Πόνος στο αφτί: Οξεία Mέση Ωτίτιδα

Οι περισσότεροι από εμάς έχουν βιώσει τουλάχιστον μία φορά ένα δυνατό και επίμονο πόνο στο αφτί, που δεν τους επιτρέπει να σκεφτούν. Μερικοί, μάλιστα, υποστηρίζουν ότι πρόκειται για έναν από τους χειρότερους πόνους που έχουν νιώσει και, ενώ συνήθως εμφανίζεται στην παιδική ηλικία, δεν τον ξεχνούν ποτέ.

Μια ακόμα ανάμνηση από τη συγκεκριμένη κατάσταση είναι τα γιατροσόφια που εφάρμοσαν οι δικοί μας άνθρωποι, προκειμένου να μας απαλλάξουν από τον ανυπόφορο πόνο.

Με το συγκεκριμένο άρθρο θα δώσουμε κάποιες πληροφορίες για την Οξεία Μέση Ωτίτιδα (την κυρίως υπεύθυνη για την επώδυνη ανάμνηση της παιδικής μας ηλικίας) και για τον τρόπο με τον οποίο μπορούμε να βοηθήσουμε κάποιον που πάσχει.

Τι είναι η Οξεία Μέση Ωτίτιδα

Πρόκειται για τη λοίμωξη -δηλαδή την προσβολή από μικρόβια- του τμήματος του αφτιού που αποκαλείται μέσο ους (ους, του ωτός, ωτίτιδα).

Λίγα στοιχεία ανατομίας

Το αφτί αποτελεί το όργανο της ακοής και της ισορροπίας.

Απαρτίζεται από τρία τμήματα:

1. Το έξω ους , δηλαδή το τμήμα του αφτιού που περιλαμβάνει το ωτικό πτερύγιο και τον έξω ακουστικό πόρο (σχεδόν ό,τι είναι ορατό με γυμνό μάτι) και την τυμπανική μεμβράνη (το τύμπανο).

2. Το μέσο ους , ένας θάλαμος που βρίσκεται πίσω από την τυμπανική
μεμβράνη. Καταλαμβάνεται από αέρα, ενώ περιέχει και τρία οστάρια (τη σφύρα, τον άκμονα και τον αναβολέα) που μεταφέρουν τις δονήσεις του τυμπάνου προς το μέσο αφτί. Το μέσο αφτί επικοινωνεί με την ατμόσφαιρα μέσω ενός μικρού σωλήνα που καταλήγει στο φάρυγγα, πίσω ακριβώς από τη μύτη.

Πρόκειται για την ευσταχιανή σάλπιγγα, κύρια λειτουργία της οποίας είναι η εξισορρόπηση των πιέσεων μεταξύ ατμόσφαιρας και μέσου ωτός. Η ευσταχιανή μπορεί να ανοίγει και να κλείνει, εμποδίζοντας έτσι την είσοδο μικροβίων στο μέσο αφτί (το οποίο υπό φυσιολογικές συνθήκες είναι στείρο μικροβίων, σε αντίθεση με το έξω ους).

3. Το έσω ους, όπου εδράζονται τα όργανα της ακοής και της ισορροπίας και από όπου ξεκινά το ακουστικό νεύρο για να καταλήξει στον εγκέφαλο.

Πώς δημιουργείται η Οξεία Μέση Ωτίτιδα

Όπως ήδη είπαμε, το μέσο αφτί είναι στείρο μικροβίων και σε αυτό συμβάλλουν η ακεραιότητα του τυμπάνου και η λειτουργικότητα της ευσταχιανής σάλπιγγας.

Όταν η τυμπανική μεμβράνη είναι ανέπαφη, ο μηχανισμός για την ανάπτυξη της
ΟΜΩ αφορά σε δυσλειτουργία της ευσταχιανής, που οδηγεί σε απόφραξή της.

Συνήθη αίτια για την απόφραξη της ευσταχιανής αποτελούν οι ιώσεις, αλλά και
οι υπερτροφικές αδενοειδείς εκβλαστήσεις (κοινώς τα ‘κρεατάκια’).

Τα τελευταία είναι κομμάτι του αμυντικού συστήματος του σώματος και βρίσκονται στο φάρυγγα κοντά στο στόμιο της ευσταχιανής. Οι αδενοειδείς εκβλαστήσεις είναι υπερτροφικές στα παιδιά, ενώ στις μετέπειτα ηλικίες υποστρέφουν.

