Κυρά Παναγιά, στα ανοιχτά της Αλοννήσου

Στα ανοιχτά της Αλοννήσου, εντός της Ζώνης Α (αυστηρής προστασίας) του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Αλοννήσου Βορείων Σποράδων, μιας από τις μεγαλύτερες προστατευόμενες θαλάσσιες περιοχές της Ευρώπης, βρίσκεται η Κυρά Παναγιά, γνωστή και ως Πελαγονήσι.

Στο μοναδικό οικοσύστημα του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Αλοννήσου Βορείων Σποράδων, που περιλαμβάνει την Αλόννησο, την Κυρά Παναγιά, πέντε άλλα νησιά (Περιστέρα, Γιούρα, Ψαθούρα, Πιπέρι και Σκάντζουρα) και είκοσι δύο βραχονησίδες, διαβιώνουν η μεσογειακή φώκια Monachus monachus και
άλλα προστατευόμενα σπάνια είδη.

Η Κυρά Παναγιά, ορεινό νησί με
απόκρημνες ως επί το πλείστον ακτές και χαμηλή μεσογειακή βλάστηση, πρέπει να ήταν η αρχαία
Aλόννησος, που αναφέρουν, μεταξύ άλλων, ο Δημοσθένης και ο Στράβων.

Στο ανατολικό τμήμα του νησιού βρίσκεται η μεταβυζαντινή μονή της Kυράς Παναγιάς (αφιερωμένη στη Γέννηση της Θεοτόκου), μετόχι της
μονής Mεγίστης Λαύρας του Αγίου Όρους.

Στην Κυρά Παναγιά έχουν εντοπιστεί λείψανα
Νεολιθικής, Κλασικής, Ελληνιστικής και Βυζαντινής Περιόδου.

Το νησί έχει δύο ασφαλή φυσικά καταφύγια-λιμάνια, τον Άγιο Πέτρο και τον Πλανήτη, στο δυτικό και το βόρειο τμήμα του αντίστοιχα.

Στον
όρμο του Αγίου Πέτρου, στο ομώνυμο νησάκι, έχει εντοπιστεί νεολιθικός
οικισμός, που ιδρύθηκε στα μέσα της 6ης χιλιετίας π.Χ. και δημιούργησε
τον «πολιτισμό του Αγίου Πέτρου». Στα ευρήματα περιλαμβάνονται, μεταξύ
άλλων, κτίσματα, κεραμική, ειδώλια, εργαλεία από πέτρα, πυριτόλιθο και
οστά ζώων, πήλινα αντικείμενα.

Στην ίδια περιοχή, όπου σώζονται λείψανα
παλαιοχριστιανικής βασιλικής, βρισκόταν μοναστήρι που αναφέρεται σε
παλαιά έγγραφα της αγιορείτικης μονής Μεγίστης Λαύρας.

Ο όρμος
του Πλανήτη, κατάλληλο αγκυροβόλιο για όλους τους καιρούς,
υπήρξε ορμητήριο πειρατών.

Στη θαλάσσια περιοχή της Κυράς Παναγιάς
εντοπίστηκε ναυάγιο Κλασικών Χρόνων (5ου αιώνα π.Χ.). Το πλοίο,
πιθανότατα αθηναϊκό εμπορικό, μετέφερε μεγάλη ποσότητα αμφορέων οίνου.

Αξίζει να σημειωθεί ότι την περίοδο αυτήν η Ίκος, όπως ονομαζόταν τότε η Αλόννησος, άκμασε ως μέλος της Α’ Αθηναϊκής Συμμαχίας χάρη στην εκτεταμένη αμπελοκαλλιέργεια και την εξαγωγή κρασιού προς τις πόλεις του Ευξείνου Πόντου, την Αθήνα, την Πέλλα κ.α.