλάδα, καταρχήν, μπορεί να προσφέρει, έχοντας τη συμπαραγωγή ενός προϊόντος με μία χώρα εκτός ΝΑΤΟ και εκτός ΕΕ, τη δυνατότητα πιστοποίησης του προϊόντος, δηλαδή να πιστοποιηθεί ένα προϊόν το οποίο παράγεται σήμερα στη Ρωσία. Θα ήθελα να σας πω, ότι μόλις τελειώσει το θέμα του εμπάργκο, υπάρχει ήδη συνεργασία μεταξύ της Ελλάδος και της Ρωσίας και των Ελληνικών Αμυντικών Συστημάτων, για την παραγωγή του “καλάσνικοφ” στην Πάτρα. Μόλις τελειώσει το θέμα των μέτρων του εμπάργκο, θα ξεκινήσει η συμπαραγωγή» δήλωσε ο κ. Καμμένος και πρόσθεσε ότι «το προϊόν το οποίο θα παραχθεί στην Ελληνική Αμυντική Βιομηχανία θα πάρει το πιστοποιητικό του ΝΑΤΟ και της ΕΕ», τόνιζε.

Και το 2017 στην Κίνα

Σημαντική συνάντηση είχαν Τσίπρας και Πούτιν και το 2017 στο Πεκίνο, στο περιθώριο του “Belt and Road Forum”, δηλαδή της μεγάλης διεθνούς συνάντησης με την οποία η Κίνα προώθησε τη στρατηγική του «νέου δρόμου του μεταξιού».  Μάλιστα, είχε υπογραμμιστεί ότι αντί των προγραμματισμένων 30 λεπτών η συνάντηση των δύο ανδρών διήρκεσε 70 λεπτά. Πάντως δεν πέρασε απαρατήρητο το γεγονός ότι παρά την εικόνα εγκαρδιότητας Βλαντιμίρ Πούτιν στις δηλώσεις του είχε αναφερθεί σε «διμερή σχέδια» που «έχουν παγώσει, αλλά έχουν καλές προοπτικές για την ανάπτυξή τους».

Όμως, τηλεφωνική επικοινωνία είχαν οι δύο ηγέτης και στις 22 Μαρτίου του 2018. Σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές, ο κ.Τσίπρας ενημέρωσε τον Ρώσο πρόεδρο για την αύξηση της τουρκικής προκλητικότητας με τον Putin να αναφέρει ότι θα θέσει το ζήτημα στον Τούρκο πρόεδρο, Rejep Tayip Erdogan κατά τη διάρκεια της συνάντησης που θα έχουν στις 3 Απριλίου στην Κωνσταντινούπολη, στο πλαίσιο της Συνόδου του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας Ρωσίας-Τουρκίας. Όπως αναφέρεται ο πρωθυπουργός ενημέρωσε τον Vladimir Putin τις πρωτοβουλίες της ελληνικής κυβέρνησης με στόχο την προώθηση του ελληνοτουρκικού διαλόγου και ο Ρώσος πρόεδρος επισήμανε ότι έχει γνώση και αναγνωρίζει τη σημαντική συμβολή του Έλληνα πρωθυπουργού σε αυτόν τον τομέα.
Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές η τηλεφωνική επικοινωνία κράτησε περισσότερο από μισή ώρα και σε αυτή επιβεβαιώθηκε η «καλή χημεία» μεταξύ των δύο ηγετών, ενώ ο κ. Τσίπρας τον συνεχάρη για την επανεκλογή του. Ο Ρώσος πρόεδρος προσκάλεσε τον κ. Τσίπρα να επισκεφθεί τη Ρωσία το δεύτερο εξάμηνο του 2018, τόνισε τη σημασία των στενών σχέσεων Ελλάδας-Ρωσίας, αναφέρθηκε στην επίσκεψη του υπουργού Εξωτερικών Sergei Lavrov που είναι προγραμματισμένη για το φθινόπωρο και τόνισε πως η Ρωσία αποδίδει μεγάλη σημασία στο έργο της μικτής Διυπουργικής Επιτροπής Ελλάδας-Ρωσίας, η οποία αναμένεται να συγκληθεί σύντομα.

Είναι προφανές ότι από όλα αυτά βγαίνει περίγραμμα όπου και οι δύο πλευρές διαρκώς επιδιώκουν να παρουσιάσουν μια εικόνα αναβαθμισμένων σχέσεων, με ιδιαίτερη έμφαση στην προσωπική καλή σχέση Πούτιν και Τσίπρα, παρότι την ίδια περίοδο δεν υπήρξε ούτε κάποια μεγάλης κλίμακας οικονομική συμφωνία ανάμεσα στις δύο χώρες ούτε κάποια κοινή πολιτική πρωτοβουλία. Μένει να δούμε πώς θα επηρεάσει τις διμερείς σχέσεις η τρέχουσα υπόθεση με τις απελάσεις διπλωματών.