Η απόφραξη της ευσταχιανής οδηγεί σε διαταραχή της ισορροπίας των πιέσεων μεταξύ της ατμόσφαιρας και του μέσου ωτός, και στη συλλογή υγρού μέσα σε αυτό (Εκκριτική Μέση Ωτίτιδα).

Το υγρό αυτό αποτελεί άριστο θρεπτικό υλικό για τα μικρόβια, τα οποία ξεκινώντας από το ρινοφάρυγγα μέσω της δυσλειτουργούσας ευσταχιανής φτάνουν στο μέσο ους.

Πώς εκδηλώνεται η Οξεία Μέση Ωτίτιδα

Η ΟΜΩ χαρακτηρίζεται από τον πόνο στο αφτί που συνήθως συνοδεύεται από πυρετό.

Ο πόνος στο αφτί (ωταλγία) είναι ιδιαίτερα έντονος, συνεχής ή με υφέσεις και εξάρσεις, ενώ σχετίζεται μερικές φορές με τις μασητικές κινήσεις. Είναι δυνατόν επίσης να συνυπάρχει αίσθημα βοής (εμβοές) ή και βαρηκοΐα.

Ο πυρετός-όταν συνυπάρχει- είναι υψηλός και μερικές φορές ξεπερνά και τους 40 βαθμούς Κελσίου, ενώ η γενική κατάσταση του ασθενούς μπορεί να είναι έως πολύ άσχημη.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, όταν συγκεντρώνεται μεγάλη ποσότητα υγρού μέσα στο αφτί, υπάρχει περίπτωση να ‘σπάσει’ το τύμπανο και να παρατηρήσουμε υγρό (ίσως και πύον) να ρέει έξω από το αφτί (ωτόρροια). Είναι χαρακτηριστικό, επίσης, ότι, εάν συμβεί αυτό, υποχωρεί αυτόματα και ο πόνος.

Προσβάλλει κυρίως παιδιά και αυτό λόγω της ανατομίας της ευσταχιανής: στα παιδιά είναι μικρότερου μήκους (τα μικρόβια έχουν να διανύσουν μικρότερη απόσταση), ενώ οι αδενοειδείς είναι υπερτροφικές και την αποφράσσουν.

Σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις απαιτείται η συμβουλή γιατρού (παιδιάτρου ή ωτορινολαρυγγολόγου).

Πώς τίθεται η διάγνωση

Η διάγνωση της Οξείας Μέσης Ωτίτιδας δεν αποτελεί δύσκολη υπόθεση για έναν καλό γιατρό.

Η ωτοσκόπηση, δηλαδή η επισκόπηση, με τη βοήθεια ειδικού φακού, του έξω και -διαμέσου του ημιδιαφανούς τυμπάνου- και του μέσου ωτός, μπορεί
να φανερώσει την ύπαρξη υγρού ή και φλεγμονής μέσα σε αυτό.

Συνήθως αυτή η διαδικασία από μόνη της είναι αρκετή για να τεθεί η διάγνωση. Μάλιστα, αν έχει ραγεί το τύμπανο και εκρέει υγρό από το αφτί, η καλλιέργεια του ωτικού εκκρίματος θα βοηθήσει στην απομόνωση του υπεύθυνου μικροβίου.

Υπάρχει θεραπεία;

Ασφαλώς και υπάρχει, γι’ αυτό και έχουν ιδιαίτερη σημασία η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση του προβλήματος.

Η θεραπεία στοχεύει αφενός στην ανακούφιση των συμπτωμάτων με τη χρήση γνωστών αναλγητικών (παρακεταμόλη, μεφαιναμικό οξύ, τολφαιναμικό οξύ κ.λπ.), στοχεύοντας στην ύφεση τόσο του πόνου όσο και του υψηλού πυρετού.

Η ουσιαστική όμως θεραπεία αφορά κυρίως στη χρήση αντιβιοτικών για
την αντιμετώπιση του μικροβίου που προκάλεσε το νόσημα.

Συνήθως, ο γιατρός ξεκινά τη χορήγηση αντιβίωσης χωρίς να περιμένει άλλα στοιχεία που να επιβεβαιώνουν τη βακτηριακή προέλευση της ΟΜΩ. Βασισμένος σε επιδημιολογικά στοιχεία, χορηγεί το φάρμακο που μπορεί να καλύψει όσο το δυνατόν περισσότερα από τα πιθανά παθογόνα.

