Ινδία, μια «ωρολογιακή βόμβα» εθνικισμού

«Η 22 Ιανουαρίου 2024 δεν είναι απλά μια ημερομηνία στο ημερολόγιο, αλλά προαναγγελία της έλευσης μιας νέας εποχής», διακήρυξε ο ινδουιστής εθνικιστής πρωθυπουργός της Ινδίας, Ναρέντρα Μόντι, για την πολυπληθέστερη δημοκρατία και πέμπτη μεγαλύτερη οικονομία στον πλανήτη.

Μιλούσε έξω από το νέο ναό για τον Ράμα, μια από τις σημαντικότερες θεότητες του ινδουισμού.

Αν και μισοτελειωμένος, τα εγκαίνιά του έγιναν στην πόλη Αγιόντια, -μυθική γενέτειρα του Ράμα- στη βόρεια Ινδία, παρουσία της εγχώριας ινδουιστικής «αφρόκρεμας» και πλήθους εκστασιασμένων προσκυνητών.

Αμφιλεγόμενη, η ανέγερσή του έχει κοστίσει περί τα 240 εκατομμύρια δολάρια, με χρηματοδότηση κυρίως μέσω δωρεών.

Χτίστηκε, δε, με τις «ευλογίες» του Ανώτατου Δικαστηρίου της Ινδίας πάνω στα ερείπια του τζαμιού Μπάμπρι, που έστεκε στην περιοχή από τον 16ο αιώνα.

Το ισλαμικό τέμενος καταστράφηκε το 1992 από φανατικούς ινδουιστές, με την παρότρυνση του (νυν κυβερνώντος) εθνικιστικού ινδουιστικού κόμματος Μπαρατίγια Τζανάτα, γνωστό με το ακρωνύμιο BJP και σήμα τον λωτό.

Η επίθεση είχε πυροδοτήσει τότε τις χειρότερες θρησκευτικές ταραχές στη χώρα από την εποχή της ανεξαρτησίας της από το Ηνωμένο Βασίλειο, το 1947.

Ο απολογισμός ήταν πάνω από 2.000 νεκροί, κυρίως μειονοτικοί μουσουλμάνοι.

Στα θύματα έκτοτε προσμετρήθηκε και ο κοσμικός χαρακτήρας της Ινδίας.

Το αιματοκύλισμα ισχυροποίησε το BJP, τον ινδουιστικό εθνικισμό και το μίσος για τις άλλες θρησκείες και εθνότητες, σε πλήρη αντίθεση με την αρχή της μη-βίας (ahimsa).

Για τον μειονοτικό μουσουλμανικό πληθυσμό της Ινδίας, που αριθμεί 213 εκατομμύρια, τα εγκαίνια του νέου ινδουιστικού ναού στον βορρά ήταν ένα νέο σήμα κινδύνου, εν μέσω ακραίων θρησκευτικών διαιρέσεων στη χώρα.

Σε ορισμένες περιπτώσεις καταγγέλλεται ότι έχουν χαρακτήρα εθνοκάθαρσης.

Αυτές ακριβώς τις τελευταίες δύο λέξεις ανέφερε -σύμφωνα με περσινή έρευνα του BBC– εσωτερικό έγγραφο του Φόρεϊν Όφις για το πογκρόμ κατά μουσουλμάνων το 2002 στην Γκουτζαράτ, μια από τις 28 ομόσπονδες πολιτείες της Ινδίας, όταν επικεφαλής της τοπικής κυβέρνησης ήταν ο Μόντι.

Ο Ινδός πρωθυπουργός Μόντι στα εγκαίνια του ναού για τον θεό Ράμα στη βόρεια Ινδία

Θρησκευτικός εθνικισμός με τη «βούλα»

«Ο Θεός με έκανε όργανο για να εκπροσωπήσω όλο τον λαό της Ινδίας», υποστήριξε ο Ναρέντρα Μόντι πριν από τα εγκαίνια του ινδουιστικού ναού, κηρύσσοντας ένα 11ημερο τελετουργικών για την μεγάλη ημέρα.

Επί της ουσίας, η 22 Ιανουαρίου ήταν μια γιορτή όχι μόνο για τον θεό Ράμα, αλλά της κυβερνητικής ινδουιστικής εθνικιστικής πολιτικής.

Είναι πάνω στο «άρμα» της που ο Μόντι και το (προσωποκεντρικό πλέον) κόμμα του, το BPJ, πέτυχαν μια μεγάλη νίκη το 2014 και έπειτα το 2019.

Το ίδιο αναμένεται να κάνουν και στις γενικές εκλογές της άνοιξης, μεταξύ Απριλίου και Μαΐου, με τις οποίες ο Ινδός πρωθυπουργός διεκδικεί τρίτη θητεία.

Τα εγκαίνια του ναού του Ράμα στην Αγιόντια θεωρούνται επί της ουσίας η άτυπη έναρξη της προεκλογικής εκστρατείας του και ορόσημο της ινδουιστικής εθνικιστικής πολιτικής του.

Όχι τυχαία, το μάντρα του BJP είναι «ένα σύνταγμα, ένας κυρίαρχος ηγέτης, μια σημαία».

Πλέον οι φόβοι εντείνονται ότι σε αυτό το όραμα περί ενωμένης χώρας δεν θα υπάρχει θέση για άλλους, πέρα από τους ινδουιστές.

Ήδη η κυβέρνηση Μόντι έχει εφαρμόσει σειρά αντιμουσουλμανικών μέτρων, στο όνομα της ινδουιστικής ηγεμονίας σε μια χώρα 1,4 δισεκατομμυρίων κατοίκων και έξι διαφορετικών θρησκειών.

Τα σχολικά βιβλία ξαναγράφτηκαν για να αφαιρεθούν οι αναφορές στους Μογγόλους μουσουλμάνους αυτοκράτορες, που είχαν κυριαρχήσει στην ινδική υποήπειρο μεταξύ 16ου και 19ου αιώνα.

Η χορήγηση ινδικής υπηκοότητας έχει απαγορευτεί σε μουσουλμάνους ξένους υπηκόους.

Με πρόσφατη σύμφωνη γνώμη του Ανώτατου Δικαστηρίου, επικυρώθηκε η κυβερνητική απόφαση για άρση του ημιαυτόνομου καθεστώτος του Κασμίρ: από τις ελάχιστες περιοχές της Ινδίας όπου η πλειονότητα του πληθυσμού είναι μουσουλμάνοι.

Σε επίπεδο πολιτειών, το κυβερνών κόμμα υπόσχεται σκληρούς νόμους ακόμη και για τους γάμους μεταξύ μουσουλμάνων και ινδουιστριών, που έχει συνδεθεί από το BJP με συνωμοσιολογικές θεωρίες αντίστοιχες με αυτή της «Μεγάλης Αντικατάστασης» της ακροδεξιάς στη Δύση.

Ινδουιστές στο Νέο Δελχί γιορτάζουν τα εγκαίνια του νέου ναού για τον θεό Ράμα

Επικίνδυνες ισορροπίες

Όταν ο Τζαβαχαρλάλ Νεχρού -μαθητής του Μαχάτμα Γκάντι και ηγέτης του κινήματος της ανεξαρτησίας- έγινε ο πρώτος πρωθυπουργός της Ινδίας, έχτισε ένα κοσμικό, δημοκρατικό κράτος.

Ζητούμενο ήταν η προστασία των κοινωνικά καταπιεσμένων και των  μειονοτήτων στη πολυπληθέστερη δημοκρατία του κόσμου, ως ανάχωμα στην απειλή του ινδουιστικού εθνικισμού.

Όμως τα κενά πολιτικής του κοσμικού Κόμματος του Κογκρέσου και οι υποσχέσεις του BPJ να εκσυγχρονίσει την εθνική οικονομία, να πατάξει τη διαφθορά και να εδραιώσει την Ινδία ως μεγάλη δύναμη στον κόσμο έφεραν τους εθνικιστές στην εξουσία.

Το 2014 σχημάτισαν μάλιστα την πρώτη από το 1984 μονοκομματική αυτοδύναμη κυβέρνηση στη χώρα.

Έκτοτε μεθοδικά προωθούν την εθνικιστική πολιτική τους, παράλληλα με την οικονομική ανάπτυξη.

Καθώς ο Ναρέντρα Μόντι οδεύει προς μια τρίτη θητεία, η Ινδία είναι η ταχύτερα αναπτυσσόμενη μεγάλη οικονομία του πλανήτη. Βελτίωσε τις υποδομές στη χώρα του, παρέχοντας στον πληθυσμό από ηλεκτρική ενέργεια και φυσικό αέριο, μέχρι… τουαλέτες.

Η παράλληλη μόχλευση των θρησκευτικών διαιρέσεων ενδυνάμωσε την προσωποκεντρική άσκηση εξουσίας, ενόσω αποδυνάμωνε τους θεσμούς.

Έγινε τόσο ισχυρή, που βγαίνει τώρα πολιτικά αλώβητος ακόμη και από τον καταστροφικό χειρισμό της πανδημίας COVID-19.

Σε αυτό βέβαια συνέβαλαν πολλές από τις πολιτικές του, που έχουν διαβρώσει την ανεξαρτησία του δικαστικού σώματος. Έχουν ρίξει την Ινδία στα τάρταρα του Παγκόσμιου Δείκτη Ελευθερίας του Τύπου (161η θέση, σε σύνολο 180).

Έχουν βάλει στο στόχαστρο οργανώσεις, μέχρι και πολιτικούς αντιπάλους. Έχουν επίσης ενισχύσει την εγχώρια οικονομική και επιχειρηματική ελίτ, παράλληλα με τη διεθνή θέση της επισήμως «αδέσμευτης» χώρας.

Όμως τώρα, όπως παρατηρεί και ο Economist, «ο ανελευθερισμός του Ναρέντρα Μόντι μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την οικονομική πρόοδο της Ινδίας».

Ή της Δημοκρατίας του Μπαράτ, όπως είναι το αρχαίο όνομα της Ινδίας, τη χρήση του οποίου προκρίνει πια ο Μόντι.

Ο ίδιος λέει ότι πρόκειται για συμβολική κίνηση αποκήρυξης του αποικιακού παρελθόντος.

Πολλοί εκφράζουν φόβους ότι αποτελεί ακόμη ένα κεφάλαιο της ινδουιστικής εθνικιστικής ατζέντας του.