Μαρία Ιορδανίδου: Αγνοεί την Κωνσταντινούπολη και δίνει Πόλη

Δύο βιβλία έκλεισαν το χρόνο με απίθανη για τα ελληνικά δεδομένα κυκλοφορία. Το ένα, ο «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος» της Δέλτα, στις εκδόσεις του «Ερμή». Το άλλο η «Λωξάνδρα» και τ’ άλλα έργα της Μαρίας Ιορδανίδου στις εκδόσεις της «Εστίας». Φυσικό ήταν να συγκεντρώσει το πρώτο το ενδιαφέρον. Η «Λωξάνδρα» όμως;

Δεν είναι η πρώτη έκδοση. Μ’ επιτυχία και οι προηγούμενες. Συνέβη όμως να περάσει από την Αθήνα ο Μητροπολίτης του Οικουμενικού Θρόνου Μελίτων, κομιστής του Χρυσού Σταυρού του Πατριάρχη Δημητρίου, να ξαφνιάσει με την επίσκεψή του την ογδοντάχρονη κυρία στο σπίτι της Νέας Σμύρνης και να της απονείμει τον τίτλο της αρχόντισσας. Δεν είναι πολλές γυναίκες που έχουν το Νόμπελ αυτό του Γένους.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 6.1.1979, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Είχε και η στήλη αυτή προωθήσει τη «Λωξάνδρα» στην πρώτη της εμφάνιση. Τη ρούφηξαν οι Κωνσταντινουπολίτες. Η ζωή της Πόλης κατά τις αρχές του αιώνα.

Αλλιώς το πήρε ο Μελίτων, που, χωρίς να επικοινωνήσει με κανένα στην Αθήνα, τράβηξε κατ’ ευθείαν για τη Νέα Σμύρνη.

— Τι σας ήρθε, Γέροντα;

Του ήρθε τούτο: ότι η Μαρία Ιορδανίδου με τη «Λωξάνδρα» της ξεχώρισε την Πόλη από την Κωνσταντινούπολη. Στην τελευταία αυτή ο Αρχιερέας βλέπει Βυζάντιο. Υπόθεση, δηλαδή, τριάντα χιλιάδων το πολύ ψυχών, όσοι είχαν απομείνει κατά την άλωση. «Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως, Νέας Ρώμης και Οικουμενικός Πατριάρχης» είναι ο τίτλος όλων των Πατριαρχών ως σήμερα. Ούτε υπόνοια ρωμέικου. Απλώς διαφύλαξε για τη Δύση την αρχαία ελληνική γραμματεία.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 6.1.1979, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Το ρωμέικο αρχίζει από το ’21. Οι Τούρκοι δεν πήραν από χέρια ελληνικά Ελλάδα. Πώς να την πάρουν αφού δεν υπήρχε; Ρωμαϊκές όλες οι κατακτήσεις του Ισλάμ. Προ Χριστού ακόμα υπόδουλη της Ρώμης η Ελλάδα. Η δουλεία στους Τούρκους δεν είναι υπόθεση ούτε πέντε σωστών αιώνων. Από το ’21 αρχίζει ελληνική Ελλάδα, όπως διαμορφώθηκε στη μεταβυζαντινή Τουρκία.

Αυτή τη ρωμέικη Πόλη και όχι τη ρωμαϊκή Κωνσταντινούπολη δίνει με τη «Λωξάνδρα» της η Ιορδανίδου. Και —το σπουδαιότερο— τη δίνει χωρίς να το υποπτεύεται, δίχως να το συνειδητοποιεί, χωρίς φανατισμό και μισαλλοδοξία.

Ανύποπτη λαογράφος και παραδοσιογράφος, αγνοεί την Κωνσταντινούπολη και δίνει Πόλη. Και το Φανάρι, εκτιμώντας την προσφορά που δεν κατάλαβε η συγγραφέας, της έστειλε το οφφίκιο.

Τάχασε η Ιορδανίδου όταν είδε το Δεσπότη με το Χρυσό Σταυρό. Από τότε, εκτελώντας την παραγγελία του, τυλίγει ντολμαδάκια, ζυμώνει κεφτεδάκια για ένα ορντέβρ —το «αξαμτζιλίκι» της Πόλης— και περιμένει.

Ο Μελίτων όμως δεν έρχεται. Χειρουργική επέμβαση στο Λονδίνο, περαστική ευτυχώς, τον ανάγκασε να επιστρέψει στην έδρα του χωρίς να περάσει από την Αθήνα. Στην Πόλη της Λωξάνδρας αυτός, στην κουζίνα της πάνω από το τηγάνι της η Μαρία, εισπράττει τα λιπαρά ποσοστά από την κυκλοφορία των έργων της.

*Κείμενο του Παύλου Παλαιολόγου για τη Μαρία Ιορδανίδου και την περίφημη «Λωξάντρα» της. Έφερε τον τίτλο Το μυστικό της «Λωξάνδρας» και είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα «Το Βήμα» το Σάββατο 6 Ιανουαρίου 1979.

Η συγγραφέας Μαρία Ιορδανίδου, κόρη του υδραίου μηχανικού του αγγλικού εμπορικού ναυτικού Νικολάου Κριεζή και της κωνσταντινουπολίτισσας Ευφροσύνης Μάγκου, γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1897.

Η Ιορδανίδου πρωτοεμφανίστηκε στα λογοτεχνικά πράγματα σε ηλικία εξήντα πέντε χρόνων με την έκδοση του φημισμένου μυθιστορήματος «Λωξάντρα».

Τιμήθηκε για το έργο της με το Χρυσό Σταυρό και το οφφίκιο της Αρχόντισσας του Οικουμενικού Θρόνου από το Πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης, το 1978.

Βασικά χαρακτηριστικά του έργου της Ιορδανίδου, που μεταφράστηκε σε πολλές ξένες γλώσσες, είναι το αυτοβιογραφικό στοιχείο που κυριαρχεί ολοένα και εντονότερα κατά τη διάρκεια της λογοτεχνικής διαδρομής της, η αμέλειά της για μια συστηματική κατανομή του αφηγηματικού υλικού της, καθώς και η αμεσότητα, η ακρίβεια και η φυσικότητα του λόγου της.

Τα βιβλία της, ζωντανεύοντας έναν ολόκληρο κόσμο που ξεκινά από την πολίτικη ρωμιοσύνη, αποπνέουν τη γενναιοδωρία και τη χαρά της ζωής που χαρακτήριζαν και την ίδια.

Η Μαρία Ιορδανίδου απεβίωσε στις 6 Νοεμβρίου 1989.