Γιώτα Πεκλάρη: Η φύση του καλλιτέχνη τον αναγκάζει να «μιλήσει»

Συνέντευξη: Μαρία Πετροπούλου

«Για μένα ο χορός είναι ο τρόπος που αντιλαμβάνομαι τον κόσμο» αναφέρει η Γιώτα Πεκλάρη, καλλιτεχνική διευθύντρια του Διεθνούς Φεστιβάλ Φλαμένκο Coetáni, που λαμβάνει χώρα στην Αθήνα το Νοέμβριο.

Η κ. Πεκλάρη, από τους πιο δραστήριους και καινοτόμους χορευτές φλαμένκο στην Ελλάδα, εξηγεί στο in.gr ότι ένας από τους λόγους που αποφάσισε να ασχοληθεί με το συγκεκριμένο χορό, είναι η παρεξηγημένη αντίληψη που έχουν γι αυτόν οι καλλιτεχνικοί κύκλοι της Αθήνας. «Οι καλλιτεχνικοί κύκλοι σνομπάρουν το φλαμένκο. Και εγώ το έκανα πριν το γνωρίσω». Έτσι, η ίδια θέλησε να αναδείξει το «άλλο», το διαφορετικό φλαμένκο και να επικοινωνήσει την ενδιαφέρουσα πλευρά του.

Το Coetániείναι ένας διεθνής θεσμός με στόχο την προώθηση της έρευνας σε σχέση με το φλαμένκο. Περιλαμβάνει πρόγραμμα παραστάσεων, συναυλιών, προβολών, ανοιχτών παρουσιάσεων και συζητήσεων καθώς και ένα πλήρες εκπαιδευτικό πρόγραμμα που αποτελείται από πρακτικά και θεωρητικά εργαστήρια. Προσφέρει με αυτό τον τρόπο τη δυνατότητα στο κοινό να συμμετέχει ενεργά στις δραστηριότητές του αποκτώντας ολοκληρωμένη εικόνα για την τρέχουσα καλλιτεχνική σκηνή και το έργο των καλεσμένων καλλιτεχνών.

Γιατί επιλέξατε να ασχοληθείτε με το φλαμένκο; Τι σας τράβηξε στο είδος αυτό χορού;
Το φλαμένκο δεν προέκυψε από επιλογή. Είχα έρθει σε επαφή μαζί του στην εφηβεία, βλέποντας τη Κάρμεν του Κάρλος Σάουρα αλλά δεν με είχε κατακτήσει. Το θεώρησα πολύ φολκλόρ και καθόλου δημιουργικό. Σε μία περίοδο κρίσης στη σχέση μου με το χορό- και δεν ήταν λίγες αυτές – θυμήθηκα την Έφη Καρακώστα, δασκάλα μου στη Ραλλού Μάνου, η οποία με παρακινούσε να ασχοληθώ με το φλαμένκο. Σκέφτηκα λοιπόν να δοκιμάσω χωρίς όμως να έχω συγκεκριμένο στόχο. Το μόνο που ήθελα ήταν να βρεθώ ως μαθήτρια μέσα σε μία τάξη χορού, χωρίς άγχος. Το γεγονός ότι στην τάξη δεν υπήρχαν επαγγελματίες χορευτές και το ότι για κάποιο λόγο «κούμπωσε» στο δικό μου σώμα, ενίσχυσαν την αυτοπεποίθηση μου και έτσι συνέχισα. Λίγο αργότερα αναγνώρισα τα στοιχεία που με έσπρωξαν να ξεκινήσω αυτή τη δεύτερη πλέον σπουδή μου πάνω στο χορό: η ταύτιση της κίνησης με τον ήχο, η χρήση του σώματος ως μουσικό όργανο, η έντονη κινητοποίηση των αισθήσεων και του συναισθήματος και η απίστευτη ελευθερία αυτοσχεδιασμού.

Πείτε μου λίγα λόγια για την ιστορία του φλαμένκο. Ξεκίνησε ως «υποκουλτούρα» και σταδιακά εισήλθε στην ανώτερη τάξη;
Το φλαμένκο γεννήθηκε στην Ανδαλουσία, μια γη που υπήρξε πάντοτε πονεμένη. Ό,τι άγγιξε την ανδαλουσιανή γη είναι παρόν στο σώμα του. Τα πρώτα σημάδια του ανιχνεύονται στα τέλη του 18ου αιώνα σε μια εποχή που τη μαστίζει η φτώχεια. Η Ισπανία προσπαθεί να ανασυντάξει τις δυνάμεις της έχοντας χάσει τις περισσότερες κτήσεις της εκτός Ιβηρικής. Μουσουλμάνοι, εβραίοι και τσιγγάνοι που μέχρι την ανάκτηση της Ανδαλουσίας από τους χριστιανούς τον 16ο αιώνα συμβίωναν ειρηνικά, μετατρέπονται σε ανεπιθύμητες μειονότητες και υπόκεινται σε διωγμό. Όσοι κατάφεραν να παραμείνουν, χάραξαν με την ύπαρξή τους αυτό το πλούσιο μουσικό ιδίωμα, το οποίο δημιουργήθηκε όντως στο περιθώριο και είχε χαρακτήρα καθαρά λαϊκό. Στις δεκαετίες που ακολούθησαν, το φλαμένκο εμπλουτίστηκε με νέα στοιχεία και ευνοήθηκε από την άνθιση των café cantante. Τον 19ο αιώνα οι ξένοι περιηγητές ανέδειξαν με τα γραπτά τους την αξία του και κατά τα τέλη του ίδιου αιώνα άρχισε να υπάρχει λόγιο ενδιαφέρον και από την πλευρά των Ισπανών, το οποίο εμψύχωσε δυναμικά ο ποιητής Federico García Lorca, στις αρχές του 20ου αιώνα.

Είστε ο άνθρωπος- εμπνευστής του Διεθνούς Φεστιβάλ Πειραματικού Φλαμένκο Coetáni. Με ποια αφορμή δημιουργήσατε κάτι τέτοιο στην Ελλάδα;
Έχετε νοιώσει ποτέ πως δεν ανήκετε πουθενά; Πως δεν σας αποδέχεται κανείς; Οι καλλιτεχνικοί κύκλοι της Αθήνας σνομπάρουν το φλαμένκο. Και εγώ το έκανα πριν το γνωρίσω. Το αντιμετωπίζουμε μόνο ως φολκλόρ και φανταζόμαστε πως οι χορευτές ντύνονται πάντα με παραδοσιακές στολές και χορεύουν μπροστά σε ένα κοινό που πίνει σανγκρία και τρώει τυριά και αλλαντικά! Αντίστοιχα όσοι ασχολούνται με το φλαμένκο, διαβρωμένοι από την εμπορευματοποιημένη πλασματική εικόνα του, αν δεν ανταποκρίνεσαι σε αυτή δε σε αποδέχονται. Είσαι «περίεργο φρούτο»… δεν σε αναγνωρίζουν. Μόλις λοιπόν μου δόθηκε η δυνατότητα, μέσω της λειτουργίας του PLAYGROUND for the arts και έχοντας ως παράδειγμα αντίστοιχες προσπάθειες συνεργατών μου, προσπάθησα να επικοινωνήσω με το κοινό της Αθήνας το «άλλο» φλαμένκο. Αυτό που δεν γνωρίζουν οι μισοί και οι άλλοι μισοί δεν καταλαβαίνουν. Αυτό που οι χορεύτριες δεν είναι απαραίτητα μελαχρινές και δεν φοράνε λουλούδια στο κεφάλι, οι άντρες δεν έχουν μακριά μαλλιά και δεν φοράνε σακάκια. Το «άλλο», τόσο ενδιαφέρον φλαμένκο με το οποίο είχα έρθει σε επαφή από το 2000 παρακολουθώντας φεστιβάλ στην Ισπανία και με το οποίο συνδέομαι απόλυτα καλλιτεχνικά.

Ποιοι οι στόχοι και οι φιλοδοξίες σας για το Φεστιβάλ;
Πρώτος στόχος είναι να καταφέρω να συνεχίσω να το διοργανώνω. Είναι η δεύτερη φορά που το επιχειρώ χωρίς καμία οικονομική υποστήριξη και θα είναι εξαιρετικά δύσκολο να το επαναλάβω με αυτό τον τρόπο. Αν αφήσω πίσω τις δυσκολίες, ονειρεύομαι έναν θεσμό αφυπνιστικό, ανοιχτό στο ευρύ κοινό που θα καταφέρει να εμπνεύσει, να δώσει τροφή για σκέψη, να υποστηρίξει τη διαφορετικότητα και τέλος να συγκεντρώσει και να φέρει σε επαφή καλλιτέχνες και κοινό από όλο τον κόσμο.

Ποια η θέση των καλλιτεχνών στην κοινωνία; Είναι επιτακτική ανάγκη να «μιλούν» μέσω της τέχνης τους;
Η φύση του καλλιτέχνη τον αναγκάζει έτσι και αλλιώς να «μιλήσει» καθώς διαρκώς αναζητεί και διερωτάται. Αυτό από μόνο του είναι πράξη πολιτική. Αντίστοιχα ο δεξιοτέχνης υπηρετεί μία φόρμα και όλη του η προσπάθεια εστιάζει στην εμβάθυνση στη δομής της και την ανάπτυξη των δεξιοτήτων του. Θεωρώ πως και οι δυο είναι απαραίτητοι στην κοινωνία.

Ένα σημείο συνάντησης των ανθρώπων, επιδιώκετε κι εσείς μέσω του Φεστιβάλ; Σε ποιους απευθύνεται αυτό;
Ακριβώς. Είναι πολύ σημαντικό σε όλες τις εποχές και για όλες τις κοινωνίες να υπάρχουν πυρήνες που προωθούν την προσωπική έκφραση, την έρευνα, την αλληλεπίδραση και τον πειραματισμό. Απευθυνόμαστε λοιπόν σε μαθητές που ασχολούνται με το φλαμένκο, προτείνοντας ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα που στοχεύει στην δημιουργική διαδικασία και την ανταλλαγή ιδεών αλλά και σε όποιον ενδιαφέρεται για το φλαμένκο και θέλει να έχει μια πρώτη επαφή μαζί του. Απευθυνόμαστε σε νέους καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο που αναζητούν την προσωπική τους φωνή και μπορούν μέσω του φεστιβάλ να έρθουν σε επαφή με διακεκριμένους καλλιτέχνες. Στο κοινό που εκτιμά την παράδοση και ενδιαφέρεται για το χορό, τη μουσική, το βίντεο και τον πειραματισμό. Η εμπειρία μου από το πρώτο φεστιβάλ έδειξε πως ο κόσμος που δεν έχει άμεση σχέση με το φλαμένκο πραγματικά συντονίζεται με τις παραστάσεις μας, καθώς αφορούν το σήμερα αγγίζοντας παράλληλα προγονικές χορδές.

Η Μάρθα Γκράχαμ έχει πει ότι «ο χορός είναι η κρυφή γλώσσα της ψυχής». Τι είναι για εσάς ο χορός;
Για μένα ο χορός, και τα τελευταία χρόνια και ο ρυθμός και η μουσική, είναι ο τρόπος που αντιλαμβάνομαι τον κόσμο. Η σκέψη μου χρησιμοποιεί ταυτόχρονα και πολύ στενά συνδεδεμένα αυτές τις τρείς φόρμες προκειμένου να κατανοήσει, να εξηγήσει, να εκφράσει και να διαχειριστεί τον χώρο, τον χρόνο και την ενέργεια.

Ποιος άνθρωπος έχει αποτελέσει τη μεγαλύτερη έμπνευση για εσάς;
Είναι τόσοι πολλοί οι άνθρωποι και οι καλλιτέχνες που με εμπνέουν… Θα αναφέρω τον πιο πρόσφατο, τον Γιώργο Μουλουδάκη, που μου θύμισε τι σημαίνει να είσαι δάσκαλος και πως παρά τους αντιπερισπασμούς δεν πρέπει να χάνεις το «δρόμο» απ’ τα μάτια σου.

Τι θα δούμε φέτος στο Coetani;
Το φεστιβάλ αυτή τη χρονιά έχει να παρουσιάσει πέντε μέρες γεμάτες performance χορού, συναυλίες, προβολές, ανοιχτές παρουσιάσεις και συζητήσεις. Φιλοξενούμε 23 καλλιτέχνες από εννέα χώρες του κόσμου, την παγκόσμια πρώτη της νέας performance “SILENCIOS” των Εστέβεζ/Πάνιος (Estévez/Paños), για πρώτη φορά στην Ελλάδα τον Νίνιο ντε Έλτσε (Niño de Elche) τον πιο ανατρεπτικό τραγουδιστή φλαμένκο, τις διεθνώς καταξιωμένες χορεύτριες και χορογράφους Ροζάριο Τολέδο (Rosario Toledo) και Όλγα Περιθέτ (Olga Pericet), πολλές πρεμιέρες και μια μοναδική συναυλία την τελευταία μέρα του φεστιβάλ, όπου συμπράττουν η Κατερίνα Παπαδοπούλου και οι Anastatica project μαζί με Έλληνες και Ισπανούς καλλιτέχνες του φλαμένκο.

Τι περιλαμβάνουν τα σεμινάρια στην φετινή έκδοση;
Τα σεμινάρια περιλαμβάνουν μαθήματα τεχνικής χορού και κιθάρας φλαμένκο μέσα από το σύγχρονο και σύνθετο πρίσμα των καλεσμένων καλλιτεχνών, δημιουργικά σεμινάρια σε σχέση με την προέλευση της φωνής και την σύνδεση του χορού με τη φωτογραφία. Επίσης για πρώτη φορά στην Ελλάδα, θεωρητικό σεμινάριο πάνω στη σχέση των καλλιτεχνών του φλαμένκο με την avant-garde του 20ου αιώνα.

Τα εργαστήρια καταλαμβάνουν και φέτος κεντρική θέση στον προγραμματισμό του φεστιβάλ. Ποια είναι η σημασία τους για εσάς;
Το φλαμένκο γεννήθηκε μέσα από ζυμώσεις, μίξεις και προσμίξεις και μόνο η κατανόηση και η διατήρηση αυτής της επικοινωνίας ιδεών και πολιτισμών το διατηρούν ζωντανό. Αυτό είναι και το μήνυμα που θέλουμε να δώσουμε μέσα από τη διοργάνωση του φεστιβάλ. Μια παραδοσιακή τέχνη είναι η έκφραση της συλλογικής μνήμης ενός τόπου. Στην περίπτωση του φλαμένκο η μνήμη αυτή συνεχίζει ακόμη και τώρα να συλλέγει και να απορροφά στοιχεία που τη διαμορφώνουν. Όταν αποκαλύπτεται η προέλευση αυτής της συνέχειας που σε χαρακτηρίζει ως ύπαρξη, τότε αντιλαμβάνεσαι πόσο άτοπο είναι να εγκλωβίζεσαι μέσα σε τείχη οποιουδήποτε είδους: φυλετικά, κοινωνικά ή καλλιτεχνικά. Η εκπαίδευση παίζει ουσιαστικό ρόλο σε αυτή την κατανόηση και γι’ αυτό το λόγο το φεστιβάλ δίνει κεντρική θέση στο εκπαιδευτικό του πρόγραμμα.

Coetani
Αθήνα, 1 – 6 Νοεμβρίου 2016
Στο PLAYGROUND for the arts
Και σε διάφορα σημεία στην Αθήνα

Δείτε αναλυτικά το πρόγραμμα εδώ

entertainment.in.gr