Κωνσταντίνος Καραμανλής: Ο πολιτικός ανήρ

Πριν από 43 χρόνια, στις 5 Μαΐου 1980, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής (1907-1998) εξελέγη Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας (επέπρωτο να ακολουθήσει και δεύτερη εκλογή του, στις 4 Μαΐου 1990).

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 6.5.1980, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Ο Καραμανλής αποχώρησε οριστικά από το δημόσιο βίο το 1995, έχοντας συμπληρώσει έξι δεκαετίες πολιτικής ζωής. Στο διάστημα αυτό διετέλεσε επί δέκα έτη Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας και επί δεκατέσσερα έτη πρωθυπουργός.

Εις μνήμην του μεγάλου μακεδόνα πολιτικού προβαίνουμε στην αναδημοσίευση ενός κειμένου που είχε συντάξει ο πανεπιστημιακός δάσκαλος και συγγραφέας Θανάσης Διαμαντόπουλος το 1995 και είχε φιλοξενηθεί στις στήλες του «Οικονομικού Ταχυδρόμου» (τεύχος 23ης Μαρτίου 1995). Ο Διαμαντόπουλος, τότε αναπληρωτής καθηγητής της Πολιτικής Επιστήμης στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, είχε καταθέσει ευθαρσώς την άποψή του για τον Καραμανλή ως πολιτικό άνδρα.

«ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», 23.3.1995, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Ιδού το κείμενο του Διαμαντόπουλου:

Το ότι τα «πηγάδια» δεν μπορούν καν να υποπτευθούν την ύπαρξη ωκεανών και οι «σφεντόνες» αδυνατούν να αντιληφθούν τη λειτουργία των πυραύλων είναι κάτι προφανές, οφθαλμοφανές και πασίγνωστο στους μελετητές τόσο των φυσικών όσο και των ιστορικών (αλλά και των ψυχολογικών) φαινομένων. Σκέψεις που προκαλούνται εύλογα, από κάποια, κατ’ επανάληψη μάλιστα μεταδοθέντα, μικρόψυχα έως εμετικά αφιερώματα στον Κωνσταντίνο Καραμανλή, επ’ ευκαιρία της λήξης της προεδρικής του θητείας και της ολοκλήρωσης της πολιτικής του σταδιοδρομίας, από ορισμένους τηλεοπτικούς σταθμούς — χαρακτηριστικές εκφράσεις του πολιτικού (και τηλεοπτικού) «πολιτισμού» των καιρών μας: «Καλοπάντρεψε, δηλαδή προίκισε, τις αδελφές του, βόλεψε αδέλφια και ανήψια, δεν θυσίασε στην πατρίδα ούτε τη ζωή, ούτε τη σταδιοδρομία του αφού, ως μέτριος φοιτητής Νομικής και κακός ρήτωρ, ούτε επιτυχημένος δικηγόρος δεν θα μπορούσε να έχει γίνει» και άλλα τέτοια εξόχως πολιτικά… (Όλα αυτά, δε, υπό το άκρως αποκαλυπτικό ρητορικό «δίλημμα»: «Εθνάρχης ή προδότης;»)

Στον υπογράφοντα τις γραμμές αυτές τίποτε δεν είναι τόσο απεχθές όσο οι λιβανωτοί, οι εκ των υστέρων ωραιοποιήσεις, οι μονόπλευρες θεωρήσεις, οι παρασιωπήσεις πολιτικών λαθών, χαρακτηρολογικών αμετροεπειών, ναρκισσισμών και εγωισμών. Υποχρεωμένος, αντίθετα, από τα πολύ νεανικά του χρόνια να εντρυφήσει στο φαινόμενο «Ελευθέριος Βενιζέλος» και στην προσωποποίηση της εξουσίας, συγγραφέας επίσης βιογραφιών και άλλων σημαντικών πολιτικών (Γ. Παπανδρέου, Κ. Μητσοτάκη), για τις οποίες κατηγορήθηκε κυρίως απ’ όσους δεν τις είχαν διαβάσει, ο συντάκτης αυτού του κειμένου προσπάθησε με πάθος να αναπτύξει ακριβοδίκαιη ιστορική κρίση, ικανότητα νηφάλιας αξιολόγησης και αφανάτιστης θεώρησης των τεκταινομένων.

Αναφερόμενος, λοιπόν, στον Κωνσταντίνο Καραμανλή, τον επί 60 χρόνια βασικό πρωταγωνιστή της δημόσιας ζωής του τόπου, τον επί τέσσερις δεκαετίες άξονα γύρω από τον οποίον στροβιλίστηκε η χώρα και από τον οποίον εκπορεύτηκαν τα εντονότερα πολιτικά πάθη, το μακροβιότερο πρωθυπουργό και Πρόεδρο της Δημοκρατίας του ελεύθερου εθνικού μας βίου, δεν θα είχα καμία δυσκολία και αδυναμίες, και λάθη, και παραλείψεις να καταλογίσω, και ελάχιστα εθνωφελείς επιλογές να αποδώσω: Πιστεύω ακράδαντα ότι κατά την πρώτη πρωθυπουργική του οκταετία δεν άμβλυνε τον αυταρχισμό και τη φυσιογνωμία του αστυνομικού  κράτους, όχι απλά όσο θα ήταν θεωρητικά ευκταίο, αλλά μήτε καν όσο με βάση τις δεσμεύσεις της εποχής και το κυρίαρχο μετεμφυλιακό κλίμα θα ήταν πολιτικά δυνατό. Δεν απέτρεψε εκδηλώσεις ακραίας και αμετροεπούς προς τον ίδιον προσωπολατρίας. Ακόμη και στα μεταπολιτευτικά του κυβερνητικά σχήματα περιέλαβε ως υπουργούς πρόσωπα εκφράζοντα έναν πολιτικό και πολιτιστικό μεσαίωνα. Δεν απέτρεψε την οικογενειοκρατία, δεν καταπολέμησε αρκετά το ρουσφέτι, δεν βοήθησε όσο έπρεπε την ανανέωση και (κοινωνική) αναζωογόνηση της πολιτικής ζωής της χώρας. Δεν είδε έγκαιρα τα περιβαλλοντικά προβλήματα των μεγάλων αστικών κέντρων. Η δε εκ μέρους του αποδοχή της δεύτερης προεδρικής του θητείας, σε μία ηλικία κατά την οποία η βιολογική αδυναμία εμπόδιζε την προς όφελος του τόπου αξιοποίηση του μεγάλου διεθνούς του κύρους, ασφαλώς δεν απετέλεσε την καλύτερη υπηρεσία στην υστεροφημία του. (Ας εκτιμηθεί συγκριτικά εδώ η απόφαση-ύμνος προς τον Άνθρωπο του Jacques Delors να μη διεκδικήσει για λόγους ηλικίας και αναζήτησης γαλήνης την προεδρία της γαλλικής δημοκρατίας.) Ενώ, βέβαια, αρχικά τουλάχιστον ο Καραμανλής δεν συνέβαλε —το αντίθετο μάλιστα— και στην αποτροπή του εθνικού αυτοεγκλωβισμού μας στην υπόθεση του Μακεδονικού.

Αν, όμως, κάποτε θελήσουμε σ’ αυτόν εδώ τον τόπο να απαλλαγούμε από τη μικροψυχία και την πολιτική μικρόνοια… Αν θελήσουμε για μία φορά να δούμε τα πράγματα στις αληθινές τους διαστάσεις και όχι μέσα από τους παραμορφωτικούς φακούς των συμπλεγμάτων και των φαντασμάτων μας… Τότε η Ελλάς στον άνθρωπο που, επωφελούμενος βέβαια των περιστάσεων, έβαλε τις βάσεις της μετεμφυλιακής της ανασυγκρότησης… Στον άνθρωπο που, στη δεκαετία του ’60, αποπειράθηκε, έστω και ανεπιτυχώς, τον θεσμικό της εκσυγχρονισμό… Στον άνθρωπο που διασφάλισε την ομαλότερη δυνατή μετάβαση στη Δημοκρατία το 1974 και, για πρώτη φορά στην ιστορία, με το δημοψήφισμα της ίδιας χρονιάς, της προσέφερε την πολιτειακή ειρήνη… Στον άνθρωπο που νομιμοποίησε όλες τις πολιτικές δυνάμεις του τόπου και έβαλε τις βάσεις μιας μακροχρόνιας πολιτικής ομαλότητας… Ιδιαίτερα, δε, στον Πολιτικό Άνδρα που, παρακάμπτοντας άπειρες μικρόψυχες, μικροκομματικές, κοντόθωρες και μικρονοϊκές αντιδράσεις, πέτυχε την πρόσδεση της χώρας στο ευρωπαϊκό άρμα… Στον Κωνσταντίνο Καραμανλή η Ελλάς, χωρίς να παραγνωρίζει και χωρίς να υποτιμά τα προμνημονευθέντα αρνητικά του, δεν χρειάζεται να πει πολλά πράγματα. Αρκεί μία λέξη, μία μόνο: «Ευχαριστώ». (Ίσως, άλλωστε, και η προσωπικότης του επιλεγέντος διαδόχου του να συνιστά μια μορφή ευχαριστίας.)