Ο Πέρης Μιχαηλίδης μιλάει για τον «Ανατόλ» του Σνίτσλερ

Στη σκηνή του θεάτρου Αλκμήνη βρίσκουμε αυτήν τη θεατρική σεζόν τον Πέρη Μιχαηλίδη για τις ανάγκες «Ανατόλ ή η μάχη των φύλων».

Ο αγαπημένος ηθοποιός και σκηνοθέτης υποδύεται τον Μαξ σε ένα έργο του Άρθουρ Σνίτσλερ που αν και γράφτηκε τον 19ο αιώνα παίζεται με μεγάλη επιτυχία τα τελευταία χρόνια σε σκηνές όλου του κόσμου.

Ο Σνίτσλερ ήταν ένας πρωτοπόρος γιατρός, θεατρικός συγγραφέας και διηγηματογράφος. Η άποψή του ήταν ότι τα δυο βασικά θέματα για τα οποία γράφει κανείς είναι ο έρωτας και ο θάνατος.

Γράφει και περιγράφει σχεδόν κυνικά τον έρωτα σε όλες τις όψεις, τις απάτες, τις αυταπάτες, τα τεχνάσματα και τις παγίδες του, το πάθος και τη σκληρότητά του. Ο κεντρικός ήρωας, ο Ανατόλ, έχει καταβολές από τον Δον Ζουάν και τον Καζανόβα, όμως είναι πολύ πιο κοντά στον καθημερινό άντρα, ο οποίος ζει εφήμερους έρωτες σε μια ατελείωτη σκυταλοδρομία,  πάντα διψασμένος και ανικανοποίητος.

Το έργο αποτελείται από εφτά επεισόδια και έναν επίλογο – μέρος του οποίου θα παιχτεί για πρώτη φορά στην Ελλάδα – όλα παραλλαγές πάνω στο ερωτικό θέμα: αισθηματικές, ειρωνικές, μελοδραματικές, σαρκαστικές, ρεαλιστικές και φαρσικές. Ο ίδιος ο Σνίτσλερ ενσαρκώνεται από τον φίλο του Ανατόλ, τον ώριμο θυμόσοφο Μαξ, που σχολιάζει και προωθεί τα δρώμενα, παραστέκεται και παρηγορεί τους «δράστες».

Την τελευταία φορά  που συναντήσαμε τον κ. Μιχαηλίδη ήταν στο «Τάβλι» του Κεχαΐδη. Εκεί υποδυόμενος τον Φώντα προσπαθούσε να βρει έναν τρόπο να πιάσει την καλή, να κάνει τη μεγάλη κομπίνα, να μπει στην καλή κοινωνία. Πόσο διαφορετικοί είναι άραγε οι δύο ήρωες;

«Ο Φώντας και ο Μαξ είναι διαμετρικά αντίθετοι ρόλοι. Ο ένας παλεύει να βγει από την ανέχεια και σκαρφίζεται διάφορα “σκέδια” για να μπει στην μεγαλοαστική κοινωνία, να αποκτήσει όνομα και να γίνει μέγας. Να ξεφύγει από το αδιέξοδο της μίζερης καθημερινότητας. Από την άλλη πλευρά ο Μαξ, ο ήρωας του Σνίτσλερ όντας μέλος της μεγαλοαστικής κοινωνίας πραγματεύεται τις ερωτικές σχέσεις, σαρκάζοντας τες και παράλληλα ασκεί κριτική για τα κοινωνικά ήθη της εποχής τους» μας εξηγεί ο κ. Μιχαηλίδης.

Όσο διαφορετικοί είναι οι δύο χαρακτήρες τόσο διαφορετικά είναι και τα θέματα που πραγματεύονται. Η αγωνία των δύο ταβλαδόρων να πιάσουν την καλή δεν έχει καμία σχέση με την αγωνία του Σνίτσλερ να αναλύσει υπαρξιακά θέματα, όπως ο έρωτας και ο θάνατος. «Εδώ οι ερωτικές σχέσεις είναι ένα θέμα το οποίο απασχολεί ανά τους αιώνες όλους τους συγγραφείς του κόσμου. Και οι διαφορές είναι ανάλογα με τα ήθη και τα συμπλέγματα της εποχής» συνεχίζει ο κ. Μιχαηλίδης.

«Η σχέση του συγγραφέα με τον Φρόιντ του έδωσε την δυνατότητα να διεισδύει στις ερωτικές σχέσεις με ψυχαναλυτική ματιά. Δεν είναι τυχαίο ότι ο ίδιος ο Φρόιντ απένειμε στον Σνίτσελ τον τίτλο βαθύς ερευνητής ψυχολογίας». Σε όσα κατέληξε ο μεγάλος ψυχαναλυτής μέσα από χρόνια μελέτης και έρευνας ο Σνίτσλερ τα έβρισκε ενστικτωδώς. Ο ρόλος του Μαξ, ο οποίος αυτοαποκαλείται μελετητής του έρωτα, είναι ευθεία αναφορά στις θεωρίες της ψυχανάλυσης.

Παρόλο που το έργο, γράφτηκε τον 19ο αιώνα, εδώ και χρόνια παίζεται συνεχώς σε μεγάλα και μικρά θέατρα του κόσμου. «Πως εξηγείται αυτό;» ρωτάμε τον κ. Μιχαηλίδη. «Όσο βαθαίνει η κρίση στις προσωπικές σχέσεις και το αδιέξοδο ανασύρονται και παρουσιάζονται συγγραφείς οι οποίοι προσεγγίζουν τις σχέσεις αυτές στις κοινωνίες» μας απαντάει ο ηθοποιός και συνεχίζει: «Δεν είναι τυχαίο ότι το “Ερωτικό γαϊτανάκι” και ο “Aνατόλ”, έργα απαγορευμένα από την λογοκρισία όταν παρουσιάστηκαν στις γερμανόφωνες χώρες σήμερα επανέρχονται επίμονα. Επίσης δεν είναι τυχαίο ότι ο Σνίτσλερ όπως και ο Μπερνχαρντ, αυστριακοί και οι δύο, είχαν ζητήσει οι ίδιοι να μην παίζονται τα έργα τους στην Αυστρία. Ο γιος του Σνίτσλερ τελευταία αναίρεσε αυτή την απαγόρευση».

Σύμφωνα με τον κ. Μιχαηλίδη ο Σνίτσλερ είναι στην ουσία «διάδοχος» του Γκαίτε. Ο τρόπος που χειρίζεται ο Γκαίτε το αδιέξοδο των σχέσεων μοιάζει πολύ με τον συγγραφέα του Ανατόλ, άλλωστε και ημερολογιακά ο ένας είναι προάγγελος του άλλου.

Λίγο πριν αφήσουμε τον ηθοποιό να επιστρέψει στις πρόβες του ζητάμε να συσχετίσει τον Μαξ με τον Καζανόβα. «Ο καρδιοκατακτητής Μαξ “ακουμπάει” τον περιφερόμενο ηθοποιό, μάγο, χαρτοκλέφτη, δημοσιογράφο, μουσικό, ποιητή Καζανόβα σε θεωρητικό επίπεδο. Είναι μια εξελιγμένη μορφή αυτού του διάσημου γυναικοκατακτητή» αναφέρει ο ίδιος και συμπληρώνει: «Στο έργο έχουμε ουσιαστικά ένα δίπολο. Ο Μαξ είναι το alter ego του Ανατόλ, η νεανική εκδοχή του. Ο Ανατόλ εμπλέκεται, συντρίβεται μέσα στις ερωτικές σχέσεις, φοβάται να δοθεί σε αυτές γιατί πιστεύει πως όλες οι γυναίκες είναι άπιστες και έχοντας τον φόβο μήπως πληγωθεί, οδηγείται στο να πληγώνει. Ο Μαξ είναι ο «οδηγός» μέσα στην κόλαση των προσωπικών σχέσεων. Οδηγεί τον νεαρό σε αυτή την άβυσσο».