Ψυχική υγεία: Πώς μπορεί να γλιτώσουμε τα χειρότερα

Ένας στους οκτώ ανθρώπους σε ολόκληρο τον κόσμο ζει με κάποιο πρόβλημα ψυχικής υγείας. Πρόκειται για το 13% των ανθρώπων, δηλαδή 970 εκατομμύρια, εκ των οποίων το 52,4% είναι γυναίκες και το 47,6%, άνδρες. Το 71% των ανθρώπων που πάσχουν από ψύχωση δεν παίρνει τις υπηρεσίες υγείας που χρειάζεται.

Κατάθλιψη και άγχος μαζί, ταλαιπωρούν το 60% περίπου του πληθυσμού, και είναι κατά 50% πιο συχνές στις γυναίκες. Τώρα όμως, μετά την πανδημία, οι ειδικοί περιμένουν άνοδο των δύο αυτών ψυχικών διαταραχών κατά επιπλέον 25%.

Παρόλα αυτά, από το σύνολο των δαπανών υγείας, μόλις το 2% αφορά τις υπηρεσίες ψυχικής υγείας.

Στην Ευρώπη, μόλις το ένα τρίτο των χωρών (34%) έχουν αποτελεσματικές πολιτικές ψυχικής υγείας, και μόνο το 60% εστιάζουν σε προγράμματα πρόληψης, με αποτέλεσμα οι εκτιμήσεις να φέρνουν έναν στους τέσσερις ασθενείς με σοβαρές παθήσεις ψυχικής υγείας όπως ψύχωση να μην καλύπτονται αποτελεσματικά.

Τα δεδομένα αυτά απαιτούν την λήψη αποφάσεων και σε κεντρικό επίπεδο, γιατί μόνο έτσι θα καταλήξουμε σε πρωτοβουλίες ναυαρχίδες και σε πιο αποτελεσματική δράση.

Τα παραπάνω τόνισε ο επικεφαλής του γραφείου Ποιότητας Φροντίδας Υγείας του Παγκοσμίου Οργανισμού Υγείας της Αθήνας, δρ  João Breda μιλώντας στο 1ο Διεθνές Φόρουμ Wellbeing, που πραγματοποιήθηκε στο Ζάππειο Μέγαρο.

Ο κ. Breda αναφέρθηκε στη συμμαχία του ΠΟΥ με τις 53 χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας του Οργανισμού, και σειρά οργανισμών και άλλων φορέων ψυχικής υγείας με τη συμμετοχή επιστημόνων και της κοινωνίας των πολιτών με στόχο την ανάπτυξη υπηρεσιών για θέματα ψυχικής υγείας στο σύστημα υγείας, σε δομές μακροχρόνιας φροντίδας υγείας, για ενσωμάτωση της προστασίας της ψυχικής υγείας σε έκτακτες ανάγκες δημόσιας υγείας, αλλά και προαγωγή της ψυχικής υγείας στη διάρκεια της ζωής.

Στο πλαίσιο αυτό προωθείται η συνεργασία σε επίπεδο ηγεσίας, μετασχηματισμού των υπηρεσιών ψυχικής υγείας, ανάπτυξης προγραμμάτων για περιπτώσεις εκτάκτων αναγκών, αλλά και προώθηση της ψυχικής υγείας σε παιδιά, εφήβους και νέους, σε ηλικιωμένους για πρόληψη της άνοιας, καθώς και στους χώρους εργασίας.

Βιώσιμες πόλεις

Στην δημιουργία βιώσιμων πόλεων, που δεν θα εντείνουν τον εκνευρισμό, αναφέρθηκε ο δήμαρχος Τρικκαίων Δημήτρης Παπαστεργίου, μιλώντας στο συνέδριο. Ο κ. Παπαστεργίου, παρατήρησε πως στην περίοδο του lockdown,  είδαμε τους ρύπους να μειώνονται, δεν υπήρχε κίνηση και θόρυβος και στην Αθήνα μπορούσαμε να ακούσουμε τα πουλιά, ενώ ανακαλύψαμε ξανά τις ανθρώπινες σχέσεις και μπορέσαμε να σκεφτούμε τι αξίζει και τι όχι.

Μιλώντας για την εξοικείωση των Αθηναίων με την … κόρνα του αυτοκινήτου, έκανε λόγο για πόλεις που με ασφάλεια μπορούν οι πολίτες να κυκλοφορούν και να περπατούν, ενώ είναι ταυτόχρονα περιβαλλοντικά προσιτές.

Ο εθνικός συντονιστής για την εφαρμογή του Ευρωπαϊκού Συμφώνου για το κλίμα Ντίνος Μαχαίρας, αναφέρθηκε στις προβλέψεις για το 2040 όπου από το 55% του πληθυσμού που σήμερα ζει στις πόλεις, θα φτάσουμε τότε στο 80-90%, μια αύξηση που για τις σημερινές πόλεις σημαίνει διπλασιασμό του πληθυσμού, ο οποίος ταυτόχρονα αυξάνεται.

Το αποτέλεσμα θα είναι διεύρυνση των ανισοτήτων, με τον πληθυσμό να χάνει μια σειρά απο ευκαιρίες. Προσθέτοντας πως όσο περισσότερη είναι η πρόσβαση δε δημόσιους πράσινους χώρους τόσο περισσότερες ευκαιρίες ευημερίας, σημείωσε πως πρέπει να αντιστοιχούν τουλάχιστον 9 τ.μ. πράσινου ανά κάτοικο, το παράθυρό μας να βλέπει τουλάχιστον 3 δέντρα, το 30% του οπτικού μας πεδίου να καλύπτεται από φυλλωσιές και να υπάρχει ένας δημόσιος χώρος πρασίνου στα 300 μέτρα. Επισήμανε πως η Ευρώπη πρωτοπορεί, προσπαθεί να συνομιλήσει με τους πολίτες της μέσω του Συμφώνου για το Κλίμα, γιατί μόνο μέσω της διαμεσολάβησης των πολιτών θα υπάρξει επιτυχία.

Στο πρόγραμμα Varcities που προβλέπει την προαγωγή της υγείας και ευεξίας στις πόλεις, αναφέρθηκε η καθηγήτρια Μηχανικών Περιβάλλοντος του Πολυτεχνείου Κρήτης Ντένια Κολοκοτσά, λέγοντας πως πρόκειται για μια ολιστική προσέγγιση της μελλοντικής πόλης με αειφορία, πράσινα συστήματα, με επίκεντρο τον άνθρωπο και λύσεις που ενσωματώνονται σε έξυπνες συσκευές. Μέσω του προγράμματος, αναπτύσσονται δείκτες ποιότητας που αφορούν τη φύση, την τεχνολογία και τους κοινωνικούς και πολιτιστικούς παράγοντες.

Χαρούμενες πόλεις

Από την πλευρά της η καθηγήτρια Σχεδιασμού και Υγείας του Πανεπιστημίου της Βιρτζίνια Τζένυ Ρόε, έκανε αναφορά στον πολεοδομικό σχεδιασμό για την υγεία και ευεξία, θέτοντας την ψυχική υγεία στην καρδιά των παγκόσμιων αναπτυξιακών στρατηγικών.

Η κ. Ρόε παρουσίασε μοντέλα πόλεων που δίνουν έμφαση στο πράσινο, δίνοντας δυνατότητες διαφυγής, μειώνοντας το στρες και προάγοντας τους μηχανισμούς που βοηθούν το ανοσοποιητικό, τη διάθεσή μας και την ψυχική και νοητική μας υγείας συνολικά, στη μπλέ πόλη που έχει πρόσβαση στο νερό, την αισθητηριακή πόλη που οι αισθήσεις μπορούν να ικανοποιηθούν όπως μια γέφυρα βοήθησε στην μείωση των αυτοκτονιών, αλλά και στα πάρκα τσέπης που τονίζουν την αίσθηση της γειτονιάς και τα παγκάκια τους τη συντροφικότητα. Στις πόλεις της χαράς, όπως τις ονομάζει η κ. Ρόε, περιλμαβάνονται επίσης η πόλη – παιχνίδι, η δραστήρια πόλη που το ποδήλατο έχει τον πρώτο λόγο, αλλά και η πόλη της συμπερίληψης, που ως πιο σημαντικό είναι το πώς νιώθει ο πολίτης ζώντας σε αυτήν.

Ευρωπαϊκό παρατηρητήριο

Στη λειτουργικότητα εστίασε ο Καθηγητής Ψυχολογίας και πρόεδρος του τμήματος Ψυχολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Θετικής Ψυχολογίας Τάσος Σταλίκας, αναφερόμενος στα συμπεράσματα του Συνεδρίου. Ο κ. Σταλίκας υπογράμμισε πως δεν αποτελεί ευτυχία η απουσία ψυχικού πόνου, ύστερα από αντιμετώπιση της ψύχωσης, της διπολικής διαταραχής, του άγχους και του στρες. Αντίθετα, το εύ ζήν είναι υπαρκτό και μπορούμε να το ζητήσουμε.

Με την πανδημία διαπιστώσαμε πως η ψυχική υγεία είναι ίσως και πιο σημαντική από τη σωματική.

Επεσήμανε ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος δεν λειτουργεί μόνος του στο 100%, αλλά χρειαζόμαστε παρέα, να κινούμαστε συλλογικά, ζώντας σε μια κοινότητα.

Η εργασία είναι σημαντική γιατί μας απασχολεί σχεδόν στα δύο τρίτα του χρόνου μας και εκτός ωρών εργασίας, και είναι σημαντική η ασφάλεια γιατί με απειλή ή φόβο μειώνεται η παραγωγικότητα. Αντίστοιχα, πρέπει οι εργαζόμενοι να αγαπούν αυτό που κάνουν. Διαφορετικά στα 5 χρόνια δουλειάς, μας χτυπά την πόρτα η επαγγελματική εξουθένωση και μάλιστα στον παραγωγικό κορμό, στις ηλικίες 30-45.

Επισημαίνοντας πως η τέχνη προλαμβάνει και θεραπεύει ψυχικές ασθένειες, αλλά και ότι είμαστε οι πιο εξαρτημένοι από ψυχοφάρμακα στην Ευρώπη, ο κ. Σταλίκας πρότεινε τη δημιουργία Εθνικού Παρατηρητηρίου Ψυχικής Υγείας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, για την ανάπτυξη δεικτών που θα οδηγούν σε πολιτικές πρόληψης.