Πολιτική Προστασία: Η διαχρονική αυτοπαγίδευση των ελληνικών κυβερνήσεων

Το 1994, στην Ελλάδα εκλέξαμε για πρώτη φορά τους τοπικούς άρχοντες Β’ βαθμού, διαλέγοντας για κάθε περιφερειακή ενότητα –τότε τις ονομάζαμε Νομαρχίες- τον  Νομάρχη, ο οποίος έμελλε, να είναι επικεφαλής της διοικητικής αυτής μονάδας της χώρας μας, για τα επόμενα 16 χρόνια.

Ήταν 1 Ιανουαρίου του 1995 όταν μεταξύ των 53 νέων αιρετών αρχόντων, ανέλαβε Νομάρχης Βοιωτίας ο εκλιπών Γιάννης Σταμούλης.

Στο τρίμηνο που είχε μεσολαβήσει από την εκλογή του (Οκτώβριο 1994) μέχρι την ανάληψη καθηκόντων είχε ήδη συντάξει έναν νέο, ρηξικέλευθο, Οργανισμό για τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Βοιωτίας.  Αμέσως μετά τη σύνταξη του Οργανισμού αυτού τον θυμόμαστε, καθισμένο στο γραφείο του στην Αθήνα, να μελετάει και να γράφει μανιωδώς το επόμενο κείμενο που θεωρούσε πως έπρεπε να είναι από τα πρώτα που θα ψηφιστούν από το Νομαρχιακό Συμβούλιο και θα δημοσιευτούν σε ΦΕΚ.

Ήταν ο Κανονισμός Πολιτικής Προστασίας της ΝΑΒ.  Στην απορία όλων μας, για ποιο λόγο το κείμενο αυτό ήταν το πιο επείγον, μας απάντησε  μονολεκτικά: «Σεισμός».

Για όσους γνώριζαν τον πολιτικό αυτόν άνδρα, ήταν πασιφανές ότι δύο σημαντικοί βιωματικοί  λόγοι του είχαν δημιουργήσει την πεποίθηση ότι η Πολιτική Προστασία έπρεπε να είναι αυτοδιοικητική προτεραιότητα και κύριο μέλημά του. Αφενός, ως Βοιωτός, είχε ζήσει και είχε την εμπειρία μεγάλων σεισμών που είχαν πλήξει τον τόπο του και αφετέρου η θητεία του στο Ευρωκοινοβούλιο, την αμέσως προηγούμενη περίοδο (1989-1994), τον είχε φέρει σε επαφή με τη γέννηση της ιδέας του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Πολιτικής Προστασίας.

Εικοσιτρία χρόνια αργότερα, μελετώντας κανείς τα των συστήματα Πολιτικής Προστασίας των χωρών της Ευρωπαϊκής Ενωσης, αλλά και άλλων ανεπτυγμένων χωρών του πλανήτη μας, διαπιστώνει ότι δεν υπάρχει ούτε ένα σύστημα που να μην λαμβάνει υπ’ όψιν του και να μην εντάσσει ενεργά στον σχεδιασμό, στην πρόβλεψη και στην αντιμετώπιση φυσικών και ανθρωπογενών καταστροφών τη συνεργασία  τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης.  Στις λίγες περιπτώσεις όπου η διοικητική δομή είναι πιο συγκεντρωτική (π.χ. Ηνωμένο Βασίλειο), το ρόλο του άμεσου συνεργάτη της κεντρικής διοίκησης αναλαμβάνει οργανωμένα η κοινωνία των πολιτών και το κίνημα του εθελοντισμού.

Στην Ελλάδα του σήμερα, στην Ελλάδα με τους σεισμούς της Ζακύνθου, της Σκύρου και της Βρύσας, με τις πλημμύρες της Μάνδρας και με τις πυρκαγιές της Ηλείας, της Πάρνηθας, της Χίου και φυσικά της Ανατολικής Αττικής ο νομοθέτης κάτι προσπαθεί να πει προς αυτή την κατεύθυνση.    Όμως όλοι, όσοι γνωρίζουμε κάποια λίγα νομικά, ξέρουμε ότι ο νόμος είναι γενικός και ότι είναι υποχρέωση της δημόσιας διοίκησης να τον εξειδικεύσει με συγκεκριμένες και πιο λεπτομερείς κανονιστικές πράξεις.  Διαχρονικά, λοιπόν οι κυβερνήσεις μας, μόνον κατ’ όνομα θεώρησαν την τοπική αυτοδιοίκηση τον στενότερο συνεργάτη τους σε θέματα πολιτικής προστασίας.

Εγκλωβισμένες στην αέναη αντιπαράθεσή τους με τους τοπικούς άρχοντες, στον διαρκή φόβο τους ότι η επιτυχία του Δημάρχου ή/και του Περιφερειάρχη νομοτελειακά απειλεί την εκλογιμότητα των τοπικών Βουλευτών και κατ’ επέκταση την κεντρική εξουσία, οι κυβερνήσεις μας δυσκολεύονται ατελείωτα.  Το ανησυχητικό είναι ότι η δυσκολία αυτή δεν έχει κομματικό χρώμα.  Αγκύλωσε και αγκυλώνει διαχρονικά όλες τις κυβερνήσεις!

Έπρεπε να ζήσουμε την μεγάλη τραγωδία της Ανατολικής Αττικής για να συνειδητοποιήσουμε πόσο ανέτοιμες μπορεί να είναι κάποιες τοπικές αυτοδιοικήσεις και κοντά σε αυτές και οι τοπικές κοινωνίες τους. Αντίστροφα τοπικοί άρχοντες που αυτονομήθηκαν και αυτενέργησαν, χωρίς να περιμένουν το πότε η διοίκηση θα οργανώσει σε κεντρικό επίπεδο ένα πλήρες σύστημα πολιτικής προστασίας, έχουν σαφώς περισσότερες πιθανότητες να μην θρηνήσουν ανθρώπινα θύματα και να μετρήσουν τις λιγότερες πιθανές απώλειες σε φυσικό και οικονομικό κεφάλαιο, ακόμη και στις ομολογουμένως πιο αντίξοες συνθήκες μιας πυρκαγιάς που έχει ποτέ γνωρίσει η χώρα, εκείνες του Ματιού.

Πρόληψη και προετοιμασία (prevention and preparedness) είναι το σύνθημα που μας έρχεται από την Εσπερία και η Πολιτική Προστασία που θα στηριχθεί στην πλήρη εκμετάλλευση των σύγχρονων ψηφιακών ευκολιών, την ένταξη και τη δια βίου εκπαίδευση του τοπικού δυναμικού,  θα είναι το καλύτερο όπλο μας απέναντι στις επιπτώσεις τις κλιματικής αλλαγής που μας χτυπούν ήδη την πόρτα. Οι δηλώσεις του νέου Γ.Γ. Πολ. Προστασίας και του Περιφερειάρχη Στερεάς Ελλάδας από τις πλαγιές τις Δίρφυς πριν λίγες ημέρες, σε μια κατεύθυνση αλληλοαναγνώρισης αρμοδιοτήτων και δράσεων, ακούγονται ευοίωνες.   Αυτή ας είναι η σύγχρονη ανάγνωση της παρακαταθήκης της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Βοιωτίας.

Η Χριστίνα Ι. Σταμούλη είναι Δικηγόρος-Διαπιστευμένη Διαμεσολαβήτρια