Η σταδιακή εξάλειψη των θηλυκών κουνουπιών στη μάχη κατά της ελονοσίας

Ένα νέο τρόπο αντιμετώπισης της ελονοσίας ανέπτυξαν βρετανοί ερευνητές, τροποποιώντας γενετικά τα θηλυκά κουνούπια ώστε να γεννούν μόνο αρσενικούς απογόνους και έτσι να αναστέλλεται ο πολλαπλασιασμός τους.

Το κουνούπι (Anopheles gambiae) είναι ο αποκλειστικός φορέας μετάδοσης του παράσιτου της ελονοσίας και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ανησυχεί για την σταδιακή ανθεκτικότητα που παρουσιάζουν οι πληθυσμοί των κουνουπιών στα υπάρχοντα φάρμακα κατά της ελονοσίας.

Κάθε χρόνο τουλάχιστον 627.000 άνθρωποι πεθαίνουν από ελονοσία, κυρίως παιδιά στην αφρικανική ήπειρο, ενώ περισσότερα από 3,4 δισεκατομμύρια άτομα κινδυνεύουν να νοσήσουν.

Όπως αναφέρεται σε σχετικό άρθρο του επιστημονικού εντύπου Nature Communications, οι ερευνητές του Κολεγίου Ιμπέριαλ, με επικεφαλής τον Δρ Αντρέα Κριζάντι του Τμήματος Επιστημών της Ζωής, πραγματοποίησαν εργαστηριακά πειράματα, στα οποία πέτυχαν να μεταλλάξουν με τέτοιο τρόπο το DNA των κουνουπιών, ώστε το σπέρμα τους να μην περιέχει πια το θηλυκό χρωμόσωμα και έτσι να παράγει αρσενικά σε ποσοστό τουλάχιστον 95%.

Η ιδέα για την τεχνητή αλλαγή του φύλου των κουνουπιών είχε προταθεί πριν από 60 χρόνια από τον βρετανό βιολόγο Μπιλ Χάμιλτον, όμως έως τώρα δεν υπήρχε η κατάλληλη τεχνολογία για να επιτευχθεί.

Αυτή τη φορά, η μετάλλαξη κατέστη εφικτή με την εισαγωγή στα έντομα ενός γονιδίου από έναν μύκητα, το οποίο παράγει ένα ένζυμο. Αυτό, με τη σειρά του, αδρανοποιεί το θηλυκό χρωμόσωμα στο σπέρμα του αρσενικού και η αλλαγή αυτή κληρονομείται στις επόμενες γενιές.

Οι επιστήμονες έβαλαν τα μεταλλαγμένα κουνούπια σε πέντε κλουβιά που περιείχαν πληθυσμούς άγριων μη μεταλλαγμένων κουνουπιών (50 θηλυκών και 50 αρσενικών). Σε τέσσερα από τα κλουβιά, εξαφανίστηκε τελείως όλος ο πληθυσμός τους μετά από έξι γενιές, λόγω έλλειψης θηλυκών.

Αν κάτι ανάλογο μπορεί να γίνει και στη φύση, τότε οι ερευνητές θα έχουν πλέον στα χέρια τους ένα ισχυρό νέο «όπλο» κατά της ασθένειας, αφού μετά το 2000, τα μέτρα πρόληψης και ελέγχου της ελονοσίας έχουν μεν πετύχει να μειώσουν την παγκόσμια θνησιμότητα κατά 42%, αλλά η νόσος παραμένει κύρια αιτία θανάτου στην υποσαχάρια Αφρική.

Ο Νικολάι Γουϊντμπίχλερ, που συμμετείχε στην επιστημονική ομάδα του Κολεγίου Ιμπέριαλ εξηγεί ότι «από τη στιγμή που τα τροποποιημένα κουνούπια εμφανίζονται σε ένα μέρος, τα αρσενικά θα αρχίσουν να παράγουν κυρίως γιους και οι γιοι τους θα κάνουν το ίδιο, οπότε στην ουσία κάνουν μόνα τους τη δουλειά αντί για εμάς».
Ωσότου συμβεί η μείωση του πληθυσμού των κουνουπιών μακροπρόθεσμα, λόγω της αδυναμίας αναπαραγωγής τους, η νέα μέθοδος παρέχει και βραχυπρόθεσμο όφελος, αφού τα αρσενικά κουνούπια, που είναι πια περισσότερα, δεν τσιμπάνε τους ανθρώπους, οπότε δεν μεταδίδουν το παράσιτο της νόσου.

Οι ερευνητές σχεδιάζουν μεγαλύτερες μελέτες σε φυσικό περιβάλλον, αν και αυτό αναμένεται να γίνει μετά από χρόνια, αφού πρώτα γίνουν περισσότερα εργαστηριακά πειράματα. Προς το παρόν πάντως, υπάρχει αβεβαιότητα αν τα μεταλλαγμένα κουνούπια θα τα καταφέρουν εξίσου καλά στη φύση, όσο και στο εργαστήριο. Τίθεται επίσης το ερώτημα, κατά πόσο τα μεταλλαγμένα κουνούπια θα μπορούν να αναπτύξουν αντίσταση στα φάρμακα κατά της ελονοσίας.

Παρά την αισιοδοξία των επιστημόνων, μη κυβερνητικές οργανώσεις εξέφρασαν την ανησυχία τους, μήπως η απελευθέρωση ενός μεταλλαγμένου κουνουπιού στη φύση, εξαφανίσει μεν ένα είδος κουνουπιών, αλλά «ανοίξει» τον δρόμο σε άλλα είδη εντόμων (υπάρχουν πάνω από 3.000 γνωστά είδη κουνουπιών) για τη μετάδοση του παρασίτου της ελονοσίας.

Επιμέλεια: Μαίρη Μπιμπή

health.in.gr