Ήταν ο ιός του Έμπoλα, και όχι η πανώλη, η αιτία της επιδημίας στη μεσαιωνική Ευρώπη;

Λονδίνο: Ο «Μαύρος Θάνατος» που σκότωσε 25 εκατομμύρια Ευρωπαίους ανάμεσα στο 1347 και το 1352 δεν ήταν το βακτήριο της πανώλης, αλλά κάποιος ιός, πιθανότατα ο Έμπολα, υποστηρίζουν Βρετανοί ερευνητές στο βιβλίο τους «Η Βιολογία της Πανούκλας: Πειστήρια από Ιστορικούς Πληθυσμούς».

Ο Κρίστοφερ Ντάνκαν και η Σούζαν Σκοτ, του Πανεπιστημίου του Λίβερπουλ, αμφισβητούν την ισχύουσα θεωρία, σύμφωνα με την οποία αρουραίοι που ζούσαν σε πλοία μετέφεραν την πανώλη από την Κίνα στην Ιταλία και στη συνέχεια σε ολόκληρη την Ευρώπη. Υποστηρίζουν, μεταξύ άλλων, ότι η ασθένεια μεταδιδόταν στον ευρωπαϊκό πληθυσμό με ταχύτητα υπερβολικά μεγάλη για να έχει προκληθεί από το βακτήριο της πανώλης.

«Εξαπλωνόταν κατά περίπου 30 μίλια (48χλμ.) σε δύο με τρεις ημέρες. Η βουβωνική πανώλη μετακινείται με ταχύτητα περίπου 100 γιάρδες (91,4 μέτρα) το χρόνο» εξηγεί ο Ντάνκαν.

Σε αντίθεση με το βακτήριο της πανώλης, που μεταδίδεται με ενδιάμεσο ξενιστή τους ψύλλους των αρουραίων, οι ιοί μπορούν να μεταδίδονται άμεσα μεταξύ των ανθρώπων, μέσω της επαφής ή της αναπνοής.

«Σημάδια του Θεού»

Οι δύο ερευνητές συνέκριναν ιστορικά στοιχεία για την επιδημιολογική συμπεριφορά και τα συμπτώματα του Μαύρου Θανάτου με στοιχεία που έχουν συγκεντρωθεί έκτοτε για σύγχρονες ασθένειες που οφείλονται σε ιούς, όπως η ισπανική γρίπη, η νόσος του δυτικού Νείλου και ο Έμπολα.

Διαπίστωσαν ότι οι μεσαιωνικές περιγραφές ταιριάζουν με τα συμπτώματα που προκαλεί ο ιός του Έμπολα. Θεωρούν, για παράδειγμα, ότι τα «ίχνη μαστιγώματος» που παρουσιάζονταν στα σώματα των θυμάτων και θεωρούνταν στην Αγγλία «σημάδια του Θεού» (tokens of God) οφείλονταν σε διάρρηξη των αιμοφόρων αγγείων κάτω από το δέρμα -ο ιός προκαλεί εκτεταμένα αιμορραγικά επεισόδια. Παράλληλα, η υγροποίηση των εσωτερικών οργάνων που αναφέρεται στις αυτοψίες των θυμάτων παρατηρείται σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις μόλυνσης από τον ιό Έμπολα.

Οι Ντάνκαν και Σκοτ τονίζουν, παράλληλα, τις επιτυχείς προσπάθειες των Ευρωπαίων για περιορισμό της εξάπλωσης του Μαύρου Θανάτου: οι μολυσμένες οικογένειες παρέμεναν σε καραντίνα επί 40 ημέρες και το μέτρο αυτό φαίνεται ότι περιόρισε σημαντικά τα νέα κρούσματα. Αν επρόκειτο για πανώλη, η καραντίνα δεν θα είχε αποτέλεσμα, καθώς οι αρουραίοι μπορούν να μετακινούνται ελεύθερα ανάμεσα στα σπίτια.

Επιφυλακτική η στάση άλλων ερευνητών

Αν και μέχρι στιγμής κανένας δεν έχει αμφισβητήσει άμεσα τα συμπεράσματα των δύο ερευνητών, πολλοί συνάδελφοί τους δεν είναι πρόθυμοι να δεχτούν αβίαστα τη νέα θεωρία. «Η συγκέντρωση ενδείξεων σε διάστημα τεσσάρων αιώνων και η διατύπωση πειστικών θεωριών είναι προβληματική» αναφέρει στο ABCNews.com η Αν Καρμάικλ, ιστορικός που ειδικεύεται στο Μαύρο Θάνατο.

Σύμφωνα με την ίδια, κείμενα του 14ου αιώνα από την Ιταλία παρέχουν εξαιρετικά λεπτομερείς περιγραφές των συμπτωμάτων, ανάμεσά τους και το χαρακτηριστικό πρήξιμο των λεμφαδένων στη βουβωνική χώρα (εξ ου και βουβωνική πανώλη). «Παρ΄ όλα αυτά, δεν ξέρουμε αν οι βουβώνες της Φλωρεντίας έμοιαζαν με τα «σημάδια του Θεού» που αναφέρονται στην Αγγλία» σημειώνει η Καρμάικλ, εννοώντας ότι οι επιδημίες σε διαφορετικές περιοχές της Ευρώπης ίσως οφείλονταν σε διαφορετικούς μολυσματικούς παράγοντες. Προσθέτει, επίσης, ότι η αποτελεσματικότητα της καραντίνας ως εμπόδιου στη μετάδοση δεν είναι επιστημονικά εξακριβωμένη.

Επομένως, καταλήγει η Καρμάικλ, η έρευνα των Ντάνκαν και Σκοτ είναι ίσως μια καλή αρχή στη μελέτη του ιστορικού αυτού φαινομένου, αλλά χρειάζονται περαιτέρω έρευνες, οι οποίες, μάλιστα, θα πρέπει να εξετάσουν ξεχωριστά κάθε επιδημία σε διαφορετικές περιοχές της Ευρώπης.

Ο όρος «Μαύρος Θάνατος» θεωρείται ότι προέρχεται από το μελάνιασμα που παρατηρείται στα θύματα κατά τα τελικά στάδια της νόσου, εξαιτίας πνευμονικής ανεπάρκειας.

health.in.gr