Τέτοια αντιβιοτικά είναι η πολύ γνωστή αμοξυκιλίνη, που θεωρείται η πιο κατάλληλη για την έναρξη της θεραπείας, ενώ πιο ισχυρά αντιβιοτικά (όπως ο συνδυασμός αμοξυκιλίνης-κλαβουλανικού οξέος ή η κεφουροξίμη, η κεφακλόρη, η κλαριθρομυκίνη, η ροξυθρομυκίνη, η αζιθρομυκίνη κ.λπ.) θα πρέπει να χρησιμοποιούνται όταν αποτυγχάνει η θεραπεία με το φάρμακο αυτό.

Ιδιαίτερη σημασία χρειάζεται να δοθεί στις οδηγίες του γιατρού για τη δόση και τη διάρκεια της θεραπείας. Πολλές φορές, επειδή τα συμπτώματα υποχωρούν τη δεύτερη ή την τρίτη ημέρα χορήγησης της αντιβίωσης, οι ασθενείς γίνονται αμελείς, με αποτέλεσμα η θεραπεία να διακόπτεται πριν από τις δέκα ημέρες που συνήθως συστήνει ο γιατρός.

Ημιτελής θεραπεία σημαίνει ότι τα μικρόβια δεν έχουν εξολοθρευτεί πλήρως και ότι σύντομα ενδέχεται να έχουμε υποτροπή. Τα βακτήρια αυτήν τη φορά ίσως να μην είναι ευαίσθητα στο φάρμακο που χορηγούμε.

Μετά τη δέκατη μέρα, και αφού έχει ολοκληρωθεί η θεραπεία, θα πρέπει να επανεξετάζεται ο ασθενής από το γιατρό. Η διαδικασία αυτή είναι αναγκαία, καθώς σε ορισμένες περιπτώσεις υπάρχει η πιθανότητα να έχει παραμείνει υγρό στο μέσο αφτί οπότε ο γιατρός θα αποφασίσει εάν θα χορηγήσει εκ νέου αγωγή με αντιβίωση.

Σε πολλές από τις περιπτώσεις που παρέμεινε υγρό μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας, παρατηρήθηκε πλήρης υποχώρηση του υγρού (ακόμα και χωρίς επιπρόσθετη θεραπεία) ύστερα από χρονικό διάστημα ενός με τρεις μήνες.

Γιατί πρέπει να θεραπεύουμε την ΟΜΩ

Η έγκαιρη και αποτελεσματική θεραπεία της ΟΜΩ έχει σημασία, γιατί εκτός από την ανακούφιση του ασθενούς από τα έντονα συμπτώματα, αποτρέπει την εμφάνιση επιπλοκών.

Πολλές φορές για την αντιμετώπιση αυτών των επιπλοκών απαιτείται νοσηλεία ή και χειρουργικές επεμβάσεις.

Τι πρέπει να γίνει εάν το υγρό στο αφτί δεν υποχωρήσει

Εάν έπειτα από τρεις μήνες δεν έχει υποχωρήσει πλήρως η ποσότητα υγρού από το αφτί, δηλαδή επιμένει η εκκριτική μέση ωτίτιδα, η αυτόματη υποχώρηση είναι πολύ λιγότερο πιθανή.

Σε αυτή την περίπτωση, θα πρέπει να γίνει μια εκτίμηση της ικανότητας ακοής του παιδιού, με τη βοήθεια ακοογράμματος ή προσδιορισμός της κινητικότητας του τυμπάνου με τη βοήθεια τυμπανογράμματος.

Συνήθως οι γονείς διαπιστώνουν ότι το παιδί τους -χωρίς να εμφανίζει άλλα συμπτώματα- δεν ακούει πολύ καλά.

Η διαπίστωση αυτή (ακόμα και εάν δεν έχει προηγηθεί πρόσφατη Οξεία Μέση Ωτίτιδα) θα πρέπει να οδηγήσει στο γιατρό για περαιτέρω εκτίμηση και αντιμετώπιση.

Εφόσον η εκκριτική μέση ωτίτιδα επιμένει μετά τους τρεις μήνες και παρατηρείται απώλεια της ακοής (τουλάχιστον κατά 20dB), η θεραπεία εκλογής είναι η μυριγγοτομή (τα σωληνάκια όπως είναι ευρέως γνωστά).

Εάν όμως η ακοή του παιδιού παραμένει ανέπαφη, ο γιατρός έχει το περιθώριο να περιμένει και να επανεκτιμήσει την κατάσταση.

Τέλος, να επισημάνουμε κάποιες δοξασίες του παρελθόντος, που η έρευνα σήμερα καταδεικνύει ότι είναι αβάσιμες:

Αμερικανική Παιδιατρική Εταιρεία: Αποτελεσματικότητα Θεραπειών ΕΜΩ

health.in.gr