Ένας πλούτος όλο και πιο άνισα κατανεμημένος

Πόσος είναι ο πλούτος, που ανήκει στα χέρια ιδιωτών, και πώς είναι κατανεμημένος; Με αυτό ακριβώς το ερώτημα ασχολείται η ετήσια έρευνα της Credit Suisse / UBS που μετρά την παγκόσμια κατανομή του προσωπικού πλούτου.

Ως προσωπικός πλούτος ορίζεται η κατοχή η κατοχή ακινήτων και χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων από ενήλικες, μείον το χρέος. Σύμφωνα με την έκθεση, στο τέλος του 2021, ο παγκόσμιος προσωπικός πλούτος έφτανε τα 463,6 τρισεκατομμύρια δολάρια, μια αύξηση 9,8% σε σχέση με το 2021, αύξηση μεγαλύτερη από τη μεσοσταθμική αύξηση από την αρχή του αιώνα.

Οι χώρες που αναλογικά είδαν τον πλούτο ανά νοικοκυριό να αυξάνει περισσότερο, ήταν κατά σειρά οι ΗΠΑ, η Κίνα, ο Καναδάς, η Ινδία και η Αυστραλία.

Ένας κόσμος ιδιαίτερα άνισος

Στατιστικά στον κάθε ενήλικα στον πλανήτη αναλογούσε ατομικός πλούτος 87.489 δολάρια στο τέλος του 2021.

Μόνο που η πραγματικότητα ήταν πολύ πιο άνιση.

Το μερίδιο του παγκόσμιου πλούτου που πηγαίνει στο πλουσιότερο 1% του παγκόσμιου πληθυσμού αυξήθηκε και έφτασε στο τέλος του 2021 το 45,6%, ενώ το 2019 ήταν στο 43,9%.

Με βάση την έκθεση μόλις 62 εκατομμύρια ενήλικες – από έναν συνολικό πληθυσμό ενηλίκων 4,4 δισεκατομμύρια –, που αναλογούν στο 1,2% του παγκόσμιου πληθυσμού είχαν το 47,8% του παγκόσμιου πλούτου. Από την άλλη, 2,8 δισεκατομμύρια ενήλικες – το 53,2% του παγκόσμιου ενήλικου πληθυσμού – είχε μόλις το 1,1% του παγκόσμιου πλούτου.

Για να το πούμε διαφορετικά: το ανώτερο 1,2% του παγκόσμιου ενήλικου πληθυσμού είχε κατά μέσο όσο ατομικό πλούτο (ακίνητα, και χρηματοικονομικά περιουσιακά στοιχεία αφαιρουμένων των φόρων) πάνω από ένα εκατομμύριο δολάρια.

Αντίθετα, το 53,2% του παγκόσμιου ενήλικου πληθυσμού είχε συνολικό ατομικό πλούτο κάτω από 10.000 δολάρια. Κοινώς μια σχέση ένα προς εκατό.

Η κλίμακα της ανισότητας γίνεται ακόμη πιο ευκρινής εάν δούμε μερικά ακόμη στοιχεία. Στο τέλος του 2021 υπήρχαν 62,5 εκατομμύρια εκατομμυριούχοι, μια αύξηση κατά 5,2 εκατομμύρια. Περίπου οι μισοί επιπλέον εκατομμυριούχοι, 2,5 εκατομμύρια, ήταν στις ΗΠΑ. Επιπλέον, στο τέλος του 2021 υπήρχαν 264.200 πολύ πλούσιοι, δηλαδή άνθρωποι με ατομικό πλούτο πάνω από 50 εκατομμύρια δολάρια. Αυτό σημαίνει ότι αυξήθηκαν κατά 43.400 από το 2019.

Η έκθεση επισημαίνει ότι σημαντικό μέρος της αύξησης του παγκόσμιου πλούτου, οφείλεται στην επέκταση της λεγόμενης «μεσαίας τάξης» στον αναπτυσσόμενο κόσμο και στην αύξηση του πλούτου στην Κίνα. Ακόμη και έτσι αυτά τα στρώματα της «μεσαίας τάξης» στον αναπτυσσόμενο κόσμο έχουν μέσο ατομικό πλούτο 33.724 δολάρια, δηλαδή περίπου το 40% του μέσου ατομικού πλούτου σε πλανητικό επίπεδο.

Ωστόσο, παρά την εμφάνιση πολυεκατομμυριούχων και δισεκατομμυριούχων και στον αναπτυσσόμενο κόσμο, η μεγάλη πλειοψηφία των πολύ πλούσιων ανθρώπων ζουν στον «Παγκόσμιο Βορρά».

Η σημασία των αλλαγών στην Κίνα και την Ινδία

Η Κίνα είναι από τις χώρες που έχουν συμβάλει αποφασιστικά στην αύξηση του παγκόσμιου πλούτου. Ο διάμεσος πλούτος στην Κίνα αυξήθηκε από 3.133 δολάρια ανά πρόσωπο το 2000, σε 26.752 δολάρια το 2021, δηλαδή μια αύξηση 12% το χρόνο. Η Ινδία επίσης είχε μια αύξηση του διάμεσου ατομικού πλούτου κατά μέσο όρο 7% από το 2000 έως το 2021, όμως παρ’ όλα αυτά ο μέσος ατομικός πλούτος στην Ινδία από 62% του παγκόσμιου μέσου όρου, υποχώρησε στο 40% το 2021.

Πώς εξελίσσεται η ανισότητα εντός των χωρών

Όμως, εκτός τις ανισότητες μεταξύ των κρατών, υπάρχουν και οι ανισότητες στο εσωτερικό κάθε χώρας.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες με συντελεστή Gini 85,0 παραμένουν από τις πιο άνισες χώρες στον πλανήτη. Πιο άνισες είναι μόνο η Βραζιλία με 89.2 και η Ρωσία με 88, ενώ ακολουθεί και η Ινδία με 82,3.

Το ενδιαφέρον είναι ότι μια τάση υποχώρησης της ανισότητας που φάνηκε ως ένα βαθμό από τις αρχές του αιώνα, αυτή τη στιγμή έχει εξαντλήσει τη δυναμική και ως ένα βαθμό αντιστρέφεται, ιδίως σε ό,τι αφορά το μερίδιο του πλούτου που έχει το ανώτερο εισοδηματικό 1% του πληθυσμού.

Ποιες είναι οι προοπτικές;

Η έκθεση εκτιμά ότι ως ένα βαθμό μια αύξηση της ανισότητας στον πλούτο το 2021 είχε να κάνει με την αύξηση των τιμών μετά το πρώτο κύμα της πανδημίας και τις μεγαλύτερες δυνατότητες των εύπορων στρωμάτων να βελτιώσουν τη θέση τους, άρα αναμένει μια σχετική υποχώρηση της ανισότητας.

Σε αυτό εκτιμά ότι θα συντελέσει και η ενίσχυση των μεσαίων στρωμάτων στις αναπτυσσόμενες χώρες, αλλά και εμφάνιση ολοένα και περισσότερων εκατομμυριούχων στις χώρες χαμηλού εισοδήματος.

Όμως, δεν είναι τόσο δεδομένο ότι αυτό θα είναι μια συνεχής τάση. Οι διαφορετικές δυναμικές που αναπτύσσουν Κίνα και Ινδία είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα ότι τα πράγματα δεν είναι μονοδιάστατα.

Αντίστοιχα, ακόμη και εάν υποχωρούν κάποιες διαφορές σε διακρατικό επίπεδο, έχει ιδιαίτερη σημασία ότι στο εσωτερικό των χωρών οι ανισότητες παραμένουν έντονες και αρκετές χώρες είδαν την ανισότητα να αυξάνεται στο εσωτερικό τους, ακόμη και εάν υπήρξε συνολική αύξηση του πλούτου τους. Ούτε φαίνεται να ισχύει ότι η μόνη τάση είναι η ενίσχυση της «μεσαίας τάξης» στις αναπτυσσόμενες χώρες, αφού καταγράφεται και ενίσχυση των πλουσίων και πολύ πλουσίων.

Αυτό δεν είναι άσχετο με το ότι σχεδόν όλες οι χώρες δίνουν κατεξοχήν έμφαση στην ανάπτυξη και πολύ λιγότερο στην αναδιανομή, στοιχείο που αναγκαστικά επιτείνει τις ανισότητες.