Οι απαρχές του δράματος – η γένεση της τραγωδίας (Μέρος Ζ’)

Πέραν των χορικών ασμάτων που εξετάσαμε έως τώρα, σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της τραγωδίας διαδραμάτισε και η χρήση του απαγγελλόμενου – διαλογικού στίχου.

Ορισμένοι ερευνητές υποστήριξαν ότι ο στίχος αυτός παρήχθη από το χορικό άσμα — τη σχετική προβαθμίδα, κατά την αντίληψή τους, θα την αποτελούσε ένας τραγουδιστός διάλογος.

Όμως, η διαφορά που υφίσταται ανάμεσα στο χορικό τραγούδι και τον απαγγελλόμενο στίχο, τόσο στη γλώσσα όσο και στο ύφος, δύσκολα θα επέτρεπε την υιοθέτηση μιας τέτοιας άποψης.

Περισσότερες πιθανότητες συγκεντρώνει μια άλλη άποψη, την οποία αναφέρει ο φιλόσοφος και ρήτορας Θεμίστιος ως άποψη του Αριστοτέλη. Σύμφωνα με αυτήν, αρχικά, σε μια πρώιμη βαθμίδα, τραγουδούσε μόνο ο χορός, αλλά ο Θέσπης εφηύρε τον πρόλογο και το λόγο (ρήσις).

Ειδικότερα, τα χορικά τραγούδια, ενόσω εξελίσσονταν, εμπλουτίζονταν ολοένα και περισσότερο με θέματα από τους θρύλους. Ήταν, λοιπόν, φυσικό να προετοιμάζονται οι ακροατές με μια προεισαγωγή γι’ αυτά που ακολουθούσαν.

Παράλληλα, η ακολουθία των χορικών τραγουδιών που πραγματεύονταν διάφορα στάδια μιας μυθικής ιστορίας κατέστη εφικτή με ένα απλό τέχνασμα, δηλαδή με την παρεμβολή ενός ομιλητή ανάμεσα σε δύο χορικά άσματα. Το επόμενο βήμα υπήρξε η συνομιλία του ομιλητή αυτού με τον επικεφαλής του χορού.

Όσον αφορά τώρα τον ίδιον τον Θέσπη, τον πρώτον εξ όσων γνωρίζουμε ποιητή τραγωδιών, η παράδοση είναι διττή.

Από τη μια πλευρά, έχουμε την εικόνα που μας δίνει η Περιπατητική Σχολή, ενός μεγάλου ανακαινιστή, που χαρακτηρίζεται κατ’ επανάληψιν ως ο δημιουργός της τραγωδίας.

Από την άλλη πλευρά, έχουμε την εικόνα ενός αγροτικού Θέσπη, που συνδυάζεται με λαϊκά έθιμα και αποτελεί γέννημα των λογίων της Ελληνιστικής Εποχής, οι οποίοι —θυμίζουμε— διατείνονταν ότι η τραγωδία είχε γεννηθεί από ένα χωριάτικο έθιμο της Αττικής και δεν ήταν τίποτα άλλο παρά ένα τραγούδι στη θυσία τράγων ή ένα τραγούδι που το έπαθλό του ήταν ένας τράγος.

Στην καλλιέργεια της αντίληψης αυτής πρέπει να συνέβαλε και η καταγωγή του Θέσπη από τον αττικό δήμο της Ικαρίας (νυν Διόνυσο).

Με το όνομα του Θέσπη είναι συνδεδεμένη μια ιδιαίτερα σημαντική χρονολογία που μας παρέχουν το Πάριο Χρονικό και το λεξικό Σούδα: πρώτος ο Θέσπης, στην 61η Ολυμπιάδα (536/535-533/532 π.Χ.), ανέβασε τραγωδία στα Μεγάλα Διονύσια. Αυτό σημαίνει ότι την εποχή εκείνη, στο πλαίσιο των μεγαλόπνοων μεταρρυθμίσεων του Πεισίστρατου, έγινε η τραγωδία ένα ουσιαστικό τμήμα της κρατικής λατρείας.

Αξίζει να σημειωθεί επίσης ότι ο Θέσπης, από τον οποίο σώθηκαν μόνο μερικοί τίτλοι και μερικοί στίχοι, σχετίστηκε με μεταρρυθμίσεις όπως η χρησιμοποίηση προσωπείων από τον ηθοποιό.

Οι απαρχές του δράματος – η γένεση της τραγωδίας (Μέρος Α’)

Οι απαρχές του δράματος – η γένεση της τραγωδίας (Μέρος Β’)

Οι απαρχές του δράματος – η γένεση της τραγωδίας (Μέρος Γ’)

Οι απαρχές του δράματος – η γένεση της τραγωδίας (Μέρος Δ’)

Οι απαρχές του δράματος – η γένεση της τραγωδίας (Μέρος Ε’)

Οι απαρχές του δράματος – η γένεση της τραγωδίας (Μέρος ΣΤ’)