Το «φαινόμενο της πεταλούδας» και ο ιταλικός εφιάλτης στην Ελλάδα

Επί ξυρού ακμής βρίσκεται η Ιταλία, μετά την σοβαρή πολιτική κρίση που προέκυψε τις τελευταίες ημέρες, με αποκορύφωμα τις χθεσινές δραματικές εξελίξεις.

Όμως, στην κόψη του ξυραφιού βρίσκεται και το σύνολο του ευρωπαϊκού οικοδομήματος καθώς ο ιταλικός εφιάλτης έρχεται να προστεθεί σε μια ήδη προβληματική Ευρωπαϊκή Ενωση. Αν δε συνυπολογίσει κανείς και την πολιτική κρίση που θα κορυφωθεί τις επόμενες εβδομάδες στην Ισπανία (με την αμφισβήτηση Ραχόι έπειτα από το σκάνδαλο των στελεχών του), τότε η Νότια Ευρώπη μοιάζει όλο και περισσότερο με πυριτιδαποθήκη για την Ενωση.

Μπορεί η Ελλάδα να είναι παρωνυχίδα σε όλα όσα συμβαίνουν, κανείς ωστόσο δεν αμφισβητεί το γεγονός ότι ενδεχόμενη πολιτική κρίση και στην Ελλάδα (πρόωρες εκλογές, δυσκολίες σχηματισμού κυβέρνησης, επιστροφή στην δημοσιονομική δυσαρμονία κι εκτροχιασμός της οικονομίας) θα ήταν το φιτίλι στη βόμβα η οποία θα τίναζε την Ευρώπη στον αέρα.

Προς το παρόν στις Βρυξέλλες και στο Βερολίνο δίνουν μεγάλο βάρος στις εξελίξεις που λαμβάνουν χώρα στην Ιταλία. Μια χώρα με ιδιαίτερα προβληματική οικονομία που όμως είναι δύσκολο να διασωθεί όσο δύσκολο είναι και να αφεθεί να καταρρεύσει.

Το δραματικό διάγγελμα του προέδρου της χώρας, Σέρτζιο Ματαρέλα, η αδυναμία σχηματισμού κυβέρνησης λόγω του βέτο για τον αντιευρωπαϊστή υπουργό Οικονομικών και η εντολή για κυβέρνηση τεχνοκρατών με επικεφαλής ένα πρώην στέλεχος του ΔΝΤ, δείχνει ότι η Ιταλία μοιάζει με τον Τιτανικό πριν πέσει στο παγόβουνο.

Ακόμη κι αν σχηματιστεί μια κυβέρνηση με τεχνοκράτες με στόχο να κρατηθεί η χώρα εντός ευρώ, θεωρείται σίγουρο ότι θα είναι βραχύβια. Και δεν είναι καθόλου τυχαίες οι κατηγορίες του κόμματος των Πέντε Αστέρων για εσχάτη προδοσία από τον πρόεδρο. Αυτό που θέλουν είναι να αποδομήσουν τον Ματαρέλα και τη νέα κυβέρνηση πριν καν σχηματιστεί και να οδηγηθεί η χώρα ξανά σε εκλογές.

Υπό τις παρούσες συνθήκες δεν αποκλείεται εκ νέου ενίσχυση του λαϊκίστικου κόμματος των Πέντε Αστέρων και του ακροδεξιού της Λέγκας. Οι Ιταλοί ενδεχομένως να εκλάβουν την πολιτική κρίση και την αδυναμία σχηματισμού κυβέρνησης ως παρέμβαση της Γερμανίας και της ΕΕ και να αντιδράσουν με μια ακόμη αντισυστημική ψήφο.

Μια ψήφο που όμως θα μετατραπεί σε ξεκάθαρη εντολή εξόδου από την ΕΕ. Κι αν αυτό είναι επιλογή των Ιταλών, σίγουρα είναι ο εφιάλτης των Βρυξελλών που ενδεχομένως να μην προλάβουν να προβούν σε αλλαγές στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα μέχρι τις ευρωεκλογές του 2019.

Τα θεμέλια της Ευρώπης τρίζουν επικίνδυνα ήδη λόγω της κρίσης στην Ιταλία και της ενίσχυσης των αντιευρωπαϊστών. Ανοδος στα σπρεντ, μεγάλες απώλειες στο ιταλικό χρηματιστήριο, αύξηση του δημόσιου χρέους και των δημοσίων δαπανών. Κι αυτό μόνο στις φήμες, φανταστείτε τι έχει να γίνει αν η πραγματικότητα έρθει πιο κοντά.

Η Ιταλία κι ενώ ακολουθεί και η Ισπανία, προκαλούν τρόμο και στην ελληνική κυβέρνηση. Πολιτικοί αλλά και οικονομολόγοι και τραπεζίτες δηλώνουν με φόβο ότι αν «σκάσει» η Ιταλία οι κραδασμοί θα φτάσουν σε χρόνο – ρεκόρ στην Ελλάδα.

Δεν είναι λίγοι εκείνοι που έχουν «βαφτίσει» τα γεγονότα ως το «φαινόμενο της πεταλούδας». Είναι η γνωστή θεωρία που λέει ότι αν μια πεταλούδα κινήσει τα φτερά της στον Αμαζόνιο, μπορεί να φέρει βροχή στην Κίνα. Διαφορετικές παραλλαγές εκφράζουν ουσιαστικά την ίδια ιδέα: μια απειροελάχιστη μεταβολή στη ροή των γεγονότων οδηγεί, μετά από την πάροδο αρκετού χρόνου, σε μια εξέλιξη της ιστορίας του συστήματος δραματικά διαφορετική από εκείνη που θα λάμβανε χώρα, αν δεν είχε συμβεί η μεταβολή.

Αυτό το φτερούγισμα made in Italy φοβούνται στην Αθήνα, τρεις μήνες πριν από την οριστική έξοδο από τα μνημόνια. Με την Ιταλία να μένει για μήνες ανοικτή πληγή, την Ισπανία να οδηγείται στο άγνωστο με βάρκα την ελπίδα και σειρά γεωπολιτικών γεγονότων, ακόμη και η επικείμενη χρεοκοπία της Τουρκίας έχει δημιουργήσει ένα ιδιαίτερα επικίνδυνο τοξικό κοκτέιλ.

Δεν αποκλείεται λόγω Ιταλίας να χειροτερεύσουν τα σενάρια για την ελάφρυνση του χρέους. Και να επανέλθει φυσικά η πρόταση για προληπτική γραμμή στήριξης.

Με την παρούσα κατάσταση η πρόσβαση στις αγορές για την Ελλάδα θα είναι απαγορευτική αφού τα επιτόκια ξεπερνούν κατά πολύ το 4% και οι αγορές δεν είναι διατεθειμένες να βοηθήσουν την ελληνική οικονομία αν το χρέος δεν πάρει την πιστοποίηση που χρειάζεται ώστε να ελαφρυνθεί όσο και όπως πρέπει. Αν και η κυβέρνηση θεωρεί ότι το «μαξιλάρι» ασφαλείας που έχει φτιάξει, θα κρατήσει την Ελλάδα όρθια κανείς δεν είναι σίγουρο για πόσο και με ποιους όρους.

Αλλωστε και το Χρηματιστήριο είναι σε κακή κατάσταση (και λόγω Folli Follie αλλά και για την υπόθεση του χρέους), και η γενικότερη οικονομία δεν δείχνει σημάδια θεαματικής βελτίωσης.

Ισως η Ιταλία να είναι η αρχή ραγδαίων εξελίξεων, κάτι που θα φανεί από την σημερινή εικόνα που θα παρουσιάσουν οι διεθνείς αγορές. Αν πιστεύουν ότι μια κυβέρνηση τεχνοκρατών θα επιβιώσει τότε παραταθεί το θρίλερ. Αν όχι τότε ο «ξαφνικός θάνατος» για την ΕΕ θα είναι πιο πιθανός από ποτέ. Και το διευθυντήριο των Βρυξελλών γνωρίζουν από πού προέρχεται και τι θα κάνουν για να αλλάξουν την παρούσα κατάσταση.

Σε κάθε περίπτωση οι κρίσεις σε Ιταλία, Ισπανία, Τουρκία δημιουργούν ένα ασφυκτικό κλοιό από το οποίο η Ελλάδα πρέπει να ξεφύγει προτού να είναι αργά.