Προυσός Ευρυτανίας: Η μονή, η «Μαύρη Σπηλιά» και το προσούτο

Με αφετηρία το Καρπενήσι, ακολουθώντας στο μεγαλύτερο τμήμα την παρόχθια διαδρομή που έχει χαράξει ο ποταμός Καρπενησιώτης, οι ταξιδιώτες ανακαλύπτουν μιαν ακόμη ενδιαφέρουσα όψη της Ευρυτανίας: θαυμάσιο ανάγλυφο, επιβλητικό τοπίο με εντυπωσιακές εναλλαγές, τρεχούμενα νερά, πυκνή βλάστηση και ορθοπλαγιές, παραδοσιακά χωριά και ταβέρνες, άρρηκτα δεμένα με το φυσικό περιβάλλον.

Στην περιοχή του Προυσού δεσπόζει το μοναστήρι της Παναγίας της Προυσιώτισσας, που είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Η μονή, χτισμένη σε απόκρημνο βράχο, ιδρύθηκε σύμφωνα με την παράδοση επί Εικονομαχίας, το 829, από τους μοναχούς Διονύσιο και Tιμόθεο, στο σημείο όπου εντοπίστηκε η φερμένη από την Προύσα της Μικράς Ασίας θαυματουργή εικόνα της Παναγίας. Πιθανότερο, όμως, είναι ότι το σημαντικό αυτό θρησκευτικό κέντρο ιδρύθηκε ανάμεσα στο 12ο και το 14ο αιώνα.

Το καθολικό της μονής (σταυροειδής εγγεγραμμένος ναός με τρούλο) οικοδομήθηκε το 1754 και τοιχογραφήθηκε το 1785. Το ξυλόγλυπτο τέμπλο είναι έργο του 1810.

Στα δυτικά του καθολικού, στο σπηλαιώδες παρεκκλήσι της Ευρέσεως, φυλάσσεται η περίφημη εικόνα της Παναγίας. Το παρεκκλήσι ιστορήθηκε σε δύο φάσεις, το 13ο-14ο και το 16ο αιώνα.

Η μονή Προυσού, με σημαντική συμβολή στην πνευματική ζωή της περιοχής (εδώ λειτούργησε στις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα η περίφημη Σχολή των Γραμμάτων της Ρούμελης), αποτέλεσε καταφύγιο και ορμητήριο των αγωνιστών κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821, ενώ πυρπολήθηκε από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής το 1944.

Στο μουσειακό χώρο της μονής φυλάσσονται πολύτιμα κειμήλια (παλαιά χειρόγραφα και έντυπα, χειρόγραφοι κώδικες, πατριαρχικά σιγίλια, φιρμάνια, χρυσοκεντήματα, λειψανοθήκες, φορητές εικόνες, άμφια, αργυρά σκεύη, σταυροί κ.ά.) και προσωπικά αντικείμενα του Γεωργίου Kαραϊσκάκη.

Ξεχωριστό αξιοθέατο στο σύγχρονο οικισμό του Προυσού αποτελεί το πρότυπο αλλαντοποιείο Στρεμμένου, όπου παράγονται αλλαντικά φυσικής ωρίμασης και προϊόντα γαστρονομίας.

Στα υψηλών ποιοτικών προδιαγραφών παραγόμενα προϊόντα συγκαταλέγονται προσούτο, σαλάμι αέρος, χωριάτικο λουκάνικο, χοιρομέρι κρασάτο, χοιρινό φιλέτο, καπνιστό μπέικον, λόντζα από μαύρο χοίρο κ.ά.

Σε απόσταση 1,5 χλμ (και πεζοπορία 20′) από τον Προυσό βρίσκεται η «Μαύρη Σπηλιά».

Το γραφικό μονοπάτι, τα τρεχούμενα νερά, τα ξύλινα γεφυράκια, οι λιμνούλες, οι μικροί καταρράκτες, η πυκνή βλάστηση (πλατάνια και έλατα), η «Μαύρη Σπηλιά», στο τέλος της διαδρομής, συνθέτουν ένα υπέροχο τοπίο.