Η μεγαλύτερη ληστεία έργων τέχνης στην ιστορία – Ο γρίφος που δεν έχει ακόμα εξιχνιαστεί

18 Μαρτίου 1990. Ντυμένοι με στολές της αστυνομίας της Βοστόνης, τα πρόσωπά τους ακάλυπτα και γεμάτοι αυτοπεποίθηση, δυο επιδέξιοι ληστές μπήκαν ανενόχλητοι στο Μουσείο Gardner, έδεσαν τους φύλακες και απέσπασαν 13 εκθέματα αξίας 500 εκατομμυρίων δολαρίων. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη ληστεία έργων τέχνης στην ιστορία. Μέχρι σήμερα παραμένει σε ισχύ μία αμοιβή ύψους 10 εκατομμυρίων σε όποιον παρέχει χρήσιμες πληροφορίες που θα οδηγήσουν στα κλοπιμαία.

Η υπόθεση παραμένει άλυτη και οι δράστες ασύλληπτοι.

Θα έλεγε κανείς ότι πρόκειται για το τέλειο έγκλημα. Στην πραγματικότητα, ήταν μία σειρά από ατυχή γεγονότα και επιπόλαιους χειρισμούς.

Το μουσείο

Την περίοδο εκείνη, το μουσείο βρισκόταν σε διεργασίες για την αναβάθμιση του συστήματος ασφαλείας. Με σχεδόν 90 χρόνια αδιάκοπης λειτουργίας, το Isabella Stewart Gardner ήταν ένα από τα μεγαλύτερα μουσεία τέχνης της Μασαχουσέτης. Ιδρύθηκε από την ομώνυμη Αμερικανή συλλέκτρια, προκειμένου να «στεγάσει» τα έργα αμύθητης αξίας που είχε συγκεντρώσει και να τα αφήσει ως παρακαταθήκη στις επόμενες γενιές.

Στα εκθέματα συμπεριλαμβάνονται περισσότεροι από 7.500 πίνακες, γλυπτά, κεραμικά, υφάσματα, χρυσαφικά και αντίκες, 1.500 σπάνια βιβλία και περί τα 7.000 κειμήλια από διάφορους αρχαίους πολιτισμούς ανά τον κόσμο. Μεταξύ των έργων τέχνης, φιγουράρουν ονόματα καλλιτεχνών όπως ο Ρέμπραντ, ο Μιχαήλ Άγγελος, ο Τιτσιάνο, ο Μποτιτσέλι, ο Μονέ, ο Ντεγκά και ο Ματίς.

Ο κατάλογος των εκθεμάτων, όπως σε κάθε μουσείο, ήταν δημόσιος. Όλοι γνώριζαν τι μπορούν να δουν κατά την επίσκεψή τους. Παρόλα αυτά, οι ληστές της 18ης Μαρτίου του 1990, έβαλαν στο στόχαστρο 13 συγκεκριμένα έργα τέχνης. Το παράδοξο είναι ότι δεν ήταν ούτε τα παλαιότερα, ούτε τα ακριβότερα, ούτε και τα πιο εύκολα προσβάσιμα.

Η ληστεία

Ήταν 1:24 το ξημέρωμα της 18ης Μαρτίου του 1990, όταν ο φύλακας του μουσείου, Ρικ Άμπαθ, είδε από τις κάμερες της κεντρικής εισόδου δύο αστυνομικούς να του χτυπούν. Ισχυριζόμενοι ότι είχαν λάβει μία επείγουσα κλήση, απαίτησαν να τους ανοίξει. Ο Άμπαθ, για άγνωστους λόγους, παραβίασε το πρωτόκολλο και τους άφησε να περάσουν. Κανονικά, κανένας μη εργαζόμενος δεν επιτρεπόταν να μπει στον χώρο του μουσείου χωρίς εξουσιοδότηση, τις ώρες που ήταν κλειστό.

Πολλοί υποστηρίζουν ότι η αβλεψία του φύλακα ήταν σκόπιμη. Μάλιστα, το λάθος του να ανοίξει οικειοθελώς τον έβαλε αργότερα στην κορυφή της λίστας των υπόπτων. Αρκετοί ωστόσο, πιστεύουν ότι η γκάφα του ήταν άδολη. Ο Άμπαθ κατά τη διάρκεια της ημέρας εργαζόταν ως μουσικός. Στο μουσείο έπιανε δουλειά μετά την τελευταία παράσταση που έδινε με την μπάντα του σε κάποιο μαγαζί. Έτσι, πολλές φορές ήταν μεθυσμένος ή υπό την επήρεια ουσιών.

Κατέβαινα από τη σκηνή και ήθελα κάπως να ηρεμήσω προτού πάω στην πιο βαρετή δουλειά του κόσμου.

Μόλις μπήκαν μέσα, οι ληστές δεν αποκάλυψαν κατευθείαν τις προθέσεις τους. Συνέχισαν να προσποιούνται τους αστυνομικούς έως ότου μπόρεσαν να περάσουν χειροπέδες στον Άμπαθ. Έπειτα έπιασαν δουλειά. Περιηγήθηκαν στις αίθουσες του μουσείου και ξεκίνησαν να αποσπούν τα εκθέματα.

Το σύστημα ασφαλείας ήταν απαρχαιωμένο. Παρότι κάθε αίθουσα ήταν εξοπλισμένη με συσκευές που ανίχνευαν και την παραμικρή κίνηση, ο συναγερμός επικοινωνούσε μόνο με το γραφείο του φύλακα. Εκείνος στη συνέχεια έπρεπε να ελέγξει τις κάμερες και χειροκίνητα να ειδοποιήσει τις αρχές. Η πιθανότητα να ήταν δεμένος πισθάγκωνα στους σωλήνες του υπογείου δεν είχε προβλεφθεί από τους ιθύνοντες.

Έρευνες

Μέσα σε 81 λεπτά, οι δύο ληστές ολοκλήρωσαν ανενόχλητοι το έργο τους και αποχώρησαν με τα 13 έργα τέχνης που είχαν πάρει.

Αυτά ήταν τα εξής:

• The Concert, Βερμέερ
• The Storm on the Sea of Galilee, Ρέμπραντ
• A Lady and Gentleman in Black, Ρέμπραντ
• Landscape with Obelisk, Φλινκ
• Chez Tortoni, Μονέ
• Αυτοπροσωπογραφία, Ρέμπραντ
• La Sortie de Pesage, Ντεγκά
• Cortege aux Environs de Florence, Ντεγκά
• Program for an Artistic Soirée 1, Ντεγκά
• Program for an Artistic Soirée 2, Ντεγκά
• Three Mounted Jockeys, Ντεγκά
• Ένα αρχαίο κινέζικο κειμήλιο
• Ένας επίχρυσος γαλλικός αυτοκρατορικός αετός

Από τα παραπάνω, το έργο με τη μεγαλύτερη αξία ήταν το πρώτο. Το «The Concert» είναι ένας από τους μόλις 34 πίνακες του Ολλανδού Βερμέερ που διασώζονται στον κόσμο. Η αξία του εκτιμήθηκε αρχικά στα 200 εκατομμύρια δολάρια, με τα χρόνια όμως έχει ανέβει στα 250. Συνολικά, η λεία των ληστών υπολογίζεται στα 500-600 εκατομμύρια δολάρια.

Αυτό που προκαλεί εντύπωση είναι ότι πέρα από τον πίνακα του Βερμεέρ, δεν ακολουθήθηκε το κριτήριο της αξίας για την «επιλογή» των λοιπών κλοπιμαίων. Παραδείγματος χάριν, ο επίχρυσος γαλλικός αετός ήταν από τα σχετικά αδιάφορα εκθέματα του μουσείου. Εκτός αυτού, οι ληστές φαίνεται να είχαν ασυνήθιστη αυτοπεποίθηση. Είχαν τα πρόσωπά τους ακάλυπτα, γεγονός που άφηνε στον φύλακα το περιθώριο να παρατηρήσει τα χαρακτηριστικά τους.

Παρόλα αυτά, ο Άμπαθ δεν ήταν ιδιαίτερα βοηθητικός. Αν και ισχυρίστηκε ότι το βράδυ εκείνο ήταν νηφάλιος, δεν ήταν σε θέση να περιγράψει στους αστυνομικούς τα πρόσωπα των ληστών. Επισήμανε μόνο ότι ο ένας έμοιαζε με τον συνταγματάρχη Κλινκ από την κωμική σειρά «Hogan’s Heroes». Έτσι, τα σκίτσα που δόθηκαν στην δημοσιότητα δεν οδήγησαν πουθενά.

Θεωρίες

Καθώς τα έργα τέχνης παραμένουν εξαφανισμένα και οι δράστες άφαντοι, όλα τα πιθανά σενάρια παραμένουν στη σφαίρα των θεωριών.

Μία από τις βασικές είναι ότι ήταν «δουλειά εκ των έσω». Ο Άμπαθ ήταν συνεργός των ληστών, γι’ αυτό και παρέβλεψε το πρωτόκολλο αφήνοντάς τους να περάσουν ανενόχλητοι. Ένα στοιχείο που υποστηρίζει αυτήν την εκδοχή είναι το οπτικό υλικό της προηγούμενης μέρας. Οι κάμερες ασφαλείας κατέγραψαν δύο άντρες να κινούνται ύποπτα στον χώρο με τη συνοδεία του φύλακα. Εικάζεται ότι έκαναν «πρόβα» για την επόμενη νύχτα.

Μία εξίσου διαδεδομένη θεωρία αναφέρει ότι ήταν έργο της μαφίας. Η μόνη επιβεβαιωμένη θέαση κάποιου από τους κλεμμένους πίνακες ήταν το 1997 στη συλλογή ενός εμπόρου αντικών-κλεπταποδόχου που συνεργαζόταν με έναν περιβόητο μαφιόζο, ονόματι Μπόμπι Ντονάτι. Στενός συνεργάτης του Ντονάτι, που πλέον βρισκόταν στην φυλακή, ομολόγησε στους αστυνομικούς ότι σχεδίαζαν χρόνια την ληστεία του συγκεκριμένου μουσείου. Παρόλα αυτά, ο Ντονάτι σκοτώθηκε το 1991. Αν βρισκόταν πίσω από τη ληστεία, θα είχε προλάβει ήδη να πουλήσει τα κλοπιμαία.

Η τελευταία ανεπιβεβαίωτη θεωρία υποστηρίζει ότι πρόκειται για δουλειά ντόπιων συμμοριών. Πάντως, το 2013, το FBI ανακοίνωσε ότι γνωρίζουν τους δράστες. Δεν διευκρινίστηκε αν παραμένουν ασύλληπτοι ελλείψει στοιχείων, λόγω του ότι έχουν φύγει από τη ζωή ή επειδή βρίσκονται ήδη στη φυλακή. Αυτό που επισημάνθηκε είναι ότι οι ανεκτίμητοι πίνακες παραμένουν εξαφανισμένοι.

Μέσα σε σχεδόν 30 χρόνια, τα βάσιμα στοιχεία που έχουν δοθεί αναφορικά με την τύχη τους είναι ελάχιστα. Το μουσείο Gardner έχει αποφασίσει να αφήσει τις θέσεις τους κενές μέχρι να τα εκθέματα να βρεθούν και να επιστραφούν. Η αμοιβή των 10 εκατομμυρίων προς όποιον παρέχει ουσιαστικές πληροφορίες αποτελεί την υψηλότερη αμοιβή που έχει προσφερθεί από ιδιώτη.

Πηγή: mixanitouxronou.